[zaloguj się]
[pdf]

PCHNĄĆ (15) vb pf

Fleksja
inf pchnąć
praet
sg
3 m pchnął
f pchnęła
n pchnęło

inf pchnąć (3). ◊ fut 3 sg pchnie (2). ◊ praet 3 sg m pchnął (7). f pchnęła (2). n pchnęło (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

1. Silnym ruchem od siebie podziałać na kogoś, zwykle aby zmusić go do wykonania ruchu [kogo (12), co (żywotne) (1)] (13): (nagł) Kryſtus kazał pchnać ktorego gdj ſię oczagayą (–) Poſle gdyż ſię oczigayą [...] Porwi ktorego za Rekaw RejKup bb4.
Zwroty: »pchnąć nogą« = kopnąć (1): A gdy go [Sardanapala przędącego kądziel] w tym iego Hetman Arbáces záſtał/ pchnął go nogą BielKron 10v.

»pchnąć sobą« (1): wſiadſzy ná koń/ á thrzymáiącz go bárzo ná wodzy/ bodł gi żeby ſzedł/ á koń ſnim wſpák/ áż ku domowi iednemu przyſzło: á then dopiero zápárwſzy nogą o węgieł/ á niechczącz iákoś wodzę puśćiwſzy/ pchnął koniá ſobą/ iż z mieiſcá poſtępić muſiał GórnDworz P3.

a. Trącając doprowadzić do upadku (7): HistAl A7v; á drugi záſkocżywſſy onego pchnye/ áż wznák przepadł. GliczKsiąż H8.

pchnąć na co (2): ZapMaz III T 1/156v; Bábá [...] pchnęłá ná vlicę Lotrá/ bo ſię wychylił [z okna] wietſzą połowicę. KlonWor 43.

Zwrot: »pchnąć nogą« = kopnąć (2): Anyoł vpátrzywſzy gdzie nawiętſza głębia/ tákże ono dziecię pchnął nogą/ ták iż ſpádło y vtonęło RejZwierc 175, 175.
Przen (1):
Zwrot: »na doł pchnąć« (1): [szczęście] Wyniówſzy mię wyſoko ná dół mię z igrzyſkiem Pchnęło ZawJeft 38.
b. Sprawić, aby ktoś nie przebywał w pobliżu, odepchnąć; zawsze w zwrocie: »pchnąć od siebie« (3): Tullius zápaliwſzy ſie w gniew/ chciał go [Tarkwinijusa] s ſtolcá zepchnąć/ ále Tárquinius będąc młody á ktemu przypráwny/ pchnął go od ſiebie BielKron 103v.
Zwrot: »pchnąć nogą« (1): Lánká kſiężná Przemyſka wyſzłá przećiw iemu proſząc o łáſkę [...]. Krol Koloman [...] pchnął ią nogą od ſiebie BielKron 350.
Przen (1): O mądrośći [...]: Cży mię iuż do oſtátká myſliſz pchnąć od śiebie? WisznTr 23.
2. Wbić coś ostrego, ukłuć (1): Stechen, de Api. Kłoć. Pchnąć. Pungere. Calag 463a.
3. Zwrot: »[na kogo] pchnąć strzałę« = wystrzelić z łuku; przen (1): Lecz ná nie z ćięćiwy Pchnie ſtrzałę bóg żywy. KochPs 91.

Formacje współrdzenne cf PCHAĆ.

Cf PCHNIENIE, [PCHNION]

ZCh, IG