Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PIASECZNIK

Następne hasło: PIASEK »

PIASECZNY (10) ai

a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie), e jasne.

Fleksja

sg
m	N	piåseczny	f	N		n	N	piåseczn(e)
	G	piåseczn(e)go		G	piåseczn(e)j		G
	L	piåsecznym		L			L

pl
N	subst	piåseczn(e)
G		piåsecznych
A	subst	piåseczn(e)

sg m N piåseczny (4). ◊ G piåseczn(e)go (1). ◊ [L piåsecznym.] ◊ f G piåseczn(e)j (1). ◊ n N piåseczn(e) (2). ◊ pl N subst piåseczn(e) (1). ◊ G piåsecznych (1). ◊ [A subst piåseczn(e).]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „piasek” (10)
- 1. Od znaczenia podstawowego (7)
  - a. Pełen piasku; złożony, powstały z piasku (5)
    - W przen (1)
    - α. Nieurodzajny (1)
  - b. Przeznaczony do piasku (1)
- 2. Od znacz. ‘choroba’ (3)

Przymiotnik od „piasek” (10):

1. Od znaczenia podstawowego; sabulosus Mącz (7): Sabulosus, Piaſeczny. Mącz 362d.

a. Pełen piasku; złożony, powstały z piasku (5):

Wyrażenia: »góry piaseczne« = wydmy (1): [Arabija] Ma tákie polá piaſecżnego wichru/ iż przez noc ſtoią gory wielkie piaſecżne wiátrem przyrodzonym ſute y zgromádzone BielKron 263v.

»piaseczny wicher« = burza piaskowa (1): BielKron 263v cf »góry piaseczne«.

»rzeka piaseczna« = mająca piaszczyste dno (1): [ryby lepsze] gdy ſą z rzek/ iako zbyſtrey á kamienney, albo piaſecżney FalZioł IV 45b.

Szereg: »kamienny albo piaseczny« (1): FalZioł IV 45b cf »rzeka piaseczna«.

W przen (1):

Wyrażenie: »morze piaseczne« = pustynia (1): Wodz ktory przez tho morze piaſecżne lud wiedzie ma zegárki kompáſy tákie iáko ći máią ktorzy ná morzu żegluią. BielKron 263v.

α. Nieurodzajny (1): Vrodzay w niey [Hassonii] nie wſzędzie dobry/ bo wiele kráiow piaſecżnych BielKron 290; [Pola folwarkowe są na troje rozdzielone: jedno prze górki piaseczne między gajem a łąkami — tylko na żyto, drugie cegielnicze, trzecie podchmielnicze LustrKrak I 79; Wieś Kępa ku Płońsku należy, dwie mili od Płońska, na gruncie piasecznym. LustrPłoc 30].

b. Przeznaczony do piasku (1): Ruderarium cribrum, Piaſeczne rzeſzoto. Mącz 359d.

2. Od znacz. ‘choroba’ (3): Mocz w ktorym iákoby piaſek pływa/ Kámień w Nyrkách známienuie. (marg) Piaſeczny. Biały. (–) SienLek 27v.

Wyrażenie: »piaseczny kamień« = calculus (morbus) BartByd, [Glosy]; calculosus, lithianicus Murm; lithiasis BartBydg (2): Calculosus. Eyner der den reysenden stein hat/ ader den gris Pyáſeczny kamyen. Lithianicus Murm 71; BartBydg 83; [calculus (kamien ſiepaiączi/ piaſecznij kamien) dicitur lapis qui est in vesica. Glosy I nr 48/29].

Cf PIASCZYSTY, PIASISTY, PIASKOWATY, PIASKOWY, PIASZCZANY, PIASZCZYSKOWY