[zaloguj się]
[pdf]

PIESZCZOTA (47) sb f

pieszczota (47), [pieściota].

e, o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N pieszczota pieszczoty
G pieszczoty pieszczot
A pieszczotę pieszczoty
I pieszczotą pieszczotami
L pieszczocie pieszczotåch, pieszczociech

sg N pieszczota (9). ◊ G pieszczoty (11). ◊ A pieszczotę (4). ◊ I pieszczotą (2). ◊ L pieszczocie (8). ◊ pl N pieszczoty (3). ◊ G pieszczot (2). ◊ A pieszczoty (4). ◊ I pieszczotami (1). ◊ L pieszczotåch RejZwierz (2), pieszczociech (1) RejZwierc.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVIII w.

1. Pobłażliwość, łagodność, wyrozumiałość, dobroć; rozpieszczanie; indulgentia Mącz, Modrz (17): RejWiz 6, 88v marg, Cc8v; Depravatus indulgentia, Skáźył ſie z pieſzczoty. Mącz 82c; Bo cżęſto śie ſynowie zbytnią oycow ſwych łátwośćią y dobroćią pſuią: Przeto od tey nikcżemney pieſzcżoty niech ie Pleban odſtraſza KuczbKat 310, 310; ModrzBaz 12.

W połączeniu szeregowym (1): Lecż nieſtety/ co ſię dobrego od Bogá ſamego z dobrą náturą wśeie [!]/ rodzice ſwoim niedbálſtwem/ pieſzcżotą/ y nieprzyſtoyną miłośćią/ wykopywáią y gubią. SkarŻyw 136.

Szeregi: »pieszczota, miłość« (1): A ták toć ieſt pieſzcżotá/ toć ieſt miłość práwa/ Gdzye około młodości ná wſzem dobra ſpráwá. RejWiz 89.

»rozkosz i (a) pieszczota« (3): Przeto rodzicy [...] nyechay cżuyą wtym/ áby dzyeći ſwych zmłodośći nie roſpuſſcżáli/ ich áby nye bárzo w roſkoſſy y w pyeſſcżocye myeli. GliczKsiąż E6, E5v; SkarKaz 517b.

Przen [czyja] (2): Pyeſzcżotá fortuny/ nye záwżdy dobra. RejWiz 6 marg, Cc8v.
a. Okazywanie komuś czułości, miłości; blandimentum, blanditia Cn (3): Bo y on Lucifer ktory był wielkim kochániem iego/ á był zwan Anyołem ſwiátłośći/ ſkoro z oney pieſzcżoty w tę hárdą ſpráwę wpádłá myſl iego/ iż ſie chciał zrownáć powagą ſwoią z onym ſwoim Pánem [...] wnet gi kazał márnie ſtręćić RejPos 200; IA Cnotá [...] Pieſzcżot żadnych nie vmiem: z roſkoſzą przymierza N[ie]bierzę RybGęśli C2v.
Przen (1): Iáko hoyni Bogowie/ gdy ſczodromietnémi Ná ten świát miecą dáry/ rękomá świętémi. Ták téż bywáią groźni [...] Záwrzyſz tedy myśli ſwé/ iákbyś niewiedźiáłá: Pieſczotáć to. GosłCast 37.
2. Delikatność, subtelność, skromność, być może powab; blandimentum, blanditia, mollitia Cn (1): ále [białogłowa] niechay thák táńcuie/ iżby znáć było/ niedużość iey/ y iákąś przyrodzoną pieſzcżotę/ tey płći bárzo przyſtoyną. GórnDworz X3v.
3. Próżnowanie, skłonność do zbytku i wygód; mollities Modrz (18): RejWiz 6v; Molliter educatus, w pieſzczocie wychowány. Mącz 229d; ModrzBaz 113v.

pieszczota czyja [w tym: G pron i sb (5), pron poss (1)] (6): RejAp 79v; RejZwierc 113v, 267v; Niegodzą ſię do rycerſkich ſpraw kochánkowie á zbytecżni ludźie: iáko Numanus mowi/ gdy Troiánom ich pieſzczotę [...] wymawia ModrzBaz 109v, 118; GórnRozm K2v.

W połączeniach szeregowych (4): RejZwierc 113v, 187, 267v; To iáwna rzecż/ iż zpotraw á znapoiow roſkoſznych/ niemierność rośćie: ktora ſnádno ſkiełza ſię do pieſzcżoty/ do beſtliwośći y do zemdlenia/ ktore rzecży ſą bárzo wielkie zarázy Rzecżypoſpolitey. ModrzBaz 113v.

W przeciwstawieniach: »praca (2), dzieło pracowitsze, twardość ... pieszczota« (4): BielŻyw 27; KochPieś 2; Młodź wáſzá [...] źłe [!] bárżo má wychowánie/ bo ich nie w pracy/ ále w pieſczoćie wychowywáćie GórnRozm L3; SkarKaz )(4.

Wyrażenia: [»pieściota cielesna«: w tzym ſie innym zábáwiáło vkuſzenie/ powonienie y dotykánie thwoie/ iedno w pieśćiotách y roſkoſzách ćieleſnych? LGranWarszwZwierc 2.]

»epikurska pieszczota« (1): Bowiem gnuśne leniſtwo luźne prożnowánie/ Bez prace/ bez fráſunku chce mieć wychowánie. Nie ma ſię do nicżego/ śmierdźi mu robotá: Miła mu Epikurſka roſkoſz y pieſzcżotá. KlonWor 33.

»kochana pieszczota« (1): Sámi też Turcy niektorych Chrześćijánow kocháną pieſzcżotę y roſkoſzy [mollitiem et delicias] ták dobrze wiedzą/ iż ilekroć z nimi bitwę ſtocżyć myślą/ powiedáiá że ſię z wieprzámi karmnemi potykáć máią. ModrzBaz 118.

»pieszczota niewieścia« = zniewieściałość (1): Bo/ ktorym ſię więcey podoba proznowánie y pieſzcżotá niewieśćia [mollities]/ ktorzi ſię báwią rzecżámi cnoćie nieprzyſtoynemi [...] ći niech wiedzą/ że ſię od śláchetnośći przodkow ſwych wyrodźili ModrzBaz 42.

Szeregi: »miękkość i pieszczota« (1): áby ſię náuczył wſzytko z rádą czynić/ [...] miękkośći ſię y pieſzczoty wſzelákiey w czás oduczáiąc/ á do rycerſkiey twárdośći/ nie tylo duſzę/ ále y ćiáło ſwoie ſpoſobiąc. SkarKaz )(4.

»proznowanie i pieszczota« = otium et mollities Modrz (1): ModrzBaz 42 cf »pieszczota niewieścia«.

»pieszczota i rozkosz« = mollities et deliciae Modrz [szyk 1:1] (2): ModrzBaz 118; KlonWor 33; [[ta] kthora záledwe nogą ziemie doſtępowała/ dla roſkoſzy y pieſzczoty ſwoiey [prae deliciis suis et prae teneritudine]/ zayzreć będzie mężowi ſwemu BibRadz Deut 28/56 (Linde s.v. pieszczotny); LGranWarszwZwierc 2].

»pieszczota a rozpustność« (1): Wielkich Pánow ſynowie niemal wſzytcy w pieſzcżoćie á w roſpuſtnośći bywáią wychowáni [in magna vitae licentia educantur]: báwią ie tańcámi/ lutniámi/ ſproſnemi pieśniámi ModrzBaz 12.

[Wyrażenie przyimkowe: »bez pieszczoty«: cżuy ſię Zwierzchność wſzeláka/ ochotnie/ przyſtoynie/ co ná kogo włożono/ bez pieſzcżoty wykonywáiąc. ArtHom C4.]
4. Przepych, dobrobyt, zbytek; zbytkowne przedmioty, potrawy; mollities Modrz, Cn (8): Alie ty ſnać wieczey myſlył Poky poty ſwiata zażył. Alec to omilne foſky Bo ſmierć niedbą a nitroſky Oty rozliczne pieſczoty Ani o drogie kliynoty. RejKup F; [figi, cukry, rozynki itp.] ty pieſzcżoty/ poſpolicie ná ludzi przywodzą kłopoty. RejZwierz 38v, 34v; Bo w thákiey pieſzcżocie/ iáko on [Bóg] nas thu poſtánowić racżył/ dawſzy nam w moc wſzytki roſkoſzy ſwiátá tego/ by nas nie vpomináł [...] dawnobychmy go zápomnieli RejPos 127v; RejZwierc 159v.

pieszczota czyja (1): Iedno by nam trzebá viąć thych pieſzczot ſwoich/ thych pułmiſkow/ tych rzezánych áxámitkow/ y thych rozmáitych wymyſłow náſzych RejZwierc 187v.

W połączeniu szeregowym (1): Bo nie bez przycżyny ſię chlubi ten że Numanus Remulus/ że z młodych lat przywykł pracy/ á leniſtwá/ pieſzcżoty/ y zbytku nigdy nieznał ModrzBaz 109v.

Przen (1): Ale nas ták márny ſwiát w ſwych pyeſzcżotach zbłáźnił/ Iż y ciebye y wſzyſtki pocżćiwe podraźnił. RejZwierz A5v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Lascivia, Pieſzczotá/ roſpuſtá/ przekwiecánie. Mącz 184d; Lenocinium, Pieſzczotá/ gábánie/ przekwintowánie. Mącz 188d; Mollities sive, mollitia animi, Leniwość vmyſłu/ niedbáłóść/ pieſzczotá. Mącz 229d; [A verbis formantur nomina, vt [...]. Pieśćić/ Pieściotá. StatorGramm F5v].

Cf 1. PIESZCZENIE, PIEŚĆLIWOŚĆ

JBi