Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [PILOT]

Następne hasło: 2. [PILOWAĆ] »

1. PILOWAĆ (9) vb impf

o prawdopodobnie jasne (tak w pilnować); a jasne.

Fleksja

indicativus
inf	pilować
praes
	sg	pl
1	piluję
3		pilują

praet
	sg
3	m	pilowåł

conditionalis
	sg		pl
3	m	by pilowåł	m pers	by pilowali

inf pilować (3). ◊ praes 1 sg piluję (3). ◊ 3 pl pilują (1). ◊ praet 3 sg pilowåł (1). ◊ con 3 sg m by pilowåł (1). ◊ [3 pl m pers by pilowali.]

Sł stp notuje, Cn s.v. pilnuję, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. (z Cn).

Znaczenia

1. Zajmować się czymś, poświęcać się czemuś (4)
2. Starać się, zabiegać (2)
3. Strzec, bronić, chronić (1)
4. Doglądać (1)
5. Postępować zgodnie z czymś (1)

1. Zajmować się czymś, poświęcać się czemuś; indulgere Mącz; assidere, attendere, intendere, navare, operam dare Cn (4):

pilować kogo, czego (2): GliczKsiąż P3v; Philosophor, Vczę ſie/ piluyę nauk/ ſtáram ſie o mądrość. Mącz 298a; [Ku wielkim Ziázdom vtrat nie żáłował/ Seymow Koronnych ſpraw wielce piłował [!]. RybWierszeŻałob A4].

Szeregi: »nie pilować, nie przystrzegać« (1): Tákże y w Grodſkim ſądzie [...] By inſtigował ná te ktorzy nie piluią/ Vrzędy ná ſie wźiąwſzy iż nie przyſtrzegáią. WierKróc B3.

»pilować albo strzec« (1): Indulgeo, Dopuſzczam/ Przeglądam/ Niedzierzę ná wódzy/ popuſzczam/ też piluyę álbo ſtrzegę. Mącz 169a.

2. Starać się, zabiegać; agere, attendere, intendere Cn [czego] (2): co zá pożytek kiedy ći [Woiewodowie] vczynili/ [...] tedy káżdy s nich iedno łupu ſwego pilował MycPrz II A4v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Ale ocyec káżdy pilowáć tego ma/ áby tákiem [złym preceptorom] ſyná ſwego nye polecał GliczKsiąż L6.

3. Strzec, bronić, chronić; asservare Mącz; attendere, observare Cn (1): Adservo sive Asservo, Prziſtrzegam. Piluyę. Chowam. Mącz 389a.

[pilować na kogo: UstKościel 160 cf W połączeniu szeregowym.]

[W połączeniu szeregowym: on [Bóg] ſwe święte Anioły/ nam nędznem mdłem vłomnem ludzie^m zrządzyć łaſkawie raczył/ aby obyczaiem nie widomem na nas pilowali/ nas ſtrzegli/ y bronili UstKościel 160.]

4. Doglądać; assidere, intendere, observare Cn (1):

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): ZapKościer 1583/40v cf Szereg.

Szereg: »dojrzeć i pilować« (1): Mlinarz thego ma doyrzecz y pilowacz aby na stronyę nyeotchodzelo ZapKościer 1583/40v.

5. Postępować zgodnie z czymś; attendere, intendere, observare Cn [czego] (1): Wtym ták pilowáć cnoty/ By nád nią nie ſzedł gorą kruſzec złoty. RybGęśli C2.

Synonimy cf PILNOWAĆ.

Formacje współrdzenne cf 1. PILIĆ.

Cf PILNOWAĆ, PILOWANIE