[zaloguj się]
[pdf]

PIORUNOWY (10) ai

piorunowy (10), [pierunowy].

pio- (5) Mącz (2), Oczko, KochFr, GosłCast; pió- (2) KochPieś, KochSob; drugie o jasne.

Fleksja
sg
mNpiorunowy fNpiorunow(a) nNpiorunow(e)
Gpierunow(e)go Gpiorunow(e)j G
Apiorunowy Apiorunową A
I Ipiorunową I

sg m N piorunowy (5). ◊ [G pierunow(e)go.] ◊ A piorunowy (1). ◊ f N piorunow(a) (1). ◊ [G piorunow(e)j.] ◊ A piorunową (1). ◊ I piorunową (1). ◊ n N piorunow(e) (1).

Sł stp brak, Sł stp nazw os: (Piorunowa), Cn notuje, Linde także XVII(z Cn; XVIII) – XVIII w.

Przymiotnik od „piorun”; fulmineus Calep, Cn (10): Fulmineus – Piorunowi. Calep 440a; [Sſtało ſie że nátychmiaſt piorun vderzył ná ono ich [wojska chrześcijańskiego] nieprzyiacioł woyſko/ thák że zárázem wiele ich poginęło [...] Tho woyſko potym názywano/ iáko piſze Apolinárys/ piorunowe. GilPos 269v (Linde)].

W porównaniach (4): IEſt źwiérzę o iednym oku/ [...]. Głos iego/ by piorunowy/ A zalot niepráwie zdrowy. KochFr 130; KochPieś 36; GosłCast 40; Tám Niemiec bárzo zágniewány/ mową Odpowie tobie práwie piorunową KlonFlis H3.

Wyrażenia: »ogień piorunowy, [pierunowy ogień]« (2): Oczko 6v; Nie ták okrutny Ogiéń piorunowy Z ſtráſznych łyſkáwic/ Gdy ná świát ſurowy Gromy ſwé miece/ Iáko twoie ſtrzáły GosłCast 40; [armaty kturąesmy z wielkim staraniem naszym z gwałtownego zapalenia pierunowego ognia srogiego zaliedwo wyretowali przy kim zostawicz nie wiemy CorfusDocum 415; InwSzlachKal 1595 nr 59].

»piorunowy raz« (1): Złoto śrzodkiem Iánczárów zbroynych póydźie ſnádnie/ A przez twárdą opokę gwałtowniéy przepádnie/ Niżli ras piórunowy KochPieś 36.

»piorunowa trzaskawica« (1): Typhoea (thiphea) tela, pyorunova trzaskavicza BartBydg 158b.

»piorunowe uderzenie« (1): Et Bruta fulmina, [...] Piorunowe vderzenie/ które żadnemu nie przepuſzcza/ to yeſt nie ma ná nikogo oſobliwego wſględu/ wſziſtki zá równo ſtráſzy/ álbo która [!] bes wieśćy á błyskánia yednym rázem trzáśnie. Mącz 27b.

Zestawienie: min. »piorunowy kamień« = fulguryt, rurka lub pręt kwarcowy powstały z piasku wskutek uderzenia pioruna; brontia, ceraunia gemma Cn (s.v. piorunek) (1): Broncia, Piorunowy kámień. Mącz 27b [autorzy słowników przypisali temu znaczeniu łacińskie nazwy bliżej nieokreślonych kamieni szlachetnych].
Przen (1):
Wyrażenie: »strzelba piorunowa« = broń palna; fulminea machina Cn (1): Boday wſzytkich mąk ſkoſztował/ Kto naprzód woyſko ſzykował: Y wynálazł ſwoią głową/ Strzelbę ſrogą piórunową. KochSob 67; [Sikámber [...]/ ien wynaleźcá ſtrzelby gotowey/ Srogiey á ſtráſzney ieſt piorunowey KmitaŁów 32].

Cf [PERUNOWY], [PIORUNNY]

JBi