[zaloguj się]
[pdf]

PISKAĆ (27) vb impf

a jasne.

Fleksja
inf piskać
indicativus
praes
sg pl
3 piskå piskają
praet
pl
1 m pers piskaliśmy
3 m pers piskal
imperativus
sg
2 piskåj
3 niechåj piskå
impersonalis
praes piskå się
participia
part praes act piskając

inf piskać (10). ◊ praes 3 sg piskå (8). ◊ 3 pl piskają (2). ◊ praet 1 pl m pers piskaliśmy (2). ◊ 3 pl m pers piskali (2). ◊ imp 2 sg piskåj (1). ◊ 3 sg niechåj piskå (1). ◊ [impers praes piskå się.] ◊ part praes act piskając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVII(XVIII) w.

1. Wydawać cienki, piskliwy głos; pipire, inflare sonum Cn (7): Azaſz go goſpodárſtwo zewſząd nie doćiſka/ Ano ſłudzy wołáią/ áno dzyecię piſka. RejWiz 92.
Przysłowie: Im więcey mros zimnem ſćiska/ tym więcey nági od zimna piska. March3 X.
Szereg: »wrzeszczeć, piskać« (1): Zbłaznić kogo niech ſzaleie Ty ſie ſmiey/ on niechay mdleie Wrzeſzcży piska na vlici Vżywiemy tego wſzytci RejJóz Dv.
Przen (1):
Fraza: »[co komu] we łbie piska« (1): Lacznoć tobie dobry panie [...] Iż cie ta rzecż nie doćiska Ktora mnię dzys w wełbie [!] piska RejJóz E2v.
a. O ptaku (1): DRozd [...] na Wioſnę w ſpiewaniu ſwoiem dziwne tenori wypuſzcża [..] Na zimę milcży albo telko piſka FalZioł IV 25c.
b. O instrumencie muzycznym (2): Bo trudnieyſzać ieſt rzecz [...] drwom [tj. gęślom lub piszczałkom] kázáć nadobnie piskáć RejZwierc 78v.
Zwrot: »cienko piskać« (1): Iakoż tego ieſt znak w piſcżałkach, ktore cienkie cienko też piſkaią. GlabGad C8.
2. Grać na piszczałce lub innym instrumencie dętym; fistulare Calag; tibia sonare PolAnt; canere Vulg (20): GliczKsiąż Lv; RejFig Dd7v; Tractatio tibiarum, ab aurispicibus non accipiunt tractationem tibiarum, sed a musicis, Vczą ſie z piſzczałkámi obieráć/ piskáć/ etć. Mącz 461a; RejZwierc 114; Calag 375b.

piskać komu (3): Kazał go krol ná ſtołek poſádzić nadobnie/ [...] Trębácże y piſzcżkowie pięknie mu piſkáli RejWiz 70v; BielKron 463; Spiewáliſmy (marg) piskáliſmy. (–) wam/ á wyśćie nie ſkakáli WujNT Matth 11/17 [przekład tego samego tekstu BielKron, [CzechNT]]; [CzechNT 1577 Matth 11/17].

piskać w co (1): Cornicen, Rożek w który piskáyą. Mącz 65d.

piskać na czym (1): [Leop 1.Cor 14/7 (Linde)]. Cf »na piszczałkach piskać«.

W połączeniach szeregowych (6): HistRzym 94; RejPos 276v; Abowiem my gdy nam Pan máło pofolguie á roſpieśći nas w fortunach náſzych/ nie vmiemy iedno piſkáć/ ſkrzipáć/ bębnáć/ kurzyć/ piec/ wárzyć/ y w noczy y we dnie RejZwierc 262, 21v, 114, 167.

Zwroty: »na piszczałkach piskać« (1): Potym Kolumbus [...] kazał śpiewać/ thrąbić/ ná piſzcżałkach piſkáć. BielKron 443.

»piskać ku tańcu« (1): [Św. Łukasz przywłaszcza = porównuje] Zydy dźiećiom gráiącym ná Vlicy/ ktore iedni piſkáli ku tańcu/ á drugie ſmutnie ſpiewáły. BielKron 463.

[»z gruba [= prymitywnie] piskać«: ále to Bóg ieſt [...]/ który nie tylko zgrubá przy bydle piſkáć/ ábo kmiecą pioſnkę śpiewáć náuczył SenekaGórn 175 (Linde).]

[Szereg: »piskać albo grać«: Wſſákże te rzecży ktore duſſe nie máią/ á głos wydáią/ bądź piſſcżałká/ bądź lutnia: á ieſli nie podádzą rozdzielnych głoſow/ iáko będzie rozumiano/ co ſie ná nich piſka álbo gra [quod canitur, aut quod citharizatur]? Leop 1.Cor 14/7 (Linde).]
Przen (3): RejZwierc 16 cf W przeciwstawieniu.

W przeciwstawieniu: »cudnie piskać ... nikczemnie bęczeć« (1): Tákże też náſłuchawſzy ſie álbo nácżedſzy ſie onych rozlicżnych rzecży/ ſnádnie rozeznáć czo cudnie piſka á co nikcżemnie bęcży. A to co cudniey piſka/ to ſobie y przy pámięći záchowáć RejZwierc 16.

Zwrot: »piskać w ktorą chce« = robić, co się chce (1): Ale gdzie też záſię trefi iż ten miſtrz [pokusa] vgodzi ná powolną ſzkołę ſwoię/ to iuż więc tám piſka w ktorą chce RejPos 331.

Formacje współrdzenne: napiskać, napiskać się; pisnąć; piszczeć, zapiszczeć.

Synonim: 1.a. pikać.

Cf PISKAJĄCY, PISKANIE

LW