[zaloguj się]
[pdf]

PLEBAN (341) sb m

e jasne, a pochylone.

Fleksja
sg pl
N plebån plebåni, plebånowie
G plebåna plebån(o)w
D plebånowi plebån(o)m
A plebåna plebåny
I plebån(e)m plebåny
L plebånie plebåniech
V plebånie

sg N plebån (209). ◊ G plebåna (17). ◊ D plebånowi (16). ◊ A plebåna (20). ◊ I plebån(e)m (14). ◊ L plebånie (3). ◊ V plebånie (6). ◊ pl N plebåni (23), plebånowie (1) ModrzBaz. ◊ G plebån(o)w (11). ◊ D plebån(o)m (8). ◊ A plebåny (11). ◊ I plebåny (1). ◊ L plebåniech (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVII w. (z Cn).

1. Ksiądz zarządzający parafią (przede wszystkim proboszcz wiejski); parochus Murm, Mymer1, BartBydg, Cn; pastor ecclesiae Murm, BartBydg; plebanus JanStat, Cn; flamen Calep; pastor animarum Modrz; curio Cn [w tym: osoba dramatu lub dialogu (92)] (341): Pastor ecclesiae. eyn pfarher Pleban álbo fararz. Parochus idem. Murm 172; Mymer1 9v; BartBydg 108b; LibMal 1543/72, 1545/106, 154ó/113v; Vrzędnik/ woyth/ ſſołtys/ pleban Stych káżdy chce być nád nim [nad prostakiem] pan RejRozpr D4v, Av, A3, Bv, B2v, Cv (11); Potym ſię kupiecz zawierczyał V Plebana rady ſhukał. RejKup b4; Perſony ktore ſſoba rozmawiaią/ Chriſtus/ Poſel/ Xyązę/ Byſkup/ Gardian/ Sumnienie/ Pachole/ Zyſk/ Czart/ Pleban/ Lekarz/ Pawel/ Doctor Kozmus/ Piotr/ Michał RejKup b4v; Pleban nietuſſy temu zbawienia czo niema czo dać. RejKup 17; Sumnienie narzeka na Biſkupa iż lada kogo ſwieczy na Plebani [lege: plebany]. RejKup m3v; Pleban chcze aby ſię kupieċ drugieras ſpowiedal. RejKup n4, g2, h3v [2 r.], h4v, h8, i2v, i8 (73); ZapWar 1550 nr 2665 [2 r.]; plebani máyą naprzód o pokućye kázáć/ á lud ku pokutuyącemu żywotowi przywodźić KromRozm I G4v, H, H2; [Pokusa mówi] To ieſt wielka ma vciechá/ Gdy plebaná vrwie klechá BielKom D2; OrzList ſ2v, hv; UstPraw I4; PLeban kiedy dziecię krzćił/ chciał mu ocży mázáć RejFig Dd7, Aa5v [4 r.], Aa8, Cc, Cc8v, Ee2v; iam Kośćioł zámknął/ [...] Plebaná ze wſzytkim Papieſtwem Dyabłom dał OrzRozm H3, H2v, H3 [3 r.]; Kurátores ánimarum iáko plebani/ áby ſwą perſoną w kośćielech bywáli/ á ſwych mieyſc nikim niezáſadzáli BielKron 228v; Curator, Opátrziciel/ Száfars/ Pleban/ Vrzędnik Mącz 73b, 73b, 280d; OrzQuin C4 [2 r.], H2v; GórnDworz Q3 [2 r.]; Tu [w winnicy pańskiej] ſie iuż może nie chłubić ieden przed drugim/ [...] Krol przed nędznikiem/ Biſkup przed Plebanem RejPos 60v; Pan wołu zye/ Wilk koniá/ Pleban dźieſięćinę/ leſzcże wſadzą/ vbiją/ y záłożą winę. BielSat D4v [idem BielRozm]; A doſyć będźie ná Plebaná vcżyć o pogrzebie y o mieyſcu iego KuczbKat 40; Pleban ma wykłádáć/ áby ludźie niemnimáli/ iż Pan Chriſtus przez wſzyſtki trzy dni w grobie był. KuczbKat 50; Pleban w cudzey páráfiey ſwowolnie tey świątośći ſpráwowáć niemoże. KuczbKat 215 marg, 9, 10, 15, 30, 35 (43); RejZwierc B3v, 78, 234 [2 r.]; WujJud 89v [2 r.]; PaprPan F3, I3v; Napominania [...] dla náuki tkák Plebanow iáko y Duchowieńſtwá wſzego/ y dla pożytku ludu poſpolitego/ krotko Polſkim ięzykiem ſpiſáne. KarnNap kt, A2v, A2v żp, C2; á doſyć máią prace Plebanowie máiąc ſtáránie o duſzach ludzkich/ vcżąc ludźi/ Sákrámentámi Kośćielnemi posługuiąc ModrzBaz 131v, 124 [2 r.], 132; SkarJedn 57, 60; SkarŻyw 412 [2 r.]; StryjKron 320, 447; BielRozm 31; KochWr 19 [2 r.], 20, 26 [2 r.], 31, 35 (18); PaprUp K; FLAMEN – Pop, pleban. Calep 422a; WyprPl A2 [2 r.], A3 [2 r.], A3v [4 r.], A4 [3 r.], A4v [7 r.] (68); SarnStat 518, 927; PowodPr 26; SkarKaz 422a [4 r.]; rząd kośćielny nád wielą plebanow ma iednego biſkupá SkarKazSej 690b.

pleban nad kim (1): Tedy go [biskup św. Abramijusza] do miáſta wziąwſzy/ kapłanem poświęćił/ y one duſze zlećił/ tam go plebanem nád pogány cżyniąc. SkarŻyw 235.

W połączeniu z nazwą terytorium [w tym: ai od n-loc (7), z V G sb (3), w + L sb (5); pleban + przydawka (12), przydawka + pleban (3)] (15): ZapWar 1523 nr 2227; V Nadarziczkiego plebana Bil po wiwolanyu ſwym zzyemye dwa razy LibMal 1546/122v; Item plebanowy wzayaczkowye konya drugiego vkradl LibMal 1548/141, 1544/80, 1546/111v; KrowObr 236v; OrzList d4, d4v; S Pruſkiey ſtrony [rzecz sprawował] Miſtrz Iakub Pleban z Arnoldy s Chełmieńſkiego Biſkupſtwá BielKron 374; PaprPan F3; ZapKościer 1583/54; SarnStat 377 [4 r.].

W połączeniu z imieniem patrona parafii (1): Láthá 1498. Miſthrz Ian Fełs s Poznánia,/ Pleban S. Szcżepaná/ [...] záłożył cmyntarz BielKron 399v.

W tytule utworu Mikołaja Reja (2): RejRozpr A; Piſał też záſię dla kmiotkow/ Woytá s Pánem á s Plebanem/ iáko ſie też o ſwych doległoſciach rozmawiaią. RejZwierc Aaav.

W połączeniach szeregowych (9): GliczKsiąż F3v; OrzList b4v, h2; áby thák wolno mowić vbogim iako bogátim/ to ieſt/ ták Plebanom/ Wikáriom/ Kánonikom/ iáko Papieżowi/ Kárdynałom/ Arcybiſkupom/ [...] y innym przełożonym. BielKron 235; SkarŻyw A4, 153; téyże winie poddáné bydź ſkázuiemy wſzytkié w obec y kożdégo z oſobná/ Prełaty Duchowné y Swietckié/ z Kápituły/ Kánoniki/ Plebany/ Wikárie/ Beneficiaty/ y Kápłany wſzytkié wſzytkich kośćiołów SarnStat 924, 191, 194.

Wyrażenia: »pleban [jakiego] biskupstwa, w [jakim] biskupstwie« (4:1): Ale y to nam też dobrą mysl bárdzo pſuie/ á práwie ſerce naſze przeraża/ iż widzimy was Plebany Biſkupſtwá náſzego/ bárzo być w pilnoſći/ w nabożenſtwie/ y w pobożnoſći oźiębłe. KarnNap A2, kt, ktv, A2v, A3.

»pleban rzymskiego kościoła« (1): [papież] s Stárſzych Plebanow Rzymſkiego kośćioła Kardynały ſobie vtzynił y poſtánowił/ áby iego máieſtatu bronili KrowObr 35.

»ksiądz pleban« [w tym: V sg (5)] (8): LudWieś A2; KochSat B; GórnDworz Q3; RejZwierc 234; nie máſz nic ták hárdego/ nie máſz nic ták ſzkodliwego/ iáko gdy z ſtanu podłego/ z łotrá lub z klechy ſzkolnego/ pan ábo kśiądz Pleban będźie CzechEp 335; CO to ieſt X. Plebanie/ że tak bárzo źle tuſzyćie Rzeczypoſpolitéy náſzéy? KochWr 19; WyprPl A3v, C.

»pleban prosty« [szyk 1:1] (2): RejRozpr Dv; trzeci Foelix Pápieſz odiął moc proſtym Plebanom/ y zákazał/ áby kośćiołow niepoſwiącáli KrowObr 102.

»pleban wieski« (1): [biskup] ſam Plebany wieſkie nawiedzał: klaſztorow pánieńſkich obecnie doglądał SkarŻyw 412.

Szeregi: »biskup i (abo) pleban« (3): ReszPrz 94; W cżwartym przykazániu Kośćielnym Kápłan wlaſny/ Biſkup ábo pleban twoy ſię rozumie. LatHar 125; SkarKazSej 682a.

»pleban i kanonik« (1): [pisał o tym] Kxiądz Stániſlaw Orzechowfki/ [...] Pleban Zyráwſki y Sánocki/ y Kánonik Przemyſki KrowObr 236v.

»pleban i kaznodzieja« (1): Náucżyliſmy Plebany y káznodźieie/ áby tę náukę/ o dwu oſobách Sákrámentu/ mocno y śmiele wſzędźie kazali ReszPrz 59.

»pleban i (abo) mnich« [szyk 1:1] (2): RejWiz 68v; (marg) Bárán o ſobie. (–) My ſie z káżdym zgodzimy z Plebany y z Mnichy/ Bo Pan w náſzey poſtáći był pokorny ćichy. BielRozm 8.

»(albo) pleban albo proboszcz« (2): Bo tám ná Pinczowie ieſt álbo Pleban/ álbo Proboſzcz/ vrzędnie od Biſkupá ku ſzáfowaniu poſłány OrzList d4, b4.

»pleban i przełożony kościelny« (1): Katechizm álbo Náuká Wiáry [...] Przodkiem Plebanom y Przełożonym Kośćielnym/ potym inſzym wſzyſtkim pobożnym Krześćijánom bárzo pożytecżna y potrzebna. KuczbKat kt.

»pleban a wikaryi« (1): Pleban á Wikáryi/ ná plebáńſkim mieyſcu ſiedząc/ nie cżynią dwu plebanow [...] ále iednego w vrzędzie [...]/ ácż dwa ſą w oſobie. SkarJedn 57.

2. [n-pers:
Zestawienie: Marcin Pleban, tragarz, mieszczanin poznański. OpisyPozn 1561 nr 5.]

Synonimy: fararz, proboszcz.

LW