[zaloguj się]
[pdf]

1. PLEĆ (16) vb impf

e jasne.

Odmiana typu piel-, pel- (6), plew- (3); piel-, pel- BielKron, Mącz (2), SkarŻyw, KlonŻal, GostGosp, plew- RejWiz, RejZwierz, KlonWor.
Fleksja
inf pieć
indicativus
praes
sg pl
1 pielę
3 piele, plewie pielą, pelą
praet
sg
1 m piołem
conditionalis
pl
1 m pers byśmy pełli
3 m pers by plewli

inf pieć (7). ◊ praes 1 sg pielę (2). ◊ 3 sg piele (1), plewie (1). ◊ 3 pl pielą (1) GostGosp, pelą (1) BielKron. ◊ [praet 1 sg m piołem.] ◊ [imp 2 pl pleẃcie cf PLEWIĆ]. ◊ con 1 pl m pers byśmy pełli (1). ◊ 3 pl m pers by plewli (2). ◊ [part praes act plewąc.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Wyrywać, usuwać chwasty spośród roślin uprawnych; runcare Mącz, Cn; sarrire Mącz; eligere manu herbas et exstirpare, eruncare (omnes alterius generis herb as), ex adultis segetibus noxia evellere, exherbare, herbam e segetibus expurgare, purgare locum ab herba Cn (16): Runco, Pielę/ wytargam. Mącz 361c; Kiedy pielą w ogrodźie álbo w polách/ opiołki w oborę nośić GostGosp 108, 106; [Pielę/ Runco, erunco, evello, In praet: piołem/ Inf: pleć. Volck Qqq3v].

pleć co [= uprawy] (3): Mącz 369a; KlonŻal C2v; przedśię dla naśienia pleć cżęść [zboża]/ coby z naśienie było. GostGosp 108.

pleć co [= chwasty] z czego (1): Ale gdy zła pogodá álbo plutá z niebá/ Iuż pewnie ze pſzenice będzye chwaſt pleć trzebá. RejWiz 100v; [trzeba z niey [z tatarki] źiele pleć Cresc 1571 180 (Linde)].

pleć od czego [= od chwastów] (2): Runcare segetes, Plieć przerywáć od zielská. Mącz 361c, 369a.

W połączeniu szeregowym (1): Ale rolnik opátrzny lichwiarz ſpráwiedliwy: [...] Wieźie gnoy/ rádli ſkrodli/ vgorzy/ odwráca: Sieie/ plewie/ ogania/ pieniądzmi opłaca. KlonWor 77.

Szeregi: »pleć a chędożyć« (1): Sarrio, Pilę [lege: pielę] á chędożę poſiáne naſienie od perzu y ynſego zielská. Mącz 369a.

»nie siać, nie pleć« (1): pokrzywa żądliſta nienawiſne źiele/ Nikt iey nie śieie nie piele. KlonŻal C2v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Przen (7): [Ten Ceſarz [Augustus] miał corkę Iulią: ktorey iż przed cżáſem w głowie pocżęły ſię vkázowáć włoſy śiwe/ kázáłá ie więc ſobie ná pokoiu wyrywáć. Trafiło ſię/ że ich zſzedł Auguſtus á ony pielą one włoſy PlutBBud K2v (Linde).]
a) Niszczyć grzech i zło (7): [Antykryſt plewącz kąkol gwałtem wyrywa pſzenicę. GrzegŻarnPos 1582 I 85 marg.]

pleć co [= zło] (6): A gdzyeſz tákich Stáńcżykow/ było ieſzcże wiele/ Coby plewli obłudność/ to wſzetecżne zyele. RejZwierz A6v; ácz kolwiek drudzy nieſą przycżyną odſzcżepieńſtwá ále iż tego ćierpią przyſobie drugim/ iż roley nie orzą/ naśieniá nie śieią/ kąkolu niepelą/ w tey że winie oſtawáią dla niedbáłośći ſwey. BielKron 224v. Cf pleć co [= zło] od czego, pleć co [= zło] z czego, pleć co [= zło] czym z kogo, pleć co [= zło] w kim czym.

pleć co [= zło] od czego (1): (marg) Vrząd ánielſki w ſądnj dzyeń. (–) Bowiem gdy Pan ná on cżás ná ſądzye vſiędzye/ To ich vrząd y ſpráwá/ tám ná ten cżás będzye/ By plewli márny kąkol od pſzenice rozno RejWiz 157.

pleć co [= zło] z czego (1): A nie kazał tego kąkolu/ to ieſt tych nikcżemnych ludzi/ pleć ze pſzenice/ tho ieſt z ludzi poććiwych á pobożnych RejZwierc 100v.

pleć co [= zło] czym z kogo (1): ábyſmy [...] złe ſkłonnośći ſwe pilnośćią y pracą z śiebie pełli SkarŻyw 121.

pleć co [= zło] w kim czym (1): RejZwierc 142v cf Szereg.

pleć co [= duszę] z czego [= ze zła] (1): A cżymże ią [duszę] ſpráwowáć/ wierz mi żeć nie pługiem/ Lecż ſláchetnym rozumem á ćwicżeniem długim. A pleć ią s tego chwaſtu áby nie zároſłá RejWiz 78v.

Szereg: »pleć a gasić« (1): kto w ſobie ten nieſláchetny kąkol obacży/ trzebá gi roſtropnie pleć á gáśić gi w ſobie rozumem á roſtropnym káżdey rzecży vważeniem. RejZwierc 142v.

Formacje współrdzenne: nadpleć, opleć, przepleć, wypleć; plewić, wyplewić; przeplewać; wyplewiać; wypielać.

Cf PELENIE, PIELCIE, [PLENIE]

MC