[zaloguj się]
[pdf]

PLEŚĆ SIĘ (31) vb impf

sie (26), się (5).

e jasne; plotł z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
inf pleść się
indicativus
praes
sg pl
2 pleciesz się
3 plecie się plotą się
praet
sg
3 m plotł się
n plotło się
fut
sg
1 m będę się plotł
conditionalis
sg
3 f by się plotła

inf pleść się (1). ◊ praes 2 sg pleciesz się (1). ◊ 3 sg plecie się (24). ◊ 3 pl plotą się (1). ◊ praet 3 sg m plotł się (1). ◊ n plotło się (2). ◊ fut 1 sg m będę się plotł (1). ◊ [con 3 sg f by się plotła.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w. s.v. pleść.

1. Łączyć się ze sobą splatając się, przeplatać się, splątywać się tworząc całość (27):

[pleść się z czym: áby ták on płot miężſzał/ gdyby śię iedná gáłąź z drugą plotłá zraſtáiąc. Cresc 1571 145.]

Przen (27):

pleść się z czym (1): Nic wiecznégo ná świećie: Radość ſye z troſką plećie KochPieś 41.

Fraza: »wici się około płota plotą« = mówi się nieprawdę (1): ále gdy puśćiwſzy tę pewną/ y dobrze vtwierdzoną drogę/ wići ſię około płotá plotą/ tedy nielza/ iedno ie też tákże roſplátáć/ iáko ſą vplećione. CzechEp 327.
Zwrot: »pleść się po języku [komu]« = być tematem rozmów (1): Per ora hominum ferri, Plieść ſie po yęziku wſzem ludźióm Mącz 270c.
a) Dziać się, toczyć się (12): Bo ſiłać bywa z młodoſći złych ludzy na ſwiecie A iakoć skoro ſwiat naſtał tak ći ſie to płecie [!] RejJóz H8; A mnie day pokoy na ſwieċżie Bo mi ſię tu cżjſczie pieċze RejKup 17; RejZwierc 161.
Fraza: »plecie się na świećie, świat, w świecie« [szyk zmien] (5:3:1): A dziwno ſie tho więc zda káżdemu ná ſwiecie/ Iż ſie ták omylny ſwiát ná ſwych ſpráwách plecie. RejWiz 128, 11v, 39, 47; RejZwierz 19; RejZwierc 269; Wſzyſtko ſye dźiwnie plećie Na tym tu biédnym świećie KochPieś 10, 27; O nieſzcżeſny zdrádny świećie/ W tobie ſię wſyſtko złe plećie. CzahTr H4.
b) Wdawać się, mieszać się, wikłać się (2):

pleść się w co (1): Miły brachu/ niebędęćz ſie iá wty rzecży plotł [...] nietrzeba mi ſie za tzudze zbytki zapałaćz. ForCnR D2.

pleść się czym (1): Cur te ad haec interponis, Czemu ſie w to wmietaſz/ czemu ſie tym plecieſz. Mącz 311b.

c) O ludzkich myślach, wrażeniach, snach [w tym: komu (6)] (10): w then cżas [podczas snu] kurzawy z w nątrza wſtępuią w głowę ktore fantaſią zamieſzaią, á tak też w ten cżas dziwne ſie plecie cżłowieku widzenie. GlabGad D8v; Drżemię ano mi ſie plecie Czo drugie czynią na ſwiecie RejJóz C8v.

pleść się w czym [= myśleć o czym] (2): A ięzik twoj ſrodze ſie plotł tu w káżdey chytrośći [lingua tua concinnabat dolos Vulg Ps 49/19] LubPs N3; Warchelny nie ma czáſu weſołego/ Záwżdy w kłopocie plecie ſie myſl iego. RejZwierc 227v.

Frazy: »plotło się [komu] na języku, w uściech« [szyk zmienny] (1:1): Versabatur mihi in labiis primoribus, Plotło mi ſie w vściech/ śiedział mi ná końcu yęziká. Mącz 322a, 486b.

»we łbie się plecie« [w tym: komu (1)] (2): Bo ktoż to właſnie może zrozumieć na ſwiecie Czo ſie więcz dzywnie komu przeż ſen wełbie płecie [!] RejJóz K; Gdzie wichrowáta myſl ſie we łbie plecie/ Nie zelżywſzego iuż nie máſz ná ſwiecie. RejZwierc 212v.

»plecie się przed oczyma, w oczach« [w tym: komu (1)] = prope oculis obversatur Mącz [szyk zmienny] (1:1): Inhaeret oculis memoria imaginis, Plecie mi ſie w oczách xtałt obrázu álbo leży mi w oczách. Mącz 152b, 488b.

2. 3 sg praes »plecie się« = jest mówione, mówi się (4): O gęſtyſzby był [= byłoby wielu] Saul y Azá ná ſwiecie/ w tych wymyſlech/ co ſłyſzę iáko ſie tám plecie RejWiz 183.

plecie się około czego (2): Mącz 211b; Bo tám [w księgach] nic nie máſz/ czego żywym trzebá: Wſzytko ſie plećie coś około niebá. KochWr 63.

plecie się o czym między kim (1): A gdy ſię o tych rzeczách, miedzy námi plećie/ Powiem wam Goſpodarze/ [...] Trudno krom Goſpodyniey wam robić Gomołki Prot C4; [Radbym widział áby/ ſie tá mnożyłá ná ſwiecie/ Miłosć iednemu k drugiemu/ o tey ſie tu plecie. StokWąchHist A].

Formacje współrdzenne cf PLEŚĆ.

Cf PLECIENIE

LW