[zaloguj się]
[pdf]

PLEWIDŁO (11) sb n

e oraz o prawdopodobnie jasne (tak w plewa oraz w -o).

Fleksja
sg pl
N plewidło plewidła
G plewidła

sg N plewidło (5). ◊ G plewidła (5). ◊ pl N plewidła (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.

Wyrywanie, usuwanie chwastów spośród roślin uprawnych; wszystkie prace związane z plewieniem; runcatio Calep, Cn; botanismus, evulsio inutilium herbarum Cn (11): gdzie ogrod bez plewidłá ieſt/ chwaſtow y byla prętko národzi/ y práwie wſzyćiek zárośćie y dobre naśienie ſtráći. SkarJedn 341; Calep 932b; Plewidłá pilnowáć bárzo/ nietylko w ogrodźiech/ ále y w zbożu GostGosp 102, 158, 164; [Żony ich czasu letniego dopomagają około plewidła [...] darmo ŹródłaEkMalb II 45; SkarUp 16].

W charakterystycznych połączeniach: plewidła ogrodne, polne.

Przen (6): O, wierz mi, iżeć ten chwaſt [wszetecznicy, co chodzą by szaleni] wſzędy gęſto roście/ Będzye klozá á tárás miáłá cżęſte goście. A ná to nie wymyſli lepſzego plewidłá/ Iedno tego nápędzić tám błędnego bydłá. RejWiz 78v; [Krystus [...] zakazał wyrywáć kąkolu ze pſzęnice/ áby pſzenice nie wyrwáli/ á to do cżáſu żniwá: gdźie plewidło ſtátecżne będźie. GrzegRozdział L2].

plewidlo czyje [= kto jest przedmiotem plewienia] (2): Walki/ plewidło ludzi złich RejWiz 70 marg [idem] Dd4.

plewidło czyje [= kto plewi] (2): Iż to właſnie ná ſwiecie ieſt Páńſkie plewidło. [...] Nie może nigdy ſnádniey Pan wypleć pſzenice/ Iedno ſpołu zebrawſzy łotry pijánice/ Wyſłáć ie ná to żniwo gdzye we grzbiet pukáią RejWiz 70; SkarJedn 348.

W charakterystycznych połączeniach: plewidło kapłańskie, pańskie [= boskie], stateczne.

Wyrażenie: »wieczne plewidło« = sąd ostateczny (1): Ale gdy przydzie ono wiecżne plewidło álbo żniwo/ wierę kąkoliku [tj. nikczemny człowieku] dopiro ſie obacżyſz/ iż ſie było lepiey iákim głąbem álbo cżarną kápuſtą vrodzić. RejZwierc 100v.
Szeregi: »czyścienie a plewidło« (1): iſz ſię bez ſpráwy y náuki/ y cżyśćienia á plewidłá Kápłáńſkiego/ z nabożeńſtwá wiele rzecży w zabobony y złe vzywánie/ obráca. SkarJedn 348.

»plewidło albo żniwo« (1): RejZwierc 100v cf Wyrażenie.

Cf PELENIE, PIEŁCIE, [PLENIE], PLEWIĆ, PLEWIENIE

MC