[zaloguj się]
[pdf]

POBOŻNOŚĆ (294) sb f

Wszystkie o jasne.

Fleksja
sg pl
N pobożność
G pobożności pobożności
D pobożności
A pobożność pobożności
I pobożnością pobożnościami
L pobożności pobożnościach

sg N pobożność (49). ◊ G pobożności (89). ◊ D pobożności (23). ◊ A pobożność (42). ◊ I pobożnością (23). ◊ L pobożności (61). ◊ pl G pobożności (1). ◊ A pobożności (2). ◊ I pobożnościami (2). ◊ L pobożnościach (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

1. Życie zgodne z nakazami bożymi; bycie pobożnym, oddawanie czci Bogu; pietas BartBydg, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calep, Cn; religio PolAnt, Modrz; cultus Dei, misericordia PolAnt; fidei devotio BartBydg; sanctitas Calep (282):
a. W judeochrześcijaństwie (280): BartBydg 115; Diar 34; Takież też y niewiáſty [aby modliły się] w vbierze ochędożnym/ ze wſthydem/ y trzeźwośćią/ przybieráiąc ſie nie w przypráwki [...]: ále iáko przyſthoi niewiáſtham kthore obiecuią pobożność przez vcżynki dobre. Leop 1.Tim 2/10; W ſkárbiech mądrośći záchowaná ieſt vmieiętność/ á złośnicy brzydzą ſię pobożnośćią. BibRadz Eccli 1/24, Sap 10/12, Bar 5/4; Coż thám może być dáley zá pobożność ábo co zá Religia/ gdźie ieden on Bog Oćiec/ [...] nigdy nie vrodzony/ bo Oycá nigdy nie miał GrzegRóżn H4, Fv; Pietas, Bogoboyność, Pobożność/ Nabożeńſtwo/ Boża chwałá/ chuć ku bożey służbie y ku ſwym ſtarſzym. Mącz 301c, 41d, 280a; LeovPrzep [K]; BiałKat 53v, 153v, 338v; KuczbKat 70, 110, 120, 300, 310, 370; WujJud a8; WujJudConf 29v, 32, 109; Pobożność tho w nas ſpráwuie/ że ſie ſzcżyrze przyłącżamy prawdziwą wiárą ku Pánu Bogu/ onego ſie ſámego vprzeymie boimy/ iemu ſámemu cżeść chwałę wzdáiemy RejPosWstaw [212]v, 21v, [212] [2 r.], [212]v [4 r.], 22, [412] [2 r.] (14); HistHel [A2]v; Lecż pogáńſkie y bábie báśni odrzucay/ á zwycżay ſię ku pobożności. BudNT 1.Tim 4/7; CzechRozm 220; PaprPan C; ModrzBaz 106; KochPs 170; SkarŻyw A2, A5, 14; CzechEp 39, 64, 102, 133, 369, 405; NiemObr 166; WisznTr 3, 19; Swiętá przed tym ludźie czćili/ A przedśię wſzytko zrobili: A źiemiá hoynie rodźiłá/ Bo pobożność Bogu miłá. KochSob 56; Calep 804b, 943a; GrabowSet P4v; OrzJan 119; iż gdybyś ty niewychwalony nigdy Pan/ nie ſkracał/ y nie tłumił hárdośći iego [szatana]/ [...] nie wygrałby ná nim/ y przed nim/ y naokazálſzy w cnotách/ y naſwietnieyſzy w pobożnośći cżłowiek. LatHar 639, 34, 264, 367, 453, 553, 619, 676; Bowiem pobożność zdrowie docżeśne y wiecżne/ Przynośi nam y ktemu ſumnienie beſpiecżne. KołakSzczęśl C2, C2v; Abowiem ćieleſne ćwiczenie/ do máłá ieſt pożyteczne: lecz pobożność do wſzytkiego ieſt pożyteczna: máiąc obietnicę żywotá ninieyſzego y przyſzłego. WujNT 1.Tim 4/8, Act 3/12, 1.Tim 2/10, Philipp 4 arg, s. 717, 1.Tim 3/16 (16); PowodPr 6, 50, 62; We wſzytkim rodźicow ſłucháć mamy/ iedno tám nic/ gdźie nam do pobożnośći przeſzkadzáią. SkarKaz 44a, )(4 [2 r.], 45b, 349a; GosłCast 17; PaxLiz C; SkarKazSej 700a; SapEpit A4; KlonWor 48.

pobożność czego (4): A tu káżdy może rozeznáć prawdę y pobożność zwycżáiow támtych ſwiętych. RejAp 179v; SkarKazSej 688b. Cf »pobożność życia«.

pobożność czyja [w tym: G sb i pron (12), pron poss (5), ai poss (1)] (18): BibRadz I 3d marg; RejPos 164v; WujJudConf 182; RejPosWstaw [412]; Ale wſzytki ine ſpráwy Ezechiaſzowe y pobożnośći iego/ te ſą nápiſáne w kſięgach Ezáiaſzá BudBib 2.Par 32/32; SkarJedn 375; SkarŻyw 142, 589; (marg) Probá kto iest Christiáninem [...] (–) Tenli co prześláduie/ inſtyguie/ krwie prágnie bliźniego [...]? Cżyli ktory nie życżąc nikomu nic złego/ pobożnośći ſwey pilnuiąc/ woli to ſam od inſzego ćierpieć/ niż kogo tym okłádáć y w to złe wdáwáć? CzechEp 25; KochFr 108; KochMRot A3v; OrzJan 25; WujNT 125; O poboznoſci Królów Polſkich z kſiąg Státutu. SarnStat 3; PowodPr 26; SkarKaz )(3v, )(4; SkarKazSej 693a.

W połączeniach szeregowych (35): BiałKat 201; KuczbKat 310; ſąć też drugie [dary boże] co ich nie widzimy Iáko ſpráwiedliwość/ miłoſierdzie/ ſthałość/ cnothá/ á ná wſzem pobożność. RejZwierc 94, 71, 102v, 127v, 133, 134v, 146v; WujJudConf 182; Trzy thedy rzecży Apoſtoł ſwięthy po nas pilnie mieć chce/ [...] ábyſmy ſie z wielką pilnoſcią ćwicżyli: tho ieſt/ w trzeźwośći álbo w miernośći/ w ſpráwiedliwośći/ y w pobożnośći. RejPosWstaw [212], [213], 22 [2 r.]; BiałKaz D2, I4v; CzechRozm 197v; Ale y to nam też dobrą mysl bárzo pſuie/ [...] iż widzimy was Plebany Biſkupſtwá náſzego/ bárzo być w pilnoſći/ w nabożeńſtwie/ y w pobożnoſći oźiębłe. KarnNap A2; ModrzBaz 15; SkarJedn 375; SkarŻyw 509; Nie ſzukay w tym piſániu ozdobney wymowy [...]. Ani ſzukay porządku náder ozdobnego [...]. Ale ſzukay ſzcżyrośći/ prawdy/ pobożnośći NiemObr ktv, 11, 15, 166; ArtKanc T8v; GrabowSet F2; OrzJan 35; LatHar +++, 19; WujNT 1.Tim 6/11; VotSzl E4; GosłCast 10; SkarKazSej 693a, 698a.

W przeciwstawieniach: »pobożność ... złość (5), grzech (3), nieprawość (2), łakomstwo, niepobożność, niesprawiedliwość, niezbożność, występek« [w tym: niezbożność i niesprawiedliwość (1), występek i złość (1), złość i nieprawość (1)] (12): KuczbKat 310; Pirwſza tedy rzecż ktorey ſie nam przeć każe/ ieſt Niepobożność/ kthora ieſt ſprzećiwna Pobożnośći RejPosWstaw [212]; MycPrz I C3; BiałKaz D2; á wy złe obycżáie ich ná wyſługę ſobie obroćić/ á z grzechow ich pomnożenie pobożnośći wáſzey mieć możećie SkarŻyw 589, 595; CzechEp 368; A dobrze to Hieronym nápiſał/ iż Xiądz opuśćiwſzy pobożność/ gdy pocżnie niezboznośći/ y nieſpráwiedliwośći náśládowáć/ gorſzy ieſt niż nayſrożſza/ y nayſprośnieyſza beſtya. NiemObr 156; ArtKanc L9; ZawJeft 35; potrzebáć tego koniecżnie/ ábyś nie dał mieścá/ w duſzy y ſumnieniu twym/ żadney niepráwośći; á iął ſię z ſercá [...] rozlicżney pobożnośći. LatHar +2; SkarKaz )(3v.

W porównaniu (1): ále y cnotá wnich á pobożność/ iáko gdy drzewu korzenie poderzną/ vſchłá. SkarŻyw A2.

W charakterystycznych połączeniach: pobożność mocna, osobliwa, szczera, ustawiczna, zakonna, zupełna; pobożność uczynkow, zwyczajow, życia; chwała pobożności, droga (2), duch (4), kształt (2), miłośnik, nauka (3), nieprzyjaciel, pomnożenie (2), postawa, powinność, pozor, przykazanie, przykład (2), skutek, sprawowanie, tajemnica, wzgardziciel, znak, zwyczaj; (pod) pokrywką pobożności (2); pobożności chronić się, dochodzić, pilnować (pilnujący) (4), przestrzegać, strzec się, trzymać się, (na)uczyć (4); do pobożności pochop, przeszkadzać, przyłęczyć się, wieść (przywodzić) (2), wzbudzający; od pobożności odwodzić; pobożności ofiarować, powod dawać, przywyknąć, chuć ku pobożności, gotowy, napominać (się) (2), pobudka, pochopny, potrzebny, przeciwny, upominać, zapalony, zwyczaić się; pobożność brać, czuć, lżyć, miłować (2), opuścić, ożywiać, popierać, poprawiać, rozmnażać, wspomagać, zgwałcić, znieważyć; pobożnością brzydzić się, garadzić, nasługować, poprawiać, przygotować się, wojować; z pobożnością chować zakon, używać [czego]; w pobożności dobry, oziębły, postępek, stałość, zaprawianie, życie; w pobożności pomnażać się, posilać, rość, sprawować, utwierdzać, zatrzymać.

Zwroty: »w pobożności (wy)chować, wychowany« (2:2): RejPosWstaw [414]v; KarnNap F3; A poniewaſz przednieyſzy ieſt koniec máłżeńſtwá/ aby ſię wnim dziatecżki Pánu Bogu ná cżeść w pobożnośći wychowáły: dla tego ſamego ſtrzec ſię heretyckiego towárzyſtwá w małżeńſtwie potrzebá. SkarŻyw 153; SiebRozmyśl L.

»w pobożności, ku pobożności, do pobożności (wy)ćwiczyć (się) (a. wyćwiczać); pobożności ćwiczenie; w pobożności ćwiczenie, wyćwiczony« = exercere se ad pietatem Vulg [szyk zmienny] (3:2:1;1;1:1): KuczbKat 5; RejPosRozpr c2; [Krystus] thu do nas ná ten ſwiát przyść á sſthąpić racżył/ iedno áby nas zupełnie á doſtátecżnie w prawdziwey á zupełney pobożnośći wyćwicżył á poſtánowił RejPosWstaw 21, 22, [414]v; BiałKaz I4; SkarŻyw 527; Lecz świeckie y bábie báśni odrzucay: á ćwicz ſię ku pobożnośći. WujNT 1.Tim 4/7, 1.Tim 4 arg.

»żyć, żywot wieść w pobożności; w pobożności życie« [szyk zmienny] (10:3;1): LubPs D2v, I4v; KrowObr B3; Leop 1.Tim 2/2; RejPosWstaw 22v; StryjWjaz B4; CzechRozm 249; KochPs 147; bo poki ludzie Syná Bożego wćiele/ wzoru doſkonáłego żywotá [...] niewidzieli: poty zupełnego wpobożnośći żyćiá nie prágnęli. SkarŻyw A5; KTo tu chce Bogu ſłużyć żywąc w pobożnośći/ muśi nędze vżyć y zamutkow dośći ArtKanc K, L5, L9; WujNT 1.Tim 2/2; SkarKaz 348b.

Wyrażenia: »pobożność chrześcijańska (a. krześcijańska, a. chrystyjańska), katolicka« [szyk 12:8] (16:4): KuczbKat kt, 130; WujJud 109v; A ták gánimy wſzyſtki ktorzy zárzucáią dobre vcżynki/ á wſzetecżną mową ſwoią powinną Krześćiáńſką pobożność znieważáią WujJudConf 109; RejPosWstaw [414]v; BiałKaz I4; Iednoż też nam ku temu trzebá pobożnośći Chrześćiáńſkiey/ trzebá dobrego á świętego żywotá/ ábyſmy iuż nieſłużyli ćiáłu/ Szátánowi/ y świátu/ ále ſámemu Pánu KarnNap B2v; SkarJedn 375; SkarŻyw A2v, 71, [474]; NiemObr 80; LatHar 19, 438; WujNT przedm 5; Ożywiay dobrotliwy Pánie/ pobożność Kátholicką SkarKazSej 688b, 683b, 697a, 702b. Cf »w pobożności chrześcijańskiej«.

»cnota pobożności« (6): Y naucżył ich Moyżeſz boiazni Bożey/ y vkazął [!] im cnoty wſzelakiey pobożnośći/ w ktorych ſię Bog ich kochał SkarŻyw 481, A2v, 452, [474]; SkarKaz 116b; SkarKazSej 686a.

»pobożność fałszywa« (1): Lecż o tych Liſách doſyć/ ktorzy mydlą ocży Pobożnośćią fałſzywą KlonWor 54.

»pobożność ku Panu Bogu, przeciw(ko) (Panu) Bogu« (2:2): Napirwey tedy o to ſię ſtáráć máią rodzicy/ áby powinność pobożnośći ſwoiey przećiwko Pánu Bogu záchowywáli RejPosWstaw [412]; CzechEp 200; PowodPr 3; SkarKaz )(3v.

»praw(dziw)a pobożność« (9): Przeto ktorzy w tym [że jeden jest Bóg] pismo potwarzáią/ ſą ábo Zydowie/ abo Máchometowie/ ábo Epikurowie/ z trzody wieprzow/ wzgárdźićiele Bogá y prawdźiwey pobożnośći. GrzegRóżn F2v; KuczbKat 5; RejPosWstaw 21; CzechRozm 259; CzechEp 368, 388; NiemObr 16, 77; WysKaz 6.

»pobożność święta« [szyk 4:2] (6): LatHar 177; Dlá pobożnośći świętey y posłuſzenſtwá roſkażánia Bożego Noe z ſynámi ſwemi w korabiu był záchowány. KołakSzczęśl C3, A2v, B4v, C2, C3.

»pobożność życia, żywota« (1:1): mieymy y pobożność żywotá/ ná wzor tego Symeoná. SkarŻyw 114; Ci Domicilli do wſzelákiey pobożnośći Chrześćiáńſkiego żyćia/ bárzo pomagáli/ przykłádem y vpominánim SkarŻyw 435.

[Zestawienie: »gora pobożności« = projektowany skarbiec pochodzący z dobrowolnych składek, przeznaczony na potrzeby państwa: Dopomożcież założyć gorę pobożności W swojej miłej ojczyźnie z wrodzonej miłości Apolog 48 [cf »gora zbożności« s.v. 1. GORA].]
Szeregi: »bojaźń (boża a. ku Panu Bogu) i pobożność« [szyk 3:1] (4): BibRadz I 18d marg; A oſobliwie mam wielką poćiechę pracey tey moiey/ gdy pátrzę ná W.K.M. pobożność y boiaźń ku P. Bogu/ y ochotne do ſłużby Bożey ſerce SkarKaz )(3v, )(2v, )(3v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»chwała boża i pobożność« (2): KołakSzczęśl A2v; Tákżeć też máło ná tym miał Dyabeł/ iż we dni Bogu oddáne/ odráźił ludźi od chwały Bożey y pobożnośći PowodPr 52.

»cnota(-y), (a, i) pobożność« [szyk 8:4] (12): Chryſtus náſz [...] mocen ieſt náſze nieprzyiaćiele ſkruſzyć/ byleś my iedno iemu dobrze w pobożnośći y cnotách Chrześćiáńſkich służyli. SkarŻyw 560, A2, 142, 306, 358; CzechEp 11; Ale pobożność y cnotá/ Rzadkié przypadki żywotá Czyni/ któré cnotliwému Záwſze lżeyſzé/ niżli złému. KochMRot B3; PudłFr 61; PaprUp A4v; KołakSzczęśl B4v; SiebRozmyśl L; SkarKaz 549b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

»pobożność, (i) czystość« (3): żebyſmy ſpokoyni [lege: spokojny]/ y ćichy żywoth wiedli we wſſelkiey pobożności/ y cżyſtośći [in omni pietate et castitate]/ boć tho dobra rzecż ieſth Leop 1.Tim 2/2; BiałKat 196; WujNT 1.Tim 2/2.

»dobre obyczaje i pobożność« [szyk 2:1] (3): RejPosWstaw [412]v; KamNap F3; nie máſz [w Biblii katolickiej] nic tákiego coby było ábo zdrowey Kátholickiey wierze/ ábo dobrym obyczáiom y pobożnośći Chrześćijáńſkiey przećiwnego. WujNT przedm 5.

»pobożność, (i) nabożeństwo« [szyk 3:2] (5): RejPos 166v; Bo ktorzy z pobożności y nabożenſtwá tey Swiątośći pożywáią/ nietrzebá w tym wątpić/ iż ták Syná Bożego ſámi w śię prziymuią KuczbKat 180, 235; PowodPr 82; SapEpit A4v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»prawda i pobożność« (2): RejAp 179v; Iáſność tedy Ewánieliey ś. prawdźiwie świeći w ſercách wſzytkich wierzących/ ktorą oświeceni będąc/ z drogi prawdy/ y pobożnośći/ vſtępić nie mogą. NiemObr 84.

»sprawiedliwość i pobożność« [szyk 2:1] (3): BibRadz Iob 29 arg; RejPosWiecz2 93v; owé záśię/ którzy ſpráwiedliwośći [!] y pobożność popiéráią/ [Pan Bóg] nigdy nieopuſcza OrzJan 33. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»pobożność i świątobliwość (a. świątość)« [szyk 3:1] (4): [kościoły odszczepieńców] ludźie od świątośći y pobożnośći odwodzą/ śćieląc im do piekłá przeſtroną drogę WujJud 133v; CzechRozm 249; NiemObr 77; WujNT 125. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»pobożność a (i) uczciwość« (2): áby ich [dziatek] przykłádem ſwym złym [rodzicy] nie obrażáli á nie pſowáli/ ktore ku pobożnośći á vcżćiwośći wieść mieli. RejPosWstaw [412]v. Cf »w pobożności i uczciwości«.

»pobożność i (abo) uczynki dobre« (2): RejPosWstaw [213]; W tych tedy wiáry punktách/ y we wſzytkich innych (iáko y w pobożnośći y w vczynkách dobrych) zálecenie y chwałá ktorą Páweł S. dáie Rzymſkiemu kośćiołowi/ ieſt vważenia godna. WujNT 520.

»wiara i (a) pobożność« (5): KuczbKat kt; PowodPr 14, 26, 57 marg; Iedno nas w wierze y pobożnośći Kátholickiey pośiláć y ożywiáć nie przeſtáy. SkarKazSej 683b.

Wyrażenia przyimkowe: »z pobożnością« = pobożnie (4): BiałKat 216; A ieſli Pleban ieſzcże k temu obycżay/ ktorym ten Zakon był dan z Piſmá Spokaże/ tedy łatwie rozumieć będą Chrześciánie/ z iáką pobożnośćią y z iáką pokorą ten Zakon od Bogá przyięty chowác [!] máią. KuczbKat 265, 359; RejZwierc 102v.

»w pobożności« = pobożnie, będąc pobożnym (30): BiałKat 196; SkarŻyw [223], 501, 560; Vżył lat ſwoich w rádośći/ Służąc Bogu w pobożnośći. KochMRot A3v; GosłCast 44; SkarKazSej 696a. Cf Zwroty.

~ Wyrażenie: »w pobożności chrześcijańskiej« (1): [król] ſpráwiedliwie w pobożnośći Chrześćiáńſkiey kroleſtwo ſpráwował. SkarŻyw 510.
Szereg: »w pobożności i uczciwości« (1): Vpominam was áby nádewſzytko były prozby/ modlitwy y dziękowánia/ [...] zá wſzyſtki ná zwierzchnośći poſtánowione/ áby ſpokoyny y ćichy żywot wiedli/ wewſzelákiey pobożnośći y vććiwośći. KrowObr B3. ~

Personifikacje (8): ZawJeft 32; GrabowSet C4; Co to zá dźiećię będźie/ ktore ſię ziáwiło/ [...] Ktore żarliwość modlitw ludzkich vprośiłá/ Nabożeńſtwo przyięło/ pobożność powiłá. SkorWinsz A2v; SapEpit A4v.

W połączeniu szeregowym (1): Bo tám márſzałkiem łákomſtwo/ á tu záſię pobożność/ ſkromność/ poććiwość/ żywot ſpokoyny á pomierny RejZwierc 122.

W przeciwstawieniu: »łakomstwo ... pobożność« (1): RejZwierc 122 cf W połączeniu szeregowym.

Wyrażenie: »święta pobożność« (1): Bacżę dobrze przycżynę/ kto to wſzytko ſpráwił/ Sam cżás przyſzły weſela tákiego nábáwił. W ktorym święta pobożność ślub poſtánowiłá/ Tobie Oycże pobożny cną Kśiężnę zlećiłá. SapEpit A4.
Szeregi: »pobożność z nabożeństwem« (1): Czárt nań z piekłá łuk ćiągnie by mu zádał trwogę: Ale niewinność z wiárą ſercá dodawáią/ Pobożność z nabożeńſtwem z góry go wołáią. KochMRot C.

»prawda z pobożnością« (1): Przy twych Dekretách prawdá z pobożnośćią Záwſze przebywa/ ſtrzegąc ich z pilnośćią SzarzRyt A3v.

Iron. [czyja] (1):

Szereg: »cnota i pobożność« (1): Toxica qui praebens illi ſub corpore Christi, Manducanda ſacro pane uenena daret, etc. (marg) Illi: id est Henrico septimo. Cnotá Włoſká y pobożność. (–) StryjKron 597.

W przen (12): Iuż cnotá ſławá/ pomierność/ poććiwość/ pobożność dawno záziębła leży RejZwierc 71; MycPrz I A2v; ná nich [żywotach świętych] iáko ná ſytnych y zdrowych potráwách/ pobożność wſercách ludzkich tyłá SkarŻyw A2; w piśmie S. wielkie vpodobánie y ochłodę duchá ſwego máiąc/ onym deſzdżem polewał [św. Antoniusz] w śiane y buynie wſchodące drogie y wonne ziołá pobożnośći zakonney. SkarŻyw 542; Zbiegáli [Piotr i Paweł] okrąg ziemie y morzá/ wykorzeniáiąc grzechy/ á pobożność w ſercách ludzkich/ w ktorych niewierność pánowáłá/ sieiąc. SkarŻyw 595; NiemObr 80; Tu [w grobie Macieja Mieleckiego] powagá/ tu ludzkość/ dźiélność nie obięta: Tu poległá pobożność/ y tu cnotá święta. PudłFr 61; A mędrcy oni/ tylko oglądáli Páná/ y onemu ſię pokłonili: ále ty y przyiąć go możeſz. Wſzákoż ofiáruy Pánu złoto wſtrzymięzliwośći y pobożnośći LatHar 197; W Iozephie ieſt źwierćiádło cnoty/ pobożnośći GosłCast 10.
Zwrot: »świecić pobożnością« (3): Niechay kápłani twoi swiécą pobożnośćią KochPs 195, 196; GosłCast 44.
α. Objawy pobożności, czyny pobożne [w tym: pl (4)] (5): RejPosWiecz2 93; Dzięſięćinj ſpráwiedliwie dawáć ieſt pobożność Ewangelicka: wydzieráć ie/ ieſt rozboyſtwo. PowodPr 23 marg; Pan Bog świętá ſwoie zowie vkochánemi ábo vpieſzcżonemi/ w ktore cżłowiek/ opuśćiwſzy zabawy świeckie/ y ſwąwolą/ złe myśli/ mowy/ y vcżynki/ áby ſie vćieſzył y vkochał w ſámym Bogu/ chwale iego/ y pobożnośćiách iemu wdźięcżnych. PowodPr 51; SkarKaz )(3v.
Wyrażenie: »pobożności święte« (1): Sćiány [kościoła serdecznego] niech będą: nádźieiá w obietnicách Bożych/ y czekánie wſzelákiey z niebá pomocy, y ony cztery głowne cnoty. Mądrość duchowna/ ſpráwiedliwość/ czyſtość y męſtwo/ z innemi pobożnośćiámi świętemi/ ktore z nich pochodzą. SkarKaz 457a.
b. W pogaństwie (2):

pobożność czyja (1): Oſzukáły ſie królá Teſſálſkiégo cory/ A oycá nieboraká ieſcze bárźiéy/ który Dáć gárdło muśiał/ dla ich głupiéy pobożnośći KochFrag 21.

Wyrażenie: »pobożność ku bogom« (1): Daleko iednák ſromotnieyſza rzecż ieſt przyſięgę złámáć/ co ták bárzo ważyło v Egiptow/ że wſzyſcy krzywoprzyſiężcy ná gárdle karáni byli/ iáko ći ktorzy pobożność ku Bogom zgwałćili Phil F4.
2. Sprawiedliwość, uczciwość, uczynność (12): Záchowayże we wſzyſtkim/ miárę s pobożnoſcią/ Nie dáy ſie ſwiátu łudzić/ z iego wſzetecżnoſcią. RejZwierz 142v.

pobożność czego (2): SkarJedn A5v; Ná początku świátá/ poki w ludźiech oſtrzeyſzy był rozum/ y pobożność cnot więtſza/ Práwá było nie potrzebá. SkarKazSej 697a.

pobożność czyja [w tym: pron poss (3), G pron (1)] (4): DAwid [...] powiedział/ [...] żadnegom nie widzyał/ Ktory tu ſpráwiedliwie/ w ſwey pobożnośći trwał/ Aby y s potomſtwem ſwym/ chlebá gdzye ſzukáć miał. RejZwierz 123v; RejZwierc 130v, 174v; FRáſzká Cnotá powiedźiał Brutus poráżony: Fráſzká kto ſye przypátrzy/ fráſzká z káżdey ſtrony. Kogo kiedy pobożnosć iego rátowáłá? Kogo dobroć przypadku złégo vchowáłá? KochTr 11.

W połączeniach szeregowych (3): Drugićby powiedział iáką w cudzych kráiach widał ſpráwiedliwość/ pobożność/ cżuyność/ ćwicżenie/ owaby cie też wżdy co ruſzyło. RejZwierc 160; Phil D2, I4.

W przeciwstawieniach: »pobożność ... chciwość, łupiestwo« (2): RejZwierc 48v; gdyż tám żadna pobożność/ żadna ſłuſzność y ſpráwiedliwość być nie może gdzie chćiwość pánuie. Phil I4.

Szereg: »stateczność a (i) pobożność« (3): Temu cnotliwemu [szlachcicowi] potym vrodził ſie ſyn/ y iuż był dla onego ſyná odmienił onę ſtáthecżność y onę pobożność ſwoię/ y pocżął był iákoś przyłákomſzym nábywáć á przycżyniáć oney máiętnośći ſwoiey RejZwierc 174v, 124v, 130v.

Synonimy: 1. bogobojność, świątobliwość; 2. sprawiedliwość, uczciwość.

Cf NIEPOBOŻNOŚĆ, POBOŻEŃSTWO

EW, AL