Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POCIESZLIWIE

Następne hasło: POCIESZNE »

POCIESZLIWY (87) ai

o oraz e prawdopodobnie jasne (tak w pocieszny).

comp i sup (3+1) (nå)pocieszliwszy (4).

Fleksja

sg
m	N		f	N	pocieszliwå, pocieszliwszå	n	N	pocieszliw(e)
	G			G	pocieszliw(e)j		G	pocieszliw(e)go, pocieszliwsz(e)go
	D	pocieszliw(e)mu		D			D
	A	pocieszliwy		A	pocieszliwą		A	nåpocieszliwsz(e)
	I	pocieszliwym		I	pocieszliwą		I	pocieszliwym

pl
N	subst	pocieszliw(e)
G		pocieszliwych
D		pocieszliwym
A	subst	pocieszliw(e)
I	m	pocieszliw(e)mi
I	f	pocieszliw(e)mi
L		pocieszliwych

sg m D pocieszliw(e)mu (1). ◊ A pocieszliwy (3). ◊ I pocieszliwym (1). ◊ f N pocieszliwå, pocieszliwszå (16). ◊ G pocieszliw(e)j (3). ◊ A pocieszliwą (6). ◊ I pocieszliwą (2). ◊ n N pocieszliw(e) (7). ◊ G pocieszliw(e)go, pocieszliwsz(e)go (5). ◊ A nåpocieszliwsz(e) (1). ◊ I pocieszliwym (2). ◊ pl N subst pocieszliw(e) (12). ◊ G pocieszliwych (5). ◊ D pocieszliwym (2). ◊ A subst pocieszliw(e) (17). ◊ I m pocieszliw(e)mi (1). f pocieszliw(e)mi (2). ◊ L pocieszliwych (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia

1. Przynoszący ulgę, ukojenie w smutku lub innej przykrości, dodający otuchy, przynoszący nadzieję (70)
- W przen (3)
2. Przynoszący radość, radosny; miły (17)

1. Przynoszący ulgę, ukojenie w smutku lub innej przykrości, dodający otuchy, przynoszący nadzieję [przeważnie jako określenie wyrazów oznaczających tekst, jakąkolwiek fabułę, treść, naukę, morał] (70): LubPs D, G4, H3, L4v marg, aa6v marg, hh2v; A thák cieſzmy ſie y tymi obietniczámi wdzięcżnemi Páńſkimi/ y tymi przykłády pocieſzliwemi/ iż Pan wiernych ſwych nigdy nie opuśći RejAp 59, 159; Y oſobliwe á pocieſzliwe náuki s tych dwu hiſtoriy nam tu ſą zoſtáwione. RejPos 44v; A tu napirwey s tey pocieſzliwey Ewányeliey vważáć mamy/ y wielki ſmętek y wielką pociechę ſwoię. RejPos 110, 45v, 120v, 125 marg, 174, 183 (13).

pocieszliwy komu (5): LubPs P6v marg, aa4; ACż tho ſą krociuchne ſłowá Páná náſzego/ ále bárzo pocieſzliwe káżdemu Krześćiáńſkiemu cżłowiekowi/ ktore tu ſą wyięte s tey dziſieyſzey Ewányeliey RejPos 65v, 35v, 286v.

pocieszliwy ku czemu (1): ábyſmy ſie y s ſłow Páná ſwego/ y z żywotow á s przykłádow Apoſtołow tych ſwiętych iego/ cżego pocieſzliwego ku zbáwieniu ſwoiemu/ á ku poſtánowieniu wiáry á nádzyeie ſwoiey o Pánu ſwoim/ náucżyć mogli. RejPos 291v.

pocieszliwy przeciw czemu (1): A ták thu mamy pocieſzliwe ſłowá w tym pſalmie przećiw káżdemu przeſládowániu náſzemu tu ná tym márnym á obłudnym ſwiecie. LubPs B2v.

pocieszliwy w czym (2): Pocieſzliwa náuká w káżdym przeſládowániu ſwiátá thego RejPos [137] marg. Cf »pocieszliwy w żałobliwym smutku«.

W połączeniach szeregowych (3): bo ſie to trudno á dziwno niewiernemu widzi/ chocia ieſth wdzięcżna/ ſmácżna/ á pocieſzliwa náuká Páná náſzego. RejPos 85v, 167, Ooo2.

W przeciwstawieniach: »straszliwy (4), srogi ... pocieszliwy« (5): A thu wſzythkim złoſnikom ſrogą pomſtą groźi/ á wiernym wielkye á pocieſzliwe obietnice okázuie. LubPs C3v, aa4; bo tho byłá ſtráſzliwa rzecż złym [...]: á bárzo pocieſzliwa dobrym/ ktorzy go potym z rádoſcią przyiąwſzy/ poználi. RejPos 35v, 286v; RejZwierc 265.

W charakterystycznych połączeniach: pocieszliwa(-y, -e) Ewanjelija (3), historyja, imię, modlitwa (2), nauka (7), pismo, poruczanie, przykład (3), pytanie, rozprawa, rzecz (5), świadectwo; co pocieszliw(sz)ego (2), nic; pocieszliwy w prześladowaniu świata; barzo pocieszliwy (3); nadobny a pocieszliwy (2), osobliwy a pocieszliwy, rozkoszny a pocieszliwy, słuszny a pocieszliwy, święty a pocieszliwy (2), wielki a pocieszliwy (3), zacny a pocieszliwy.

Wyrażenia: »pocieszliwa nadzieja« (2): Kthorego z obietnice á dobrotliwośći Páńſkiey z wielką rádoſcią á s pocieſzliwą nádzieią vſtáwicżnie cżekamy. RejPos 140, 181v.

»pocieszliwa obietnica« [szyk 6:1] (7): Pocieſzliwa obyetniczá vćiśnionym/ iż ich Pan bronić racży. LubPs H2v marg, N5v, Y5v marg, aav; RejAp 96, 97; RejPos 223v.

»pocieszliwe słowa« [w tym: nad kim (11)] [szyk 22:4] (26): LubPs B2v; tedy pewnie vſłyſzyſz tákież pocieſzliwe ſłowá iáko on vſłyſzał: Idź nieboracżku idź/ á wſzytkoć ſie sſtánie wedle wiáry twoiey. RejPos 47v; Słuchayże thu miłośćiwych á pocieſzliwych ſłow Páná ſwoiego nád onymi wiernemi iego/ ktorzy ták chutliwie zá Pánem ſwym ſzli RejPos 183, 19v, 51, 65v [2 r.], [73], [73]v [2 r.] (25).

»pocieszliwy w żałobliwym smutku« (1): Pan dopirko vźrzawſzy ono vlęknione ſerce iego/ racżył ſie miłośćiwie obroćić ku niemu/ mowiąc mu ty pocieſzliwe ſłowá/ w onym żáłobliwym ſmutku iego RejPos [254].

Szeregi: »miłościwy a pocieszliwy« (2): Azaſz ná cię ſam nie iáwnie woła onjm miłośćiwym á pocieſzliwim głoſem ſwoim/ Do mnie do mnie namileyſzy wſzyſcy wierni moi/ ktorzyſcie ſie vfráſowáli á vdręcżyli w ſmutkoch á w cięſzkoſciach ſwoich/ á ia ochłodzę was RejPos Ooo2, 183.

»wdzięczny a pocieszliwy« (1): O wdzięcżneſz to ſłowá á pocieſzliwie Páná náſzego/ iż on y tych ktorzy ſą máłey á nie práwey o nim wiáry/ iednák opuſzcżáć nie racży. RejPos 51. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

W przen (3): iż on [Bóg] tuż nád ſámym wirzchem głowy twoiey dzyerży obronną/ pocieſzliwą/ á nieomylną rękę ſwoię. RejPos Ooo2.

Wyrażenie: »pocieszliwa droga« [szyk 1:1] (2): á cięſzko im przyſtáć do ſzcżyrey náuki Páná ſwego/ gdyż ieſt roſkoſznieyſza á pocieſzliwſza w niey drogá kędy mamy przychodzić do niego. RejPos 85v; RejZwierc [203]v.

2. Przynoszący radość, radosny; miły (17): POcieſzliwe proroctwo/ iáko ſzyroce prawdá Ewányeliey ſwiętey miáłá być po wſzytkich gránicach zyemie ſławnie opowiádaná LubPs E2v, M3v, bb4v marg; Y ſłyſzałem głos wielki á pocieſzliwy z niebá wołáiący/ iż iuż vpadł ſprzećiwnik náſz RejPos [77]v; ktoreś [pociechy i błogosławieństwa] ty nam/ iáko Pan náſz á głowá náſzá/ ſpráwić rácżył/ nędznym cżłonkom ſwoim/ tym ſwiętym vmęcżeniem/ á tym poćieſzliwym z martwych wſtániem ſwoim. RejPos 110v, 7, 28v, 72, 298.

pocieszliwy komu (2): Iáko Dawid miedzy inemi błogoſłáwieńſtwy wiernego cżłowieká/ tho iemu naoſobnieyſze á napocieſzliwſze położył RejPos 42v, 297v.

W charakterystycznych połączeniach: pocieszliwe(-y, -a) błogosławieństwo (2), dziękczynienie, głos, koniec, poselstwo, proroctwo, rzecz, wiara, zmartwychwstanie; nic pocieszliwszego; osobny a pocieszliwy, wielki a pocieszliwy.

Wyrażenie: »pocieszliwa nowina« [szyk 5:1] (6): gdyż thu ſłyſzyſz pocieſzliwą nowinę o nim s tey Ewányeliey ſwiętey/ iż on imi nie gárdzi/ á prziymuie ie miłośćiwie k ſobye. RejPos 167v, 248v, 297v, 314, 319v marg, 324v.

Szeregi: »dobry a pocieszliwy« (1): ktoreć [pociechy a obietnice od Pana] ſie záwżdy ku dobremu á ku pocieſzliwemu końcowi ſciągáią. RejPos 138v.

»wdzięczny a pocieszliwy« (2): A ieſliże iuż z iáką inſzą wdzyęcżnieyſzą nowiną mógł ſie kiedy zyáwić poſeł ſwiátu temu/ iáko s tą ták wdzyęcżną á pocieſzliwą iemu. RejPos 297v, 324v.

Synonimy: 2. miły, radosny, wdzięczny.

Cf POCIESZNY