[zaloguj się]
[pdf]

PODAGRA (58) sb f

podagra (15), pedogra (12), podogra (31), [pedagra]; podagra BartBydg, RejRozpr, WerGośc, Calep (5), KochAp, RybGęśli; pedogra RejWiz (2), BielKron, RejAp, RejPos (2), RejZwierc, Oczko (3); podagra : pedogra : podogra FalZioł (1:–:29), GlabGad (1:–:1), Mącz (2:–:1), SienLek (1:2).

o, e oraz końcowe a jasne; -da- (6), -då- (1); -da- : -då- Mącz (1:1).

Fleksja
sg pl
N podagra
G pedogry
D podogrze pedogråm
A podagrę podagry
I podagrą
L podogrze

sg N podagra (17). ◊ G pedogry (3). ◊ D podogrze (5). ◊ A podagrę (27) [w tym: -e (2)]. ◊ I podagrą (1). ◊ L podogrze (1). ◊ pl D pedogråm (1). ◊ A podagry (3).

Sł stp brak, Cn: podagra, Linde XVI – XVIII w.: podagra, pedogra.

med. Dna nożna, prawdopodobnie też inne choroby objawiające się łamaniem, bólem w nogach; podagra Mącz, Calep, Cn; arthritis BartBydg, Calep, Cn; dolor articulorum Mącz, Cn; arthresis, morbus artuum BartBydg; artuum a. articulamentorum a. ischiadicus dolor, articularis a. articularius a. coxendicum a. coxarius morbus, coxendicis arthritis, ischias Cn (58): BartBydg 14b; Też ſok podrożnikow zmieſzany s ſokiem wyſokiego ſlazu á s ſokiem ziela paraliżowego á z oleiem lnianym á ſtrochą ſzafranu/ zmieſzay ty rzecży ſpołem/ ieſt dobry plaſtr na bolenie nog ktore zową podagra. FalZioł I 23c, I 12a, d, 39d [2 r.], 46a, 48b (26); gdy ſie takowa gruba flegma zaſtanawia wſtawiech przy biodrach tedy onę boleſć zową lekarze Sciatica, gdy w kolanach tedy Genogra w głozniech Podogra/ w ręku Chirogra/ gdy we wſzitkich ſtawiech razem tedy zową Artetica. GlabGad I2; RejWiz 92v; BielKron 167; Habere dolores articulorum. Podogrę á łamánie mieć w członkách Mącz 17a, 307c [2 r.]; SienLek 122; kthórému [Pompejuszowi] gdy pedogry vbłágáć niemogli/ nád zbóżem śiedząc/ á gdy ie wiano/ pátrząc/ nogi w nie wpráwiwſzy/ prędko bólu pozbył. Oczko 18, [42]v; Arthriticus – Podagrę maiący. Calep 99b, 99b, 100a, 816a [2 r.]; CZárnkowski Biſkup Poznáńſki/ będąc podágrą bárzo vdręczony/ zwykł był częſtokroć przed wielkim bólem té ſłowá mówić: Prze Bóg/ dobiy kto/ odpuſczę. KochAp 5; [ácz niktorzy piſzą/ [...] iż ſię kazał ná ſániách wieść/ bo ná Pedágrę chorował StryjKron 674; BielKron 1597 779].

W charakterystycznych połączeniach: podagrę leczyć (3), mie(wa)ć (mający) (8), odejmować, ubłagać, uzdrawiać; pedogry zbyć; podagrą udręczony; dobry na podagrę (2), lekarstwo, pomagać (2), przyłożyć (przykładać, przyłożony) (5), służyć; naprzeciwko podogrze dobry, pomagać, użyteczny (3).

W połączeniach szeregowych (7): FalZioł III 3b; RejRozpr G4; RejAp 132; A zá żywotá ſwoiego wrzodom/ pedogram/ fráncuzom/ y rozmáitym przygodam tego oſłá [= ciało] oſiodłano. RejPos 228, 138v; Oczko 15v; ále ſtráćić zdrowie prze marne pijańſtwo/ y ná podágry/ ná kánkry/ ná kárbunkuły/ ná trądy/ y ná puchlinę ſię zdobywáć/ y rozmáite inne wrzody y choroby ſobie zbieráć/ toć to záprawdę nie rozum/ ále głupſtwo WerGośc 226; [Cresc 1571 617 (Linde)].

Szeregi: »podagra, to jest (albo) dna« [szyk 2:1] (3): CZemu z zbytniego pożywania iarzyn zwłaſzcża ludziem rozkoſznym przydawa ſie Podagra, to ieſt, dna nożna. GlabGad Iv; SienLek 123 żp, S[ss]4.

»scyjatyka, (i) podogra« [szyk 3:2] (5): Też ſwinia weſz ieſth vżitecżna naprzeciwko podogrze j naprzeciwko Sciatice gdi kto będzie ſobie nogi vmywał wthym zielu FalZioł I 34d, I 54d, V 59; Nuż torty trudnonoſze tákież inſze kramy/ Co od nich ſcijátyki pedogry miewamy. RejWiz 14v; RejZwierc 59v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

W przen (1): Ieſt [ból] niepodleyſzy ieśli nie ták ſrogi/ Ktorym morduie prácowite nogi/ Wrzaſkliwa trapiąc Podágrá RybGęśli D.

Synonimy: dna, scyjatyka.

KW, MM