[zaloguj się]
[pdf]

ROZRZĄDZAĆ (27) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf rozrządzać
indicativus
praes
sg pl
1 rozrządzåm rozrządzåmy
3 rozrządzå
praet
sg
3 m rozrządzåł
fut
sg
3 m będzie rozrządzåł
conditionalis
sg
3 m by rozrządzåł

[inf rozrządzać.] ◊ praes 1 sg rozrządzåm (11). ◊ 3 sg rozrządzå (2). ◊ 1 pl rozrządzåmy (12). ◊ praet 3 sg m rozrządzåł (1). ◊ fut 3 sg m będzie rozrządzåł (1). ◊ [con 3 sg m by rozrządzåł.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. rozrządzić.

1. Porządkować według kolejności, układać według planu; digerere, disponere, ordinare Calep, Cn; describere Mącz; distribuere Calep; in ordinem redigere a. reponere Cn (6): Mącz 375a; Digero, Ordino, dispono – Rozrządząm, rozkładam. Calep 323a, [737]b.
a. O Bogu: stwarzać według swego planu, sprawiać (2): Superordino, Rozrządzam/ ynáczey roſpráwiam. In Bibliis tantum. Mącz 434b.

rozrządzać co (1): Obacżay to [...] á przypátruy ſię dziwom Bożym. Aza wieſz gdy ie Bog rozrządzał [quando posuit Deus decretum super his]/ y oświecał świátłośćią obłoki ſwe. BudBib Iob 37/15.

b. Rozbierać na cząstki; przen: analizować [co] (1): Dispicio [...] per translationem, Vważam/ Rozważam Przepátrzawam á Rozrządzam którą rzecz. Mącz 405d.
2. Rozkazywać, wydawać polecenia; zawiadywać; disponere Mącz, Calep; dispensare, ordinare Calep, JanStat; procurare Mącz; gubernare Vulg; administrare, instruere, temperare Calep (21): Procuro, Opátruyę/ Rozrządzam. Mącz 73c, 310c; Dispono – Rozrzadząm, diſponuię. Calep 332a, 331a, 546a, 1052a.

rozrządzać co (1): gdy Podſkárbi Koronny oblicznie będźie/ Podſkárbi Dworny nic tych rzeczy ſpráwowáć nie będźie/ któré zależą ná Podſkárbiégo Koronnégo: ále z wiádomośćią y rádą Podſkárbiégo Koronnégo będźie rozrządzał/ y czynił to/ ná co ieſt powinien. SarnStat 335; [Iákoż ſie to ná on cżás sſtáło/ gdy tu Pan przyſzedł [...] gdy dwunaśći obrał Apoſtołow zá oyce rozrządzáć Koſcioł ſwoy ſwięthy GilPos 59]. [Cf rozrządzać co komu; Zwrot.]

[rozrządzać co komu: áby ią [dwornik swą czeladź] ćiepło chował/ á głodu ćierpieć nie dał: robotę im rozrządzał/ y zá dobre zrobienie dźiękował Cresc 1571 37.

rozrządzać około czego: Przyiechał Krol do Tykoćiná iuż mdły bárzo/ iednák przedśię koło budowánia zamku nieco tám rozrządzał BielKron 1597 649.

Zwrot: »[co] porządnie rozrządzać«: podáne Trádicie Apoſtolſkie więcey/ niżli Piſanie ich/ tego [jak wierny ma postępować] nas vcżą; a Koſcioł Boży/ według cżaſow/ porządnie tho rozrządza. HerbOdpow V6.]
a. Mocą władzy [w tym: w formule aktu ustawodawczego (12)] (14):

rozrządzać co (1): iákóż przez ninieyſzy [sejm] vſtáwiamy/ zámykamy/ rozrządzamy w Artykułách niżéy nápiſánych tákową popráwę y obyczay SarnStat 1216.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: iż (6), aby (4)] (10): Dla tego rozrządzamy/ ſkázuiemy/ y vſtáwiamy: áby wſzyſtki Zamki/ twiérdze/ miáſtá/ [...] byłyby záśię wróconé. SarnStat 1097, 208, 406, 656, 1093, 1098 (10).

W połączeniach szeregowych (5): Téż rozrządzamy/ ſkázuiemy/ y vſtáwiamy: Iż [...] SarnStat 1098; iákóż vſtáwiamy/ rozrządzamy y ſkázuiemy ninieyſzym liſtem: áby Artykuły niżéy nápiſáné w Kśięſtwách wysſzéy miánowánych: ná wieczné czáſy zá Práwo były chowáné. SarnStat 1212, 1097, 1212, 1216.

Szereg: »ustawiać i rozrządzać« = statuere et ordinare JanStat [szyk 6:1] (7): dla tego ten Przywiléy wćielenia iáſniéy obiáſniáiąc vſtáwiamy y rozrządzamy: áby Szláchtá/ obywátele onych Kśięſtw zá władzą Przywileiá [...] SarnStat 1216, 208, 406, 656, 1093, 1099, 1217.[Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]
b. O Bogu [co] (2): On ieſt Bog Izráelſki co wſſem mocnie władnye/ A w możnośći ſwey wſſytko tu rozrządza ſnádnye LubPs P6; Ktory on ſam [Najwyższy] wſzytko rozrządza BudBib 4.Esdr 13/57.

Synonim: 2. rozkazować.

Formacje współrdzenne cf RZĄDZIĆ.

Cf ROZRZĄDZANIE

ZCh, SBu