Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PODROSTWO

Następne hasło: PODROŚLSTWO »

PODROŚĆ (30) vb pf

Pierwsze o jasne; podrósł (1) GórnTroas, podrostł (1) OpecŻyw; pozostałe formy z tekstów nie oznaczających ó; w formach fut oraz podrosł- prawdopodobnie o jasne.

Fleksja

praet
	sg		pl
1	m	-m podrosł	m pers
3	m	podrosł, podrostł	m pers
	f	podrosła	m an
	n		subst	podrosły

plusq
	sg
3	m	był podrosł

conditionalis
	sg
3	m	by podrósł

fut 3 sg podroście (8). ◊ 3 pl podrostą (2). ◊ praet 1 sg m -m podrosł (1). ◊ 3 sg m podrosł (9), podrostł (1) OpecŻyw. f podrosła (1). ◊ 3 pl subst podrosły (2). ◊ plusq 3 sg m był podrosł (1). ◊ con 3 sg m by podrósł (1). ◊ part praet act podrozwszy SkarŻyw (2), podroszszy (1) RejZwierz, podrozszy (1) RejPos.

Sł stp brak, Cn s.v. na wyż, Linde brak.

Znaczenia

1. Stać się większym (wyższym, dłuższym), też starszym (28)
- a. O ludziach i zwierzętach: wyrosnąć z niemowlęctwa, dzieciństwa lub wieku młodzieńczego (25)
  - W przen (1)
  - α. O zwierzętach i ptakach (2)
- b. O roślinach (2)
- c. O włosach (1)
2. Trochę zarosnąć (1)
3. Przerosnąć, zagłuszyć; przen (1)

1. Stać się większym (wyższym, dłuższym), też starszym; crescere Vulg; adolescere Cn (28):

a. O ludziach i zwierzętach: wyrosnąć z niemowlęctwa, dzieciństwa lub wieku młodzieńczego (25): ijż tam dzieciątkiem będątz/ na ręku był nieſion/ ale tu iuż podroſtl/ tak ijż go trudno bylo noſitz OpecŻyw 30v; BielKron 28; A wżdy ſie ach nieſtetys tráfia tákich dośić/ Ktorzy kiedy podroſtą śmieią Bogá prośić. Iżby ociec nie długo żył nád wolą iego HistLan B2, 7v, 175; ModrzBaz 110, 111; [św. Wincencjusz] Podrozwſzy/ nie tylo w náuce pochop prętki/ ále w nabożeńſtwie więtſzy brał. SkarŻyw 308, 164, 234, 332, 457, 542; StryjKron 365; GórnTroas 51; Gdy podroſł, á vczyć ſię gwałtem nie chciał w ſzkole, Słáłem go do roznych źieḿ CiekPotr 11.

Zwroty: »trochę, mało podrość« (3:2): A gdy máło podroście wnet woyt nád nim ſtoi Z brzeźiny/ á pan młody bárzo ſie go boi. RejWiz 88; RejPos 320v; [św. Wojciech] Skoro trochę podroſł/ oddáli go rodzicy kápłanom SkarŻyw 352, 507; BielSjem 21.

»sobie podrość« (1): A Gdy iuż ſobie pan młody podroſcie: [...] nie wádzi mu ſie też cżáſem y do cudzych kráiow przeiecháć RejZwierc 16.

W przen (1): Pátrzayże iuż więc potym gdy młodość podroście/ Iácy záwżdy hárcuią około niey goście. RejWiz 89v.

α. O zwierzętach i ptakach (2): WIlcy kontrákt z Owcámi byli vcżynili/ Wilcżętá im w zakłádzye/ máłe zoſtáwili. Owce im też ſwoie pſy/ zá gárdło wydáły/ Wilcżętá też podroſzſzy/ w lás pouciekáły. RejZwierz 119v; A kiedy iuż podroſtą oni wyrodkowie [tj. kukułczęta]: Właśnie ſię ták obchodzą/ iáko y przodkowie KlonWor 61.

b. O roślinach (2): niechay będzye rola nalepiey vpráwiona/ [...] to nie może być kiedy podroſcie/ áby ſie w niey iákiego chwaſtu co nie vkazáło. RejZwierc 142v.

Zwrot: »podrość sobie« (1): A gdy iuż podroſlá ſobie trawá [Cum autem crevisset herba]/ y owoc ſie iął okázowáć: ná ten cżás dopiero okazał ſie też y kąkol. Leop Matth 13/26.

c. O włosach [komu] (1): Potym gdy mu włoſy podroſły/ poſłał go iedno s tym/ áby mu głowę ogolił ſam. BielKron 116v.

2. Trochę zarosnąć [czym] (1): nadobnie dno [stawu] przeſuſzywſzy/ á gdy iuż trawecżką podroſcie nie głęboko wody przyſtáwić/ ſiedḿ álbo dziewięć kárpi puśćić RejZwierc 108v.

3. Przerosnąć, zagłuszyć; przen [co] (1):

W porównaniu (1): ták złe obyczáie, Iáko kąkol pſzenicę podroſły ſzkodliwie. CiekPotr 4v.

Synonim: 1. podchować się.

Formacje współrdzenne cf ROŚĆ.

Cf PODROSŁY

MŚ, LWil