Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PODRZUCON

Następne hasło: PODRZUT »

PODRZUCONY (29) part praet pass pf

Pierwsze o jasne; -on-, -ón.

Fleksja

sg
m	N	podrzucony, podrzucón	f	N	podrzuc(o)na, podrzuconå	n	N	podrzucon(e)
	G			G			G	podrzucon(e)go
	D	podrzucon(e)mu		D			D
	A	podrzucon(e)go		A	podrzuconą		A	podrzucon(e)

pl
N	m pers	podrzuceni
	m an	podrzucon(e)
	subst	podrzucon(e)
G		podrzuconych
A	m pers	podrzucon(e)
A	subst	podrzucon(e)

sg m N podrzucony (8), podrzucón (1); ~ (attrib) podrzucony (4); ~ (praed) podrzucón (1). ◊ D podrzucon(e)mu (2). ◊ A podrzucon(e)go (1). ◊ f N (praed) podrzuc(o)na (1) LubPs, podrzuconå (1) RejAp. ◊ A podrzuconą (1). ◊ n N podrzucon(e) (2). ◊ G podrzucon(e)go (1). ◊ A podrzucon(e) (2). ◊ pl N m pers podrzuceni (1). m an podrzucon(e) (cum sb: ptaszki) (1). subst podrzucon(e) (2). ◊ [G podrzuconych.] ◊ A m pers podrzucon(e) (4). subst podrzucon(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: podrzucony od kogo (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w. s.v. podrzucić.

Znaczenia

1. Podłożony, umieszczony gdzieś ukradkiem (7)
- Przen: O dziecku zrodzonym z pozamałżeńskiego związku matki, podawanym mężowi jako jego własne (w nawiązaniu do kukułcząt) (1)
2. Podstawiony na miejsce kogoś lub czegoś (2)
- Przen: Nie ten, co trzeba, niewłaściwy (1)
3. Poddany czyjejś władzy, dany komuś do rozporządzania (5)
- W przen (2)
4. Poddany jakiemuś działaniu z czyjejś strony (1)
5. Nieautentyczny, nieprawdziwy nie mający mocy (12)
6. W tłumaczeniu teologicznego terminu „creatura subiecta” (2)

1. Podłożony, umieszczony gdzieś ukradkiem; subditus, suppositus Mącz, Calep, Cn; subdititius Mącz, Cn (7): Mącz 93a [2 r.], 312a; Suppositus Id est sub alio, vel pro alio fraudulenter positus, subornatus – Podrzuczoni. Calep [1035]a; Supposititius Quod suppositum est, et alterius loco pro vero et nativo positum – Podłożoni, podrzuczoni. Calep [1035]b; Pokrzywká podrzucone kiedy kukułcżętá Wylęże: zániedbawa ſwe właſne ptaſzętá. KlonWor 61.

[Wyrażenie: »podrzucone dziecię«: Puer suppositus Wechſelkind Podrzucone dziećię. ArtNom B6.]

Przen: O dziecku zrodzonym z pozamałżeńskiego związku matki, podawanym mężowi jako jego własne (w nawiązaniu do kukułcząt) (1): Oćiec [tj. samiec pokrzywki] [...] Widząc Kukułczy narod y duży/ y kraſny: Miłuie páśierbiętá/ á wzgardza rodzone [...]. Ach coż tákich Pokrzywek y Grzywacżow durnych: Ktorzy cudzołożników y Cżuryłow iurnych Bękárty podrzucone grzeią/ karmią/ pieſzcżą KlonWor 61.

2. Podstawiony na miejsce kogoś lub czegoś (2): Názáiutrz żáłował ſie tego Iakob ná Lábáná/ iż mu podrzuconą żonę dał/ á nie tę o ktorą byłá zmowá. BielKron 15.

Przen: Nie ten, co trzeba, niewłaściwy (1):

W przeciwstawieniu: »podrzucony ... prawdziwy« (1): Gdy niektory Filoſof mocnie ſie ſpierał/ iż mądry niemoże ſie omylić: tedy mu podrzucono ptaká nie tego ktorego on chćiał. [...] Cżęſtokroć ſię tákie podrzucone ptaſzki miáſto prawdźiwych do ſerc ludzkich náwijáią. ModrzBaz 65.

3. Poddany czyjejś władzy, dany komuś do rozporządzania (5): A tám ie [Chrystus nieprzyjaciół człowieka] podrzućił á podłożył [...] pod ſwięte nogi iego [Boga]. A ieſzcże ktemu ſrodzey będą podrzuceni/ [...] cżáſu onego ſtráſzliwego ſądu iego. RejPos [344]v.

Wyrażenia: »pod moc [komu] podrzucony« (1): Ty ſynu Abinoen łápay więźnie zgromione/ Ktore znaſz pod moc tobie od Páná podrzucone LubPs hh.

»podrzucon w posłuszeństwo [komu]« (1): IZali duſzá moiá ſłuſznie Pánu ſwemu/ Nie ma być podrzuconá w poſłuſzeńſtwo ie^mv LubPs O6v.

W przen (2):

Wyrażenie: »podrzucon(y) pod nogi [czyje]« (2): Wódz y Kśiążę wáſze Dyabeł/ podrzucón ieſt z wámi poſpołu pod nogi náſze OrzQuin L4v; A ziemiá y ze wſzyſtkiemi pożytki y roſkoſzámi ſwemi podrzucona ieſt pod nogi náſze á pod opánowánie náſze RejAp 9.

4. Poddany jakiemuś działaniu z czyjejś strony (1):

Wyrażenie: »pod rozsądek [czyj] podrzucony« (1): A iż thy wirſzyki ſą od proſtego Polaká nápiſáne/ przeto mi ſie też zdáło/ áby pod rozſadek [!] W.W. były podrzucone RejZwierc 240.

5. Nieautentyczny, nieprawdziwy nie mający mocy (12):

a. O tekstach: pochodzący spoza zatwierdzonego zespołu, też innego autorstwa (5): [Pewna rzecż ieſt/ że te słowá ſą podrzucone. Ieronim piſze/ że iych zá iego wieku w kśięgach Laćinſkich nie było. BudArt C3v.]

W przeciwstawieniach: »prawdziwy, własny, [gruntowny] ... podrzucony« (2): A też Erázmus Rotherodamus [...] powieda/ iż ty kxięgi/ nie ſą Dyonizyuſowe właſne/ ále ſą podrzucone. KrowObr 20v; ktory [papież] z vczonymi ludźmi te mieyſcá [w Piśmie Św.] rozebrawſzy [...]/ może konkludowáć/ ktore czytánie z tych rożnych ieſt prawdźiwe/ á ktore podrzucone. WujNT przedm 5; [[papieże władzy swojej] nieprawdźiwemi áni gruntownymi/ ále z odmienionych á ſztucżnie zopákowanych ſłow Chriſtusa Páná/ z podrzuconych Doktorow [tj. ich tekstów]/ z zmyślonych Kanonow/ z sfałſzowánych Teſtámentow/ y z inſzych niepewnych piſm cżerpnionemi świádectwy dowodzą. BronApokr 236].

Szeregi: »podrzucony i fałszywie przypisany« (1): Co ktemu [miłości] służy/ iey [nauki Pisma Św.] to ieſt właſne: co nie do tego wiedzie/ podrzucone ieſt y fáłſzywie iey przypiſane. SkarŻyw 47.

»niepewny albo podrzucony« (1): Lecż o piſmach Doktorow ś. Kośćioł Powſzechny [...] dawno dał rozſądek: y co álbo niepewnego/ álbo podrzuconego było/ to okazał. WujJud 35v.

»podrzucony albo wmieszany« (1): Zá iych [dawnych doktorów] świádectwem/ bezpiecżniem niektore słowá/ abo y wirſze całe od Heretykow podrzucone/ álbo od głupich piſarzow/ lub od mędrkow wmieſzáne/ powyrzucał BudNT przedm d2.

b. [O akcie prawnym: nieprawnie dany do przestrzegania [za jaki]: Bo nie możećie iedno do Confoederaciey ápellowáć: która/ áni zgodnym dekretem Rzeczypoſpolitey y ſtanow wſzyſtkich vchwalona ieſt/ ále tylko zá táką podrzucona ŚmiglAbsurda 29.]

c. O papieżu: wybrany w opozycji do papieża panującego w Rzymie (7): PAſchalis wtory [...] będąc mnichem/ przeźdzyęki wybran ná ſtolec Papieſki. Chcąc pokoy kościołowi vcżynić/ zebrał woyſko przećiw Gilbertowi podrzuconemu Papieżowi BielKron 177v; Przećiw temu [papieżowi] był też iny Papież wybran w Awinium Piotr Luná/ rzecżony Benedyktus XII (marg) Benedykt XII: Papież podrzucony. (–) BielKron 187v, 176v marg, 177 marg, 177v, 180v, 182.

6. W tłumaczeniu teologicznego terminu „creatura subiecta” (2): przetoż nie mamy te^go ták rozumieć/ żeby Bog w kſztałćie Boſkim [...] ták ſię przechádzáć miał. Ale tho cżynił przez ſtworzenie podrzucone: ták/ że Anioł w perſonie Bożey okázuiący ſię/ chodźił ták w kſztałćie ludzkim CzechEp 262, 262.

Synonimy: 1. podłożony; 3. poddany.

Cf PODRZUCIĆ

MŚ, LWil