[zaloguj się]
[pdf]

PODSZCZUWACZ (12) sb m

o prawdopodobnie jasne (tak w pod-); a jasne.

Fleksja
sg pl
N podszczuwacz podszczuwacze
G podszczuwacza
D podszczuwaczowi
A podszczuwacza podszczuwacze
I podszczuwacz(e)m podszczuwaczami

sg N podszczuwacz (4). ◊ G podszczuwacza (2). ◊ [D podszczuwaczowi. ◊ A podszczuwacza. ◊ I podszczuwacz(e)m.] ◊ pl N podszczuwacze (3). ◊ A podszczuwacze (2). ◊ I podszczuwaczami (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Ten, kto judzi, podburza, podszeptem skłania do czegoś; susurro Vulg, Cn; suggestor Modrz, exstimulator, fax a. instigator accusationis, mandator, sufflans adulator Cn (12): RejWiz 69v; Tákżeć rownie podſzcżuwácż/ co rádzi do złego/ Godzyenby s tym trębácżem/ też powrozá tego. RejZwierz 117, aa2, aa2v, 117, 128v; RejPos 251; Abowiem podſzcżuwácż á ná co on inego páná przywiedzie/ iedno ná złą ſpráwę iego? RejZwierc 50v.

[podszczuwacz miedzy kim [= szczający nawzajem na siebie]: Leop 1577 Lev 19/16 cf »potwarca ani podszczuwacz«.]

[podszczuwacz czyj: POdſzcżuwácże Krolewſcy/ poſzeptácże/ á pochlebnicy márni/ ni nácżym inſzym żywot ſwoy wſzyścy záſádźili/ iedno żeby zawżdy wiedli Krolá Páná ſwego ná ſwowolny żywot WerReguła 104.]

W połączeniach szeregowych (1): NVż iáko też tho śćirpieć/ ieſli pocżćiwy pan [...] widzi to iáwnie około krolá álbo około iákiego páná ſwego áno ſie około niego wieſzáią podſzcżuwácże/ podſzeptácże/ á pochlebnicy márni/ wiodąc go ná ſwowolny żywot RejZwierc 49; [ieſt rzecż pewna/ że/ bądź długo/ bądź krotko/ káżdemu podſzcżuwácżowi/ podſzeptácżowi/ á pochlebnikowi nigdy mu to ná dobre nie wynidźie WerReguła 112, 104].

[W porównaniu: Gdy niedoſthánie drew/ zgáśnie ogień: thák wyrzućiwſſy podſſcżuwácżá/ vſtáną ſwary [sic homo iracundus suscitat rixas]. Leop Prov 26/21 (Linde).]

Wyrażenie: »podszczuwacz na złości« (1): ále też y wiele złośći [wydworne szaty i złote łańcuchy] z ſobą ćiągną/ nie ſáme z śiebie ábo z przyrodzenia ſwego/ ále przez nie/ iáko przez iákie nacżynie/ wchodźi on podſzcżuwácż ná złośći [suggestor vitiorum]/ á vłowiwſzy cżłowieká temi śidły/ wiedźie go do tego/ áby roſpuśćił wodze wielkiey chłubie/ pyſze/ y nádętośći ModrzBaz 50v.
Szeregi: »podszczuwacz a pochlebca« (1): Abowiem wiele podſzcżuwácż á pochlebcá/ chociay ćichy á milcżący/ złego ſpráwić może RejPos 266v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

[»potwarca ani podszczuwacz«: Nie będzieſz potwarcą áni podſzcżuwácżem miedzy ludźmi [non eris criminator nec susurro in populo.] Leop 1577 Lev 19/16 (Linde).]

»szemracz a podszczuwacz« (1): Thák iáko y tu ſłyſzyſz co Pan ku they nędzney niewieſcie mowić racży/ chociay go karáli s tego oni ſzemracże á podſzcżuwácże tego ſwiátá RejPos [308]v.

2. [Siepacz, sługa do tajnych zbrodniczych zleceń: a po tym y naprawił [papież Aleksander] ſwoie podſzcżuwácże/ że Ieronim ze dwiemá towárzyſzami [...] byli poimani w kościele BazHist 20.]

Synonimy: 1. podburzyciel, poduszczacz, poduszczca, podwodnik.

KW, SBu