[zaloguj się]
[pdf]

PODWODA (70) sb

podwoda f (68), [podwod m], podwoda a. podwod (2).

Oba o oraz a jasne (w tym w pierwszym o 1 r. błędne znakowanie); podwod z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
sg pl
N podwoda, podw(o)d podwody
G podwody podwód, podwod(o)w
D podwodzie
A podwodę, podw(o)d podwody
I podwodą podwodami
L podwodzie podwodach

sg N podwoda (2), [podw(o)d]. ◊ G podwody (3). ◊ D podwodzie (1). ◊ A podwodę (11), [podw(o)d]. ◊ I podwodą (2). ◊ L podwodzie (4). ◊ pl N podwody (2). ◊ G podwód (25), [podwod(o)w]; -ód (23), -od (1) SarnStat (23:1), -(o)d (1). ◊ A podwody (16). ◊ I podwodami (1). ◊ L podwodach (3); -ach (2) Mącz, SarnStat, -åch (1) RejWiz (1).

Sł stp: podwoda, podwód, Cn: podwoda, Linde XVI(XVIII) – XVIII w.: podwoda.

1. Powinność dostarczania środków transportu panującym i ich przedstawicielom, zamieniana niekiedy na czynsz pieniężny; też udział w tym podwożeniu; też koń i wóz do tego użyty; equitatura JanPrzyw; angaria, cursus fiscalis a. publicus a. vehicularius, parangaria Cn (67): BielKron 355v; Wśi téż wſzytkié té któré podwodę ſtárodawną winné/ máią ſie teraz pieniądzmi ná podwodę ſkłádáć SarnStat 971; Iáko Podwody máią bydz rozſádzoné. SarnStat 973; Tákże téż y od podwód płácenia/ y koni dawánia ſtárą Wárſzáwę wolno czyniąc/ [...] to im approbuiemy. SarnStat 1179, 350, 892, 971 [2 r.], 972 [3 r.], 973 [4 r.] (19); A pod ſkrzynki, ſkrzyneczki, pudłá, pudełeczká, Biednym chłopom rozbiorą konie ná podwody CiekPotr 30; KlonFlis C3v; KlonWor 14 [2 r.]; [podwodów żadnych nie winni LustrMaz II 80; Ci mieszczanie [...] Winni też wieźć za podwód służebniki starościnne do rozlicznych miast i listy odsyłać, kędy każą. LustrMaz II 90; LustrPodl 23].

podwody czyje (1): iż tu o podwodách miáſtá Poznániá wſpomniáłá ſie Constitucia, tedy [...] SarnStat 970.

W połączeniach szeregowych (4): BielKron 356; Podwód/ ſtáciy/ y żywnośći/ ták z poddánych náſzych/ iáko y duchownych y Swietckich/ wyćiągáć áby ſie żaden nieważył SarnStat 435, 881; nádáli ludźiom rycerſkim/ prze męſtwo ich y życzliwość wolnośći od podátkow/ od podwod/ od zagránicznych woien/ y od innych/ ktore były in abſoluto dominio, ćiężarow. SkarKazSej 692a; [PismaPolit 198].

W porównaniu (1): Bárzo ſie w tych podieżdzkoch oni więc kocháią/ Kiedy by ná podwodach ochotnie biegáią. RejWiz 78.

Zwroty: »podwody(-ę) brać; branie podwod(y)« [szyk zmienny] (4;4): BielKron 376v; ná którym liśćie ma przypiſáć temu Vrząd/ którégo dniá/ y do kąd podwodę brano SarnStat 974; ktemu [żołnierze] podwód z dóbr ſzláchetckich y Duchownych áby nie bráli/ áni wyćiągáli. SarnStat 1182, 436, 973, 974, 1182, 1183.

»podwody(-ę) dawać; (od)dawanie podwod« [szyk zmienny] (7;3): áby wſzyſtkié miáſtá y miáſteczká/ y wśi któré podwody dáwáć ſą powinné/ iednáko to brzemię ná ſobie nieśli SarnStat 971; ZAdné miáſto áni wieś [...] Podwody dármo dáwáć nie ma SarnStat 974, 971 [3 r.], 973, 975 [3 r.], 1049.

»jechać na podwodzie; [za podwodę jachać]« = cursu publico a. vehiculis publicis ire a. uti, equis a. vehiculis dispositis publicitus currere a. ferri Cn [szyk zmienny] (2): Iáko ſie iádąc ná Podwodzie ſpráwowáć. SarnStat 974, 974; [Ciż mieszczanie winni za podwodę jachać z myśliwcami z sieciami do puszczej i z inszemi wszytkiemi potrzebami LustrMaz II 43].

»na podwody(-ę) składać (się), składanie« = płacić czynsz w zamian za zwolnienie od tej powinności [szyk zmienny] (5:1): Wóyt/ Burmiſtrz/ Láwnik [...] wolen od tákiégo ſkłádánia ná Podwody SarnStat 972, 971, 972 [4 r.]; [Mieszczanie łomzieńscy [...] winni się składać na podwody wedle uchwały sejmu warszewskiego LustrMaz II 75].

Wyrażenia: [»podwoda konna«: Staradawna jest łanów 6 nadane na podwodę konną LustrLub 98.]

»podwody pieniężne« = czynsz płacony w zamian za uwolnienie od tej powinności (1): MIáſto Kraſnyſtaw do dźieśiąći lat wolné od Podwód pieniężnych y dawánia koni podwodnych/ czynimy dla przyczyn ſłuſznych SarnStat 1050.

»wolny, wolność, libertacyja od podwod« [szyk 8:4] (5:4:3): Libertácia od Podwód niektórych Miaſt. SarnStat 961; od tych podwód Kráków/ Poznań/ Lwów/ wiecznémi czáſy wolnémi czyniémy y decláruiemy. SarnStat 961; WOlność od Podwód zdawná miáſtá Poznańſkiégo in toto ápprobuiemy SarnStat 970, 961, 970, 972, 1048, 1049, 1050 [2 r.], 1179; SkarKazSej 692a.

Szereg: »stacyje i podwody« (1): którym porządkiem ſwym/ bez czynienia ſzkody/ bez bránia ſtáciy y podwód/ záchowáć ſie máią SarnStat 436. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
2. Konie rozstawne, które można zmieniać w określonych miejscach, jadąc w dłuższą podróż (3):
Zwrot: »na podwodach jeździć« (1): Angarii, Cy którzi ná tákowych poſtach/ álbo/ podwodách yeżdżą. Mącz 9d.
Wyrażenie: »na podwodzie mknący« (1): Veredarius, Poſeł ná poście álbo ná podwodzie mknąci. Mącz 484d.
Szereg: »pos([z])ty albo podwody(-a)« (3): Angareia [...] Poſty/ álbo/ Podwodá/ to yeſt/ Nayemne konie/ od miáſtá do miáſtá rozłożone. Mącz 9d, 9d, 484d; [iż Atyla, aby mógł wiedzieć, co się po wszystkich krainach świata dzieje, postanowił na czterech miescach poszty albo podwody StryjPocząt 68].

Cf 1. PODWODNY

LWil, MM