POGANKA (47) sb f
poganka (47), [pohanka].
o oraz oba a jasne.
Fleksja
|
sg |
pl |
N |
poganka |
poganki |
G |
poganki |
|
D |
pogance |
|
A |
pogankę |
poganki |
I |
poganką |
pogankåmi |
L |
pogance |
|
V |
poganko |
|
sg N poganka (14). ◊ G poganki (7). ◊ D pogance (7). ◊ A pogankę (1). ◊ I poganką (7). ◊ L pogance (5). ◊ V poganko (1). ◊ pl N poganki (3). ◊ A poganki (1). ◊ I pogankåmi (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.
1.
Kobieta, która wierzy w nieprawdziwego Boga lub bogów; wyraz używany zwłaszcza przez Żydów w czasach biblijnych i chrześcijan w odniesieniu do innowierców;
ethnica mulier Cn (47):
OpecŻyw 55;
TarDuch B4,
D4;
KrowObr 148;
Sybillá albo Theobulin wſzytko to iedno/ wykłáda ſie rádá álbo wola Boża/ á to ie ktemu ſpráwowáło/ iż miały chuć ſerdecżną ku Bogu/ á cżyſtość miłowáły/ chocia pogánki były BielKron 132;
A Wyſzedſzy s thámtąd Pan Iezus/ odſzedł w ſtrony Tyrlkye ⟨y⟩ Sydońſkye/ A otho niewiáſtá pogánká przyſzedſzy k niemu z gránic onych/ wołáłá zá nim/ mowiąc: [...] RejPos [73]v;
Iż oná pogánká/ chocia tuż widziáłá Apoſtoły y miłoſniki iego/ [...] á wżdy żadnego o przycżynę nie prośiłá/ iedno tylko wſzytkę nádzyeię położyła w ſámym miłoſierdziu iego. RejPos 76,
24,
[73],
[73]v,
74 [2 r.],
74v (
28);
Zá cżáſu po tym Konſtántego wielkiego/ corká iego Konſtáncya będąc ieſzcże pogánką/ ćięſzką á nie zlecżoną chorobę miáłá SkarŻyw 70;
W Nikomedyey zá cżáſu Máxymianá Ceſárzá/ Eleuſius pogánin/ y ſurowy báłwochwálcá/ corkę miał z żoną tákże pogánką/ Iuliánę. SkarŻyw 150,
125;
A Holha mu ná to odpowiedziáłá: Ceſarzu ia ieſtem Pogánká/ á tum przyiácháłá/ ábych ſie wiáry wáſzey Chrzeſćiáńſkiey náuczyłá StryjKron 125;
LatHar 218,
246,
535.
W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy etnicznej (2): ti znaſz miły otcże iżem ia twoy ſyn Chriſtus, zawſze był miłoſierny wſzytkim ktorzy ſie ku mnie vciekali. Iak oż [!] ſie to vkazało w oney pogancze kananeyskiey ktora padła przed pana Ieſuſa WróbŻołt H8v; BielKron 28.
W połączeniu z imieniem (1): Boos przodek Chriſtuſá Iezuſá/ z Sálmoná Zydá á Rácháwy pogánki [urodzony] CzechEp 64.
W połączeniach szeregowych (2): [Chrystus] niegárdził vbogimi/ ſlepymi/ głuchymi/ niemymi/ [...] iáwnogrzeſzniki/ celniki/ cudzołożnicámi/ pogánkami/ powietrzym záráżonymi/ y nákoniec łotry KrowObr 49, 57.
Przen i iron. (1): A poganki co cżynią/ co ie domá macie/ Przecż ich tu nie w wiedziecie/ moy miły práłacie. RejZwierz 107.
a. Barbarzynka (1): [Europa o sobie:] Day ſye w moc wiátróm/ á ſkocz z góry śmiele: Niżbyś woláłá śiedźiéć v kądźiele Królewſka dźiéwká/ y być w ręce dáná Srogiéy pogánce KochPieś 8.
2. [bot. Fagopyrum sagittatum Gilib.; gryka zwyczajna, roślina roczna z rodziny rdestowatych (Polygonaceae), uprawna, z której nasion otrzymuje się mąkę i kaszę; Erisimum, Fagopyron, Frumentum hircinum a. Sarracenicum, Ocymum varronis a. veterum Cn: macziei popowſki ma dawacz mathcze ſzvogy [...] thrzy czthwyrthnye owſza. dwye czwyrthny yąnczmyenya dwye czwyrthny pſzenycze. poganki yedna czwyrthna ZapWpolKośc 1547 9/21v.]
Synonimy: 2. bukwica, hreczka, tatarka.
LWil