Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POJEŻDŻACZ

Następne hasło: POJEŻDŻANIE »

POJEŻDŻAĆ (7) vb impf

-żdż- (2), -zdz- (2), -sdz- (1), -zdż- (1), -żdz- (1).

Wszystkie samogłoski jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja

indicativus
inf	pojeżdżać
praes
	sg
1	pojeżdżåm
3	pojeżdżå

praet
	sg		pl
1	m		m pers	-(ś)my pojeżdżali
3	m	pojeżdżåł	m pers	pojeżdżali

inf pojeżdżać (1). ◊ praes 1 sg pojeżdżåm (3). ◊ [3 sg pojeżdżå.] ◊ praet [3 sg m pojeżdżåł. ◊ 1 pl m pers -(ś)my pojeżdżali.] ◊ 3 pl m pers pojeżdżali (1). ◊ part praes act pojeżdżając (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII(XVIII) – XVIII w.

Znaczenia

1. [Jechać przed siebie, poruszać się konno]
2. Jadąc przenosić się kolejno z jednego miejsca na następne; zwiedzać, wizytować (1)
3. Wiosłować, wiosłując poruszać łódź do przodu (4)
4. Pokrywać samicę (o koniu) (1)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

1. [Jechać przed siebie, poruszać się konno; procedere (ulterius), progredi, provehi (equo) Cn: ziemia tam glejowata, że pieszemu barzo ciężko, a koni nie mieli, myśmy też śpiesznie pojeżdżali. RadzPodróż 241.

pojeżdżać przed kim: Pięć ſet koni na wybor/ pod zamek iácháło. A przed nimi Pan Hetman/ Sámowtor poieżdża RymszaDeket 71, 65.

Zwrot:»pojeżdżać na zad« (1): on [Prokop Sieniawski], iż gwałt beł, jął pojeżdżać nazad, oni za nim PiotrDzien 345.]

2. Jadąc przenosić się kolejno z jednego miejsca na następne; zwiedzać, wizytować; perambulare Vulg (1):

pojeżdżać co (1): Támże miedzy wſzytkimi okrutniki tymi/ ktorzy to poieżdzáli thy miáſtá/ łápáiąc ty wierne á niewinne ludzi/ żaden ſie był więtſzy nie obrał/ iáko Páweł s. RejPos 282; [Leop 1.Mach 6/1 (Linde), 3.Mach 1/7; Sam náwiedzał Plebanije: á ieżdząc po wśiách/ ſłuſzby Boſkiej y pożytku duſz ludzkich doglądał (marg) Plebánije ſam poieżdzał. (–) SkarŻyw 416].

[Zwroty: »na koniu pojeżdżać«: RymszaDeket 70 cf »po wszem wojsku pojeżdżać«.

»po wszem wojsku pojeżdżać« = robić przegląd wojska: Iuż zorzá na rożanym ſwym wozie wyieżdża/ Pan Hetman po wſzem Woyſku/ ná koniu poieżdża. RymszaDeket 70.]

3. Wiosłować, wiosłując poruszać łódź do przodu; remigare, subremigare Calep (4): Remulco trahere navem – wieczą łodz do małei prziwiazawſzi poiezdzaiącz wſwodzę. Calep 910b, 910b, 911a; [A gdy iuſz był wieczór była łódź na śrzod morza/ á on ſám tilko na ziemi/ i virzáł ie a oni śię morduią poieżdżaiąc [in remigando]/ Bo im był wiatr przećiwny MurzNT Mar 6/47-48].

Zwrot: »rudlem poieżdżać« (1): Subremigo – Rudliem poiezdzam. Calep [1019]b.

4. Pokrywać samicę (o koniu) (1): Salire dicuntur animalia ratione carentia, Poyeżdżać/ yáko gdy koniá do ſwierzóbki przipuſzczáyą. Mącz 365a.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Desulto, Vſtáwicznie skákuyę/ álbo poyeżdżam. Mącz 365b.

Synonimy: 2. zwiedzać; 4. przypuszczać.

Formacje współrdzenne cf JECHAĆ.

Cf POJEŻDŻANIE

ZCh