[zaloguj się]
[pdf]

JECHAĆ (1553) vb impf i pf

impf (795) np.: LibLeg 9/53v, OpecŻyw 72, RejRozpr O3v, SeklWyzn O2v, HistAl M3; pf (758) np.: MetrKor 37/3v, BierEz Fv, OpecŻyw 25, HistJóz C, FalZioł I 124c.

jechać (927), jachać (400), jachaci (1), jechać a. jachać (225); jechać March1Wiet (2), OpecŻyw (5), PatKaz I, HistJóz (24), FalZioł (4), BielŻyw (4), MiechGlab (6), RejRozpr (6), SeklWyzn (2), RejJóz (17), RejKup (8), KromRozm II, KromRozm III, GliczKsiąż (5), GroicPorz, RejWiz (28), RejFig (33), RejZwierz (20), OrzRozm (8), Mącz (52), SienLek (9), RejAp, GórnDworz (16), RejPos (21), BielSat (6), RejZwierc (30), HistHel (2), BudNT (2), StryjWjaz (18), CzechRozm (12), KochDryas, Calag (7), KochTr, NiemObr, KochFr (9), KochSz (2), BielSjem (9), KochPam (2), KochSob, ArtKanc (2), GórnRozm (12), KochWr (2), GostGosp (3), Phil (3), KochAp (2), WyprPl (10), WysKaz (2), JanNKarKoch, KmitaSpit (2), CzahTr (2), PaxLiz (5), KlonFlis (9), KlonWor (6), PudłDydo (4); jachać LibMal (41), MurzHist (9), MurzNT (2), Diar (2), Leop (26), OrzList (3), WyprKr (2), BielSpr (15), SkarJedn (7), Oczko (4), SkarŻyw (76), ZapKościer, ReszPrz, ReszList (2), WerGośc, KochPieś (2), PudłFr (5), PaprUp, GrochKal (3), SkarKaz (3); jechać: jachać ZapWar (3 : 1), MetrKor (4 : 4), BierEz (3 : 2), ConPiotr (1 : 3), HistAl (26 : 2), KrowObr (3 : 1), UstPraw (3 : 3), BibRadz (14 : 2), BielKron (341 : 16), OrzQuin (3 : 1), HistRzym (1 : 56), BudBib (6 : 6), PaprPan (2 : 1), ModrzBaz (8 : 1), StryjKron (4 : 19), ActReg (7 : 31), WujNT (5 : 12), SarnStat (33 : 6), CiekPotr (4 : 1); jechać : jachać : jachaci LibLeg (8 : 26 : 1 — 9/53v).

W formach inf, praes wszystkie samogłoski jasne; w formach praet, plusq, fut, con, jachåł, jachał-, jechåł, jechał-; w formach imp jédź, jédź-.

Fleksja
inf jechać, jachaci
praet
sg pl
1 m jechåłem, -m jechåł m pers -smy jechali, jechalismy
2 m -ś jechåł, jechåłeś m pers
3 m jechåł m pers jechali
f jechała m an
n subst jechały, jechali
plusq
sg pl
1 m jechåłem był m pers
3 m był jechåł, jechåł był, był jechåł m pers jechali byli, byli jechali
imperativus
sg pl du
1 j(e)dźmy jedźwa
2 jédź jédźcie, jédźci(e)ż
3 niech, niechåj jedzie niech, niechåj jadą
conditionalis
sg pl
1 m bych jechåł, bym jechåł m pers bychmy jechali, bysmy jechali
2 m byś jechåł, by iechåł m pers
f byś jechała m an
3 m by jechåł, jechåłby m pers by jechali, jechaliby
f by jechała m an
n by jechało subst
con praet
sg
1 m jechåłbym był
3 m by był jechåł
n jechało

inf jechać (316), jachaci (1); -ć : -ci LibLeg (12 : 1; 9/53v). ◊ praes a. fut 1 sg jadę (29). ◊ 2 sg jedziesz (29). ◊ 3 sg jedzie (122). ◊ 1 pl jedziemy (6). ◊ 2 pl jedziecie (8). ◊ 3 pl jadą (52). ◊ praet 1 sg m jechåłem, -m jechåł (18). ◊ 2 sg m -ś jechåł, jechåłeś (8). ◊ 3 sg m jechåł (416). f jechała (24). n jechało (7). ◊ 1 pl m pers -smy jechali, jechalismy (7). ◊ 3 pl m pers jechali (141). subst jechały (7), jechali (1) WyprKr. ◊ [1 du jachałazwa BudBib 4.Reg 9/25.]. ◊ 3 du jechałasta (1) BielKron 175. ◊ plusq 1 sg m jechåłem był (1) Leop. ◊ 3 sg m był jechåł (7), jechåł był (1); był jechåł BielKron (5), KochWr; był jechåł: jechåł był LibMal (1 : 1).◊ 3 pl m pers jechali byli (1) LibLeg, byli jechali (1) BielKron. ◊ imp 2 sg jédź (51). ◊ 3 sg niech, niechåj jedzie (9). ◊ 1 pl j(e)dźmy (6). ◊ 2 pl jédźcie (15), jédźci(e)ż (2); jé- (1), j(e)- (16). ◊ 3 pl niech, niechåj jadą (2). ◊ 1 du jedźwa (3) RejFig Dd2, RejZwierz 103 [2 r.]. ◊ con 1 sg m bych jechåł (6) LibLeg (2), HistJóz, Leop, BibRadz, RejPos, bym jechåł (1) CiekPotr. ◊ 2 sg m byś jechåł (4), RejJóz, MurzHist, RejZwierc, WyprPl, by iechåł (2) LibLeg 103, HistAl L6. f byś jechała (1). ◊ 3 sg m by jechåł, jechåłby (35). f by jechała (2). n by jechało (1). ◊ 1 pl m pers bychmy jechali (1) HistJóz, bysmy jechali (1) BielKron. ◊ 3 pl m pers by jechali, jechaliby (26). ◊ con praet 1 sg m jechåłbym był (1) ActReg. ◊ 3 sg m by był jechåł (1) BielKron. ◊ part praet act jadąc (149), jadęcy [cum m] (1) KlonWor. ◊ part praet act jechåwszy (29).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI — XIX w.

1. Przenosić się z miejsca na miejsce po ziemi lub wodzie przy pomocy środków lokomocji; odbywać drogę; proficisci Mącz, Calag, Cn; ingredi Mącz, Cn; equitareCalag, Cn; commeare, iter facere a. continuare a. moliri, viam facere Mącz; pergere Calag; invehi Cn (320): LibLeg 9/53v, 11/132v, 156, 174v; Patrz tu duſſo nábożná na ſtworzyciela twégo/ ktory ieſt pán nad pany/ król nad krolmi/ iakotz iedzie pokornie OpecŻyw 72; A pewnieyſſy obiad czuie Kogo ſkwárá zálátuie Bo więc ten co ieſſcze iedzie Czáſem bywa po obiedzie RejRozpr C3v; Item Nadrodze Chlopowy yednemu gdi yachal a wthien czaſz chlop na wozie ſpal ſuknya vkradl LibMal 1548/147; SeklWyzn O2v; Potym iádąc Alexander vdał ſie nieco máło w ſtronę wſchodu ſlońcá/ gdzie tham nálazł lud niecżyſty y ná weyrzeniu ſrogi HistAl M3, E3, H4, L, L6v, M4v (11); MurzHist M; MurzOrt Bv [3 r.]; RejWiz 2v, 74 [2 r.], 105, 126; Y ſtáło ſie gdym iáchał/ á przybliżałem ſie do Dámáſſku [Factum est autem eunte me et appropinquante Damasco] o południu/ nagle z niebá oświećiłá mię ſwiátłość wielka Leop Act 22/6; RejFig Bb8v, Dd5v; RejZwierz 65v, 102v, 103; thym porządkiem ku kośćiołowi iecháli/ iż naprzod po práwey ſtronie iechał Arcybiſkup Wenecki/ iemu po lewey iáchał Biſkup Trewierſki. BielKron 330; woźnicá nieopátrznie iádąc záwádził wozem o namioth krolewſki áż vpadł wſzytek. BielKron 354v, 72v, 330, 414, 434v, 435 (17); Commeo, Iadę/ Prowádzę ſie/ y tám y ſám ſie przeyeżdzę. Mącz 217a, 175d, 229c, 324d, 447b, 492a (13); SienLek 10; HistRzym 66v, 70v; RejPos 4, 284v; RejZwierc 32, 144v, 151v, 246; BielSpr 53v; Dwor też Krolá zmárłego iechał práwie ſtroynie/ Po vſárſku/ s proporcy ſwietnymi przyſtoynie. StryjWjaz B3v, A4, B2v [2 r.], B3, B3v [4 r.], B4; Calag 198a, 582b; SkarŻyw 120, 335; ActReg 13; Calep 550b, 842a, 855a, 1107a; WyprPl C3v; WujNT Luc 10/33, 19/36, Act 9/3, 22/6; SarnStat 610, 934; PaxLiz D3v; KlonFlis D2; [Tatarzyn brzydliwy] Iedźie w nocy pod pełnią/ iedźie w dźień bez wieśći: Gdy ſię gmin nieoſtrożny rozpiie/ rozpieśći. KlonWor 30, 19.

jechać którędy [w tym: przez co (33), czym (20), (m)imo co (13), po czym (11), nad czym (4), na czym (3), kędy (3), tędy (3), kędy(żkolwiek) (2), którędykolwiek (2), w co (2), miedzy co, na co, pod co] (99): ZapWar 1519 nr 2246; OpecŻyw 145v; MiechGlab 6; Iadacz przeſz zyemye Voloſkam ſtapy do Voyewodi Voloſkyego. LibLeg 11/172; Alexander iadąc nad Rzeką przerzecżoną/ nálazł zamek niezwyciężony HistAl H5, G6, H5, I2v, L3v, M4v, M5v; Iedź prętko podle láſá RejWiz 112, 136; IEden iechał mimo dwor towárzyſzá ſwego RejFig Bbv, Bb8v, Cc2v, Dd5v; Pewnieć nas iádąc tędy/ nie ieden náwiedzi. RejZwierz 136v, 25; Leop Gen 41/45, Iudith 6/8; UstPraw E2v; BielKron 75v, 323, 386, 398v, 456v (19); Quacunquae iter fuit, Którędykolwiek yechał Mącz 334c, 2d, 217a; Nalepiey w tey niemocy dáleko iecháć po wodźie SienLek 92v, 170, 191; GórnDworz Q, Q3; HistRzym 11, 59 [3 r.], 66v, 87v, 106, 133v; RejPos 283; RejZwierc 39v, 101, 173; BielSpr 54, 69; HistHel B3v; Calag 414a; SkarŻyw 152, 332; StryjKron 672; Iechałeś potym źiemią/ tám gdźie Wilná ćicha Górę z wieku ſádzóną/ potaiemnie ſpycha KochPam 83; [podstarościemu] prżyſzło mu iecháć ná lás Páná mego/ prżez ktory ią też miałem drogę GórnRozm G2v; ActReg 126; Phil O4 [2 r.]; KochFrag 3; WyprPl B2v; SarnStat 17, 64, 884, 981, 984 [2 r.]; CiekPotr 72; GosłCast 69; KlonFlis G2, G3.Cf Zwroty.

jechać podle kogo (2): RejWiz 74; Gdy iedzie Ceſarz ná woynę/ iádą podle niego dwá Belerbekowie BielSpr 51v.

jechać przeciw(ko) czemu (2): [Aleksander] iechał nád brzegiem morzá Oceańskiego/ przećiw ſthronie gdzie ſlońce vſtawa w Kozoroſcu HistAl M4v; Mącz 3d.

jechać czym (2): Vehor rheda, Wozem yádę. Mącz 477a, 2d.

jechać przed kim, czym (6): RejWiz 74; przed wozem/ ná kthorym koroná byłá/ iácháli dwa pánowie Koronni BielKron 328v, 425v; SkarŻyw 392; ActReg 59, 82.

jechać z kim (26): LibLeg 11/136; LibMal 1548/140; HistAl H5, L6v; Leop Iudith 6/8, 1.Mach 13/31; RejFig Cc3 [2 r.]; WyprKr 127; Krol [...] Iádąc z nią poſzkáradził pánieńſtwo iey BielKron 49, 13, 306, 408v, 452v; StryjWjaz B2 [2 r.], B3, B3v [2 r.]; SkarŻyw 435, 473; KmitaPs A4v; KochWr 33 [2 r.]; WujNT Act 23/32, k. Bbbbbb 4.

jechać z czym (10): Gdy Pan álbo ſłużebnik iedzye po rzece z żytem/ á przyſięże iż ieſt żyto nieprzekupne/ tedy táki wolen od cłá. UstPraw E2v; BielKron 453v; BielSat B3; RejZwierc 78, 228; BielSjem 21; BielRozm 11; Z wozem kto iedźie/ ten od koniá do wozu ná milę dwá groſzá dáć ma SarnStat 974, 1121; SkarKazSej 704b.

jechać za kim (16): LibLeg 10/70, 11/26; Mnich zdaleka vzrawſſy Poſła poznawa adziwie ſie Coto za dwa za niem yada RejKup v5; RejFig Cc4v; BielKron 227, 328v [4 r.], 331; HistRzym 52; StryjWjaz B2, B2v, B3; Oczko A3v; ActReg 14.

jechać na czym (29): Swoię niefortunę gańćie/ Iż nácżym iecháć nie máćie. BierEz A4v; RejRozpr G4v; LibMal 1547/130v; RejKup b3v, d4; HistAl F; GroicPorz mmv; KrowObr 145v; RejWiz 98; BibRadz Num 22/22; Mącz 477a, b; SienLek 190v; RejPos 2v; RejZwierc 143v, 228; Krol [...] ná białym koniu iechał StryjWjaz B4v; Calag 34b, 395b; ReszList 160; BielSjem 21; Calep 369b, 690b; Ná woźie iédź/ źle koniá ták z rázu mordowáć WyprPl C; LatHar 356; JanNKarKoch Fv; SarnStat 674, 974 [2 r.].

jechać przy kim (3): Leop 2.Reg 19/38; Laelius Rzymiánin gdy do Sypháxá nieprzyiaćielá ſwego w poſelſtwie ſłał/ ſam też przy nim iáko ſłużebnik iáchał BielSpr 38; ModrzBaz 117.

jechać w czym (2): BielKron 293v; [Arcybiskup Gnieźnieński] W kolebce ſwietney iechał StryjWjaz B2.

W porównaniu: (1): ták wiele ludźi/ czáſem też y znácznych/ tych to Cieplic vżywáiąc/ á ieden na drugiego powieść/ iáko ślepy zá ślepym iádąc/ áni kiedy począć/ [...] álbo kiedy przeſtáć do tąd nieumieią. Oczko A3v.

W charakterystycznych połączeniach: jechać dalej (6), pomału (1), prętko (5); jechać morzem (na, po morzu) (5), po wodzie (2); jechać na koniu (9), na łodzi (2), na oślicy (osiełku) (5), wozem (na wozie, na wozku) (7), na podwodzie (2).

Przysłowia: RejRozpr G4v; Bo ſnąć iednak prawie wſytczy Tu mieſkamy by kupczyczy. Każdy znas ſwoy handel wiedzie Nakonieċ na deſcze iedzie. RejKup b3v, d4.

Iednego walká zniſzcży thák y z domem/ A drugi s kwitem też iedzye ná chromym. RejZwierc 228.

záwżdy lepiey iecháć ná koniu niżli piechotą iść. RejZwierc 143v.

IEdźwá o iednym wozie/ ią radzę ſąſiedzie RejZwierz 103.

Zwroty: »w brod, brodem jechać« (2 : 1): Gdzye moſty czynią nie dla potrzeby iedno dla ſwego pożytku/ áby brał moſtowe: w tákiey rzeczy może moſt zrzućić á brodem iecháć UstPraw E2; BielKron 411; kto chce wbród iecháć, nie ma mu bydź broniono. SarnStat 68.

»jechać drogą, po drogach« = ire per viam Vulg [szyk zmienny] (10 : 1): MetrKor 40/826; KrowObr 83v; BibRadz Act 8/39; rzekli iemu rycerze: Pánie lepiey ieſt thą śćieſzką iácháć/ y bliżey niżli drogą. HistRzym 59, 51 v; RejPos 208; RejZwierc 101; BudBib Iudic 8/11; ArtKanc C13v; WujNT Act 8/39; Strates także po drógách/ iedź ſpilnośćią wſzędźie/ Pytay wſzelkiego Gośćiá/ co zacż/ do kąd iedźie. PaxLiz C3v.

»w drodze jechać« = iter facere Vulg [szyk zmienny] (4): Tryffon lepak gdy iáchał w drodze z Antiochuſem [cum iter faeeret cum Antiocho] Krolem młodym/ zábił ij zdrádą. Leop 1.Mach 13/31; UstPraw F; GórnDworz M5, S4.

»jechać grędą« = spieszyć (1): niech iedźie ná nim od kreſu záſye do kreſu grędą. SienLek 190v.

»jechać imo« (1): Duſzá w xtałćie onego vmárłego iádąc imo/ włocznią álbo ſzáblą/ álbo iákim inſzym inſtrumentem/ z czym go ſpalono/ znák vczyniłá StryjKron 155.

»jechać jezno« = equo iter ingredi Mącz; equitare Calag [szyk zmienny] (2): Equo iter ingredi, Yezno yecháć. Mącz 175d; Calag 395b.

»z pędem jechać« (1): Quam potui maximis itineribus ad Amanum exercitum duxi, Yákom naywiętſzemi cugámi mógł. Albo yákóm s naywiętſzym pędem yecháć mógł. Mącz 337c.

»jechać sobie« [szyk zmienny] (3): Ten nieborak z roſkoſzy á dla krotochwile/ Iechał tobie pomáłu by mu cżás sſzedł mile. RejWiz 126; RejFig Dd3; OrzRozm A3v.

»stroną jechać« (1): Ow co tu ſtroną iechał tego zową Rixá/ To ieſt ták chłop zuchwáły przekąſałby y pſá. RejWiz 74v.

Szeregi: »chodzić i jechać« (1): tam byli żydowie ij poganowie/ ktorzy ſie niégdy ku krzyżowi przybliżali/ ij chodzątz ij iadątz mimo oń/ z iezuſa ſie naſmiéwali. OpecŻyw 145v.

»jechać, (a(l)bo, nizli) iść« [szyk 5 : 5] (10): Mącz 295b; A ieſli gdzye idzyeſz ábo iedzyeſz po poćżiwych [!] potrzebach ſwoich/ idźże s pilnoſcią/ idźże s pocżćiwoſcią/ iáko przynależy pocżćiwemu ſtanowi twemu. RejPos 306; RejZwierc 78, 143v, 150v, 173 [2 r.], 226v; Calag 221a; we dnie idę tobie/ ábo iádę/ áli kule z pułhakow imo vcho lecąc wczorá podle mnie dwu/ dźiś prżedemną iednego zábili GórnRozm A3v.

»nie jechać ani pływać« (1): [Pilecki, Myszkowski, Zborowski] wolnośćią Polſką zápaleni/ wźiąwſzy poczćiwość ſwą/ á miłość Królá ſwoiégo przed śie/ nie iecháli áni pływáli/ ále ná kóniéch ſwych po wodźie lećieli OrzQuin R.

»stać albo jechać« (1): y wypiſał Miáſtá/ Goſpody gdźie ſtali albo iecháli/ ták w Polſzce iáko w Litwie y w Moſkwi. BielKron 435v.

W przen (8): Pokóy iedźie piáſtuiąc bogactwo ná łónie/ Miłość wdźięczna powoźi: w woźie idą kónie KochMRot Cv, Cv, C2 [2 r.]; Widźiałem ráno/ ieſcze nie był dźiéń ozdobny/ Tylko wiérzchy gór ſłóńce iádąc zápaláło/ Iuż/ iuż/ koni ſwych z wozem kwierzchu záćiąć miáło. GórnTroas 16.

jechać za kim (1): Kupiecz tak/ Bez wſech przipraw yedno ſczerą wiara a nadzeýą o Panu ſwem a Sumnienie za niem zochota za niem yada. RejKup v5.

jechać na czym (2): NA złotym woźie iedźie pychá vrodźiwa/ Pzed [!] nią córká iéy śiedźi zazdrość nieżyczliwa KochMRot Cv, Cv.

Przen: Ordynarnie o stosunku płciowym (1): Po dyable ſynku folguieſz tey pánióy/ Iam kazał przywiéść/ á ty iedźieſz ná niéy. KochFr 26.
2. Udawać się, podążać w określone miejsce w określonym celu, wyprawić się; brać udział, uczestniczyć w czym; ire, pergere, petere, proficisci Mącz, Cn; contendere Calep, Cn; abire, se conferre, deportari, tendere Mącz; invehi, pertendere, venire, agere iter, facere iter a. profectionem Cn (1213): ZapWar 1508 nr 2047; [poseł] poſpolſtwu rádził/ Aby Ezop znimi poſłan był [...] Ezop tey rádzie zrozumiał/ Wſzákoż iecháć nie odmawiał BierEz Fv; ſlyſſę iż tam pſſenicę przedawaią/ iedzcye a kuṕcye nam potrzeb HistJóz Cv, C2v, C4, D3v, E4 [3 r.]; LibLeg 7/98v, 11/42v, 48 [2 r.]; LibMal 1544/90, 91; RejJóz L8v; Diar 78; Leop Gen 42/2, 3.Reg 13/28, 4.Reg 7/14, Luc 14/31; UstPraw E3v, H; RejFig A4, Bbv; RejZwierz 11v [2 r.]; BibRadz Gen 43/2, Num 22/22, I 91a marg; Też Berſálowi Gáládſkiemu kazał s ſobą iecháć Dawid do Ieruzálem/ áby mu oddał dobrodzyeyſtwo iż mu żywnośći dawał/ ále ſie ſtároſcią wymowił/ przeto nie iechał/ tylko prośił áby ná ſyná iego Chámáán był łáſkaw. BielKron 73, 17v, 54, 240, 298, 385v (15); Mącz 290d, 295b, 444a; gdy go znaydziecie/ proſzę was daycie mi też znáć/ ábych y ią iechał á dałbych też chwałę iemu. RejPos 36; BielSpr 59v; BudBib 4.Reg 1/13; Przyzwány od Arcybiſkupá/ ná poświęcenie iácháć niechćiał/ áſz práwie mocą przymuſzony iáchał. SkarŻyw 171, 389, 537; ArtKanc B3; Izem niesam zswego podobania ale zroskazania ICesarskiey M iechac y słuzyc musiał ActReg 159, 51, 55, 60 [2 r.], 86; Calep 211b; WyprPl A3v; SarnStat 914; PudłDydo A4, A4v.

jechać dokąd [w tym: do kogo, czego (516), na co (31), k(u) komu, czemu (24), w co (13), za co (11), pod co (2), przed co (2), tam (23), gdzie(kolwiek) (10), dokąd (3), kędy(żkolwiek) (2), tu (2)] (639): ZapWar 1519 nr 2245; March1Wiet Av; BierEz Gv, G3v, G4; OpecŻyw 25; PatKaz I 2v; HistJóz Cv [2 r.], C3v, C4v, D4v, E2; BielŻyw 28, 158; MiechGlab 26, 68 [2 r.]; ya mvſche tam yechacz nie poswey woly ale po niewoly LibLeg 11/48, 7/35, 36, 41v, 9/53v, 11/155v (19); MetrKor 61/223 [2 r.], 223v; LibMal 1543/67, 70, 1545/99, 1546/111, 1548/142 (22); RejRozpr D2; LudWieś A2v; A chcże bys k niemu iechał ze wſzytkim narodem A nicz ſie nie fraſowa[ł] iuż więczey tym głodem RejJóz P5, L8v, M3, M4, P5, P5v (8); Moy námileiſzy Antiochu/ proſzę cie bárzo áby ſemną przed oblicżnoſć mátki moiey iechał HistAl L6, B2v, B8, D5, Ev, G6v (12); MurzHist C3 [2 r.], C4, C4v, Nv, V3 [2 r.]; MurzNT Matth 14/22; KromRozm II f2v; GliczKsiąż C7v, F4, I [2 r.]; KrowObr 21, 224; RejWiz 70, 75; Leop Gen 31/30, 2.Reg 19/34, 4.Reg 7/15, 16/9, 2.Par 1/3 (8); UstPraw H4v; RejFig Bb, Cc6v, Dd2, Dd4, Dd6v (9); RejZwierz 31v, 32, 122; WyprKr 122; BibRadz Gen 24/56, Num 22/16, 1.Mach 6/7, 2.Mach 12 arg; nie rádźi ſye tám zwierzchni Pan poddánego ſwego/ mali mu poddány co dáć/ álbo gdźie iecháć/ álbo co ma czynić OrzRozm L3v, C3v, C4, C4v, D, S3; [Olha] Przyiechawſzy ná Kijow okrzćiłá ſie Greckim obycżáiem iechawſzy do Grecyey BielKron 427v, 18, 25, 54, 92, 151v (239); Mącz 46d, 75c, 77b, 236b, 295b, 311c (16); KochSat B; OrzQuin B4, I4v, Aa5v; SienLek 34, 187v; GórnDworz P4, Q3, S5v, Y7v, Y8; HistRzym 27, 31v, 35, 77, 99v (34); RejPos 2, 34v, 104, 153, 172v, 283; Potkał go ieden Rycerſki cżłowiek nie dáleko zamku ſwego/ pytał go do kąd iedzieſz miły kſze Opácie? RejZwierc 26, 17v, 23v, 26, 26v, 37 (10); BielSpr 37v, 43v, 67; BudBib 2.Par 10/1, 20/27, Iudic 8/8, 1.Mach 1/31, 7/7, 2.Mach 4/21; BudNT Act 22/5; StryjWjaz A4v, Cv; CzechRozm 138 [2 r.], 138v, 201; PaprPan Ff4; ModrzBaz [16]v, 43, 47, 78v, 125v; SkarJedn 127, 134, 195, 304, 310, 321, 323; ći co do ćieplic iádą/ ták ſye ſpoſabiáią/ iákoby co nawięcéy/ á co nawymyślniéy iedli y pili Oczko 18v, 24; Páni iedná Rzymiánká iádąc do Rzymu ná on cżás/ iey z ſobą ćiáło wzięłá/ zwielką vcżćiwośćią SkarŻyw 152, 98, 134, 164, [237], 336 (43); ZapKościer 1584/82v; StryjKron 452, 511, 546, 552, 557 (21); NiemObr 16; KochFr 42; KochMRot C; ReszPrz 68; [syn marnotrawny] wezbrawſzy ſię iáchał w dálekie kráiny/ y támże roſtrwanił [!] wſzytkę máiętnoáć ſwą WerGośc 221; BielRozm 28, 32; GórnRozm D3 [2 r.], F2 [2 r.]; KmitaPsal A4v; ActReg 13, 59, 64, 88, 94 (24); GostGosp 32, 80; GrochKal 25; Phil C3; GórnTroas 5; KochAp 7, 9; OrzJan 12; WyprPl Cv; To tedy wykonawſzy/ [...] wſtąpię do was iádąc do Hiſzpániey [per vos proficiscar in Hispaniam] WujNT Rom 15/28, s. 164, 354, Act 22/5, 26/12, 27/1 (8); WysKaz 6; SarnStat 33, 722, 857, 863, 982 (18); ia będą domá rolą orał/ á ty iedź ná dwor krolewſki SkarKaz 637a, 41b; CiekPotr 88; CzahTr A2v; PaxLiz C3v; KlonFlis D; A też tám tey cháłáſtry w tych kráiách nawięcey; Iákoż to bacżyć możeſz/ do Turek iádęcy KlonWor 6, 33. Cf Zwroty.

jechać dokąd = w jakim celu, w jakiej sprαwie; áby wziąć udział w czym [w tym: na co (144), po co (14), w czym (12), o co (10), dla czego (8), ku czemu (7), w co (7), z czym (6), za czym (2), do czego (1); jechać na jarmark (3), naukę (9), obiad, pielgrzymowanie, pogrzeb, poświęcenie (2), rok, rozmowę, sąd (2), sejm(ik), (13), studium (2), synod (3), stypę, targ (4), wesele (3), zjazd, żniwo] (201): Kramarz z kramem ná targ iádąc Bieżał nie nie oppocżywáiąc [!] BierEz R2v; LibLeg 7/35, 103, 9/49v, 51; MiechGlab 26; 68; ConPiotr 33; SeklWyzn g3v; LibMal 1548/ 140, 144v; RejKup f2v, t7v, v3v [2 r.]; KromRozm III F8v; RejWiz 22v, 136v; OrzList f4; RejFig Cc5; RejZwierz 47; OrzRozm Bv, C3v, C4, C4v; Mauryc potym iechał do Lince do krolá Ferdynándá o zgodę BielKron 236, 225, 226, 320, 362, 413 (22); Mącz 453d; A zaż thám [...] ſpráwiedliwośći po którą iedźieſz/ doſtánieſz? OrzQuin B4, Cv, E3v; Prot Dv, D2 [2 r.]; GórnDworz I6v; iáchał Gwido po drwá á zápomniał ſiekiery HistRzym 68, 33, 61v, 62, 62v, 87v (9); BielSat D2; RejPos 2v, 172v; RejZwierc 236v; BielSpr 43; CzechRozm 251 v marg, *4v; Iż wy zá krzywdą ſwoią ábo brátá ſwego/ Iáchawſzy do Troiey mśćiliſcie ſie tego. PaprPan Ff4, Ff2; ModrzBaz 78v, 125v; SkarJedn 304; barzo ſię tym [postanowieniem Henryk] obruſzył y vprośił ś. Anzelmá/ ábj wtym do Papieżá Páſchaliſa iáchał. SkarŻyw 336, 171, 187, 353, 390, 414 (10); StryjKron 472, 557, 637; KochFr 68; BielRozm 26; gdy kto zwas choruie [...] iedźie do Wloch dla vleczenia GórnRozm D3, G2v, I4v [2 r.]; ActReg 25, 98, 119 [2 r.], 125, 148; Calep 603a; GostGosp 28, 36, 112; KochAp 9; W ktorych rzeczách gdym do Dámáſzku iáchał/ z władzą y poruczeńſtwem [In quibus, dum irem Damascum cum potestate et permissu] od Arcykápłanow [...] widźiałem [...] iáſność WujNT Act 26/12; SarnStat 224, 302, 614, 874, 1213 (9); SkarKaz 518a; CiekPotr 87; GosłCast 31; KlonFlis C4v. Cf Zwroty.

jechać skąd [w tym: skąd dokąd (41); z czego (77), stamtąd (3), od czego (1), od tąd (1), skąd (1)] (83): ZapWar 1519 nr 2245, 2114, 1550 nr 2671; BierEz G4; HistJóz A2v; Myeny theſz ze spoznanya do wroczlawya yachacz myeli LibMal 1548/142v, 1543/68, 1545/95v, 1547/134v, 1548/142, 147 (11); HistAl D; UstPraw I3v; Ieden iechał s Krákowá/ drudzy go pytáli/ Po cżemu tám ná tárgu zboże przedawáli. RejFig Bb3v, Bb6v; RejZwierz 14, 25v; WyprKr 122; gdy záſię Papież iechał do Rzymá z Nicee/ cżynili Rzymianie wielkie tryumffyBielKron 216v, 54, 70v, 198v, 364, 404 (25); Mącz 36c; OrzQuin B4; RejAp 14v; GórnDworz P4, Q3, S4; HistRzym 27, 27v, 32 [2 r.]; BudBib Iudic 8/8; ModrzBaz I30v; SkarJedn 321; SkarŻyw 373; StryjKron 72, 260, 365, 492, 767; ActReg 68, 94, 104, 107, 155, 173; GórnTroas 5; KochAp 7; WyprPl C3v; Chłopek mozg podchmieliwſzy iedźie krzjcżąc z miáſtá RybGęśli B2; SarnStat 27, 960 [2 r.], 982; CiekPotr 71, 87.

jechać którędy [w tym: czym (14), przez co (13), na co (5), miedzy co (1), po czym (2)] (35): OpecŻyw 25; MiechGlab 68; I też niepvſczay v. Ias. tego poſla Thur. przes Braczlaw yachacz na zad LibLeg 11/62, 11/77v, 155v; MetrKor 40/825; LibMal 1543/68; HistAl L; RejFig Bb6v; S Throk iechał do Polſki ná Merecz BielKron 436, 61, 103v, 191v, 211v, 355 (15); HistHel B3; ModrzBaz 47; SkarJedn 195; StryjKron 366, 767, 777; poſtánowiono że miał Páweł wodą iácháć do Włoch [iudicatum est navigare eum in Italiam] WujNT Act 27/1; SarnStat 960, 981; Tám miedzy ſkáły miedzy mytne grody [...] Iedźie na dźiki Ocean Niemiecki Cżłowiek kupiecki. KlonFlis D. Cf »staremi drogami jechać«.

jechać od kogo = w czyim imieniu (14): PatKaz I 2v; Laszki Voyewodzicz yedzie do Cessarza od Croliia Ferdinanda o Budzyn LibLeg 9/51, 9/49v, 50v, 11/32bv; LibMal 1543/68; tráfili mi ſie towárzyſze ktorzy iecháli od Krolá Luzytáńſkiego/ áby ſie wywiedźieli obycżáiow Nigrytow BielKron 452, 126, 253v, 412v, 435v; StryjKron 582 marg; ActReg 54, 125.

jechać z czego do czego = objeżdżać kolejno (2): Więc tu ze wſi do wſi iádą (marg) Gámraći. (—) Y przezwáli to bieſiádą Ano by lepiey zwáć nędzą Bo tobie ſkápy wywędzą RejRozpr I2; BielKron 271v.

jechać przeciw komu = proficiści obviam Mącz; descendere in occursum Vnlg [szyk zmienny] (20): A gdi wſiádłá na Oſlá/ y iuſz zieźdżałá pod gorę/ Dawid y mężowie iego iácháli przećiwko niey [David et viri eius descendebant in acursum eius]/ á oná też im záiácháłá. Leop 1.Reg 25/20, 4.Reg 16/10; Syrácyn z woyſkiem Tureckim do Egiptu przyiechał/ y Sultaná ktory przećiwko iemu iechał ná głowę poráźił/ y ſámego zábił BielKron 179, 116, 130v, 154, 167v, 183v (13); Mącz 324d; A on wſkazał przez teſz poſły/ iſz ia iadę przećiw brátu memu/ ze czterzyſtá mężmi. SkarŻyw 347; ActReg 72, 124; WujNT Luc 14/31.

jechać miedzy kogo (1): A k temu ieſzcze bym w.M. vczćił oſobę/ álbo miał przy tym ludźie z Papieſtwá vczone/ iácháć bym ſye miedzy W.M. nielenił OrzList f4.

jechać na kogo = invehi in aliquem, a. aspere, a. acerbe, a. graviter, a. vehementer contra aliquem venire, oppugnare aliquem Cn (15): MetrKor 46/47; Słyſzeleſmy [!] iż ná nas iedzieſz walcżyć HistAl H8v; OrzList g3v; Kiſzká záſię ktory był iechał z Glińſkim ná Tátáry bárzo ſie rozniemogł/ iż ná koń wſieść nie mogł. BielKron 403; Mącz 379d; OrzQuin Cv; BielSat C4v; BudBib I B4; KochDryas [A3]; SkarŻyw 88, 504; Gdy ná Moſkwę iedziećie/ mieyćie ty potrzeby: Namiot/ páncerz/ tarcż/ drzewce/ w bułzách ſery chleby BielSjem 34; BielRozm 22; KmitaSpit A2v.

jechać na co = obejmować we władanie, [w tym: na biskupstwo (3), krolestwo (stolec krolewski) (5), księstwo, monarchie, papiestwo (2), pałac, zamek] (14): MiechGlab 54; przyiecháli poſłowie Tureccy y z Węgier do krolewicá/ proſząc áby iechał do Węgier ná ſwe kroleſtwo BielKron 316v, 184, 356v [2 r.], 357v, 386, 388; Tymi ſłowy poćieſzony y náucżony S. Hugo święcenie wziąwſzy/ ná ſwe biſkupſtwo iáchał. SkarŻyw 290, 355, 389, 472, 473; GrochKal 18.

jechać przed kim (2): MetrKor 61/223v; A Ieſus natychmiaſt przymuśił vcznie ſwoie/ aby wśiedli włódź i iachali przed nięm na drugą ſtronę MurzNT Matth 14/22.

jechać z kim (120): BierEz Gv; gdy iechał iechali też śnim wſzytcy ſtarſſy zdomu Fáraonowego HistJóz E4, Cv, D4; LibLeg 7/36, 10/65v, 11/93v; LibMal 1543/68, 1545/99, 1546/110v, 111, 1548/ 140; ConPiotr 33; RejJóz P5 [2 r.], P5v, P6v; krolu ieſli ſie podoba máieſtatowi wáſzemu/ przykażcie áby thyſiąc ieznych známi iecháło HistAl C5, L6 [2 r.]; MurzHist E; Leop 2.Reg 19/27, 34 [2 r.], 39, 2.Par 1/2, 3; OrzList f4; POſeł ſie brał do Rzymá/ ieden z nim chciał iecháć RejFig A3v; RejZwierz 14, 31v; BibRadz Gen 24/51, 58, Num 22/21, 35, 4.Reg 10/16; BielKron 17, 28, 42v, 319, 328 (47); Prot D2; GórnDworz S4; HistRzym 27, 42, 52, 64, 87v (8); BudBib 3.Esdr 4/47; StryjWjaz Cv; CzechRozm **2, **6, 253 marg; ModrzBaz 125v; SkarŻyw 88, 98, 347, 457; StryjKron 427, 467, 511; GórnRozm G2v; ActReg 143; GostGosp 20; WujNT Luc 14/31, Act 25/5; SarnStat 874; CzahTr A2v. Cf »z wojskiem jechać«.

jechać z czym (36): BierEz R2v; thedy thy nyemayącz natho baczenya, przedſſyą yedz ſthą Inſtructyą. MetrKor 38/503; LibLeg 9/53v, 11/32bv, 95; wprzeſchla srzodą, kazała lyenartowſka yemv wſzyeſzcz na konye y yachacz ſſ ſchąnyamy LibMal 1544/80; RejRozpr D2; OrzList q3v; RejFig Dd8v; BielKron 56, 346v; HistRzym 99v, 134; obádwá beſpieczni być nie mogą/ bo wſzyſcy wiedzą iż s pieniądzmi iádą do domu RejZwierc 105v, 26v; KochPieś 2; BielRozm 28; GostGosp 32, 112; Aby káżdy Kupiec/ przekupień/ furman/ którykolwiek iákimżekolwiek towarem kupczy [...] winien był z towarem ſwym do Poznániá iecháć SarnStat 969, 386, 968, 969, 976, 1048 (11). Cf »z pokojem jechać«, z zwycięstwem jechać«.

jechać za kim (7): Iozef wezwáwſſy ſſafárza rzekł wſtań a iedz za mężḿi HistJóz D2; BibRadz Num 22/35,1.Reg 25/42; Kazał tobie oſiodłáć Oſłá/ y iechał zá Prorokiem BielKron 83, 160v, 355, 455v; [ia y ty iácháłázwá ſpołem zá Acháwem BudBib 4.Reg 9/25 (Linde).]

jechać na czym (14): RejRozpr D2 [2 r.]; Item zlączutha yednego razu wſzyadſchi na kobilą yachal nanyey do Jaroſlawya pyencz myll LibMal 1545/96; RejKup v3v; KromRozm II f2v; RejFig Ee3v; Ale iż był wielki śnieg i mroz/ przeto [król Zygmunt] ná ſankach iechał do Lobzowá BielKron 408v, 42v, 354v, 405; SienLek 190v; WujNT 164, 354; CzahTr L3.

jechać po kim = za kim (1): y poſlał Krol do obozu Siriyſkiego/ mowiąc: Iedzćie/ wyſſpieguyćieſz. Kthorzy iacháli po nich áż do Iordánu [Qui abierunt post eos usque ad Iordanem]: á otho wſſędy po drodze było pełno ſſat/ y nácżyniá Leop 4.Reg 7/15.

jechać przy kim (3): MetrKor 37/3v; LibMal 1550/ 155v; A ći też ptaſzomowcy przy pośle iecháli/ Aby támtego woyſká rádę wyſłucháli. KmitaSpit Bv.

cum inf (62): HistJóz C2; przed nym powyadall thentho garbarzs ze do krolya chcziall yachacz proſſicz pomoczi przeczyw Glogowyanom LibMal 1533/177v, 1548/ 146v; LibLeg 9/53; HistAl H8v; RejFig Cc6v; TEn kiedy s Sáráceny miał iecháć woiowáć/ Nie kazał s ſobą wiele nie cięſzkich rzecży bráć. RejZwierz 32v, 122; BibRadz 2.Reg 24/4; BielKron 212v, 300, 326v, 382v, 405 (36); HistRzym 10v; RejPos 34v [2 r.]; RejZwierc 23v; BielSpr 43v [2 r.]; BudBib 3.Reg 11/15, 4.Reg 16/10; PaprPan Q2v; Iáchałem/ práwi/ widźieć Piotrá. ReszList 182; GórnRozm F2; ActReg 86, 88, 100, 173; GrochKal 25. Cf »na swą szkodę jechać wojować«.

Ze zdaniem celowym [w tym: z zapowiednikami: na to (2), dla tego (1); aby (24), by (1), iżby (1), żeby (1)] (27): HistJóz Cv; Potim iechał [Ligurgus] do koſcioła delphow aby zwiedział przydadząli czo ktim iego prawom cżyli ich vymą BielŻyw 27; LibMal 1543/70, 1545/100; RejJóz P7; HistAl B3v, Ev; GliczKsiąż I; Leop Act 22/5; BibRadz Gen 43/8; BielKron 146v, 182v, 227, 379, 387, 452; ten dobrodzyey twoy tám ná tho iechał/ áby był poráźił wſzytki ſprećiwniki [!] twoie RejPos 87, 87, 284v; RejZwierc 26; BudBib 1.Mach 1/31; BudNT Act 22/5; SkarJedn 310; SkarŻyw 457; StryjKron 472; WujNT Act 22/5; KmitaSpit Bv.

Ze zdaniem miejscowym [w tym: z zapowiednikami: tam (2); gdzie (11), kędy (3), którędy (1)] (15): LibLeg 11/62, 155; (marg) Wyiazd. (—) ále Krol mowił/ muśim iecháć gdzye Pan Bog s forthuną powiedzye. BielKron 413, 429 [2 r.], 459v; SienLek 170v; á iedźmy tám gdzie ćiáło iego przywieźiono HistRzym 33; BielSat L3v; StryjKron 772; BielSjem 27; tilko za twoie pieniadze winniſmiiachae [!] kendi bedzie potrzeba. PaprUp F2; WysKaz 6; SarnStat 969; Iedź gdźieś vmyślił/ iedź w Bożą godźinę Cnotliwy źiemku KlonFlis D4v.

A cum inf (1): á ſyadſſy iżby iedli chleb/ vzrzeli Iſmaelity kupce iechatz zgalaadu y wyelbłądy ich ktorzy nieſli drogye á wonne rzetzy HistJóz A2v.

Przysłowia: Mam Liſt taky odpapieża [...] Kto ij ma ten ſię nieboij Ni grzechu ani przygody Iede ną gus [lege: iedzie na guz] yak nagody RejKup t7v; RejWiz 136v; cżáſu przygody/ Ták mu iecháć ná woynę iáko y ná gody. PaprPan Cc2.

Ná báśni/ gadki prózné/ iáko ná miód iádą. GosłCast 31.

Sroſzſzy ieleni huf gdy ie Lew wiedzie/ Niżli Lwow gdy Ielonek naprzod iedzie. RejZwierc 228v.

Y ty chłopie/ ieſlić ſię ták dźiewice chćiáło/ Mogłeś do Kolná iecháć: tám ich ieſt niemáło. KochFr 42.

Przedſie zoną płochą rádą Ná chromem do domu iádą RejRozpr D2.

y o ſzkápę trudno gdy iecháć zá cnotą. RejWiz 22v.

Kto iedzie ná dáleką drogę przepátruie rzeczy ſwoie. RejZwierc 131 v marg, Aaa4v.

Zwroty: »jechać w drogę, na drogę, przejażdżkę, podróż« = ire per viam, iter facere Vulg; contendere Calep [szyk zmienny] (28 : 6 : 2 : 1): March1Wiet Av; dobtho wino pić zimie/ á ktoby iechał na drogę w wielkie mrozy. FalZioł I 124c, V 52; LibLeg 7/36; Gdi thák w drogę iecháli przyſzli ná wyſokie gori HistAl L6, H4v, M; RejWiz 13, 192; Leop 4.Reg 16/10, Luc 10/33; RejFig Bb8v, Cc3v, Cc4v, Dd4, Dd5v; gdy iádą ná podroż/ tedy robić nie chcą RejZwierz 138, 121; BibRadz Act 8/36; SienLek 168v; GórnDworz P2v, T2; RejPos 282v; RejZwierc 131v, Aaa4v; SkarŻyw 355; KochFr 15; Przedśięś ty w ſwą drógę iechał/ A mnieś nieſczęſnéy zániechał KochSob 67; PudłFr 34; ActReg 172; Calep 251b, 484a; WyprPl B3v; LatHar 632; WujNT Act 8/36; CiekPotr 12; CzahTr L3.

»na fortunę jechać« (1): Ieſt tá źiemiá od Kráiny caput viride ſiedḿ ſet mil álbo ośḿ/ bo iuż byli pobłądźili Aſtronomowie álbo żeglarze w kompáſiech/ ták ná fortunę iecháli/ przeto nie mogli wiedźieć doſtátecżney miáry w tych ſpráwach. BielKron 444v.

»za granice jechać« = ultra fines procedere JanStat [szyk zmienny] (5): SarnStat 135, 451, 883, 892; Nie mow/ Nie powinienem iecháć zá gránice: Broń Oycżyzny gdźie trzebá/ iák w oku źrzenice. KlonWor 31.

»na harc jechać« (1): by téż dobrze ná ty niewolniki/ Polacy wolni Królowie/ nie z ſzáblámi/ ále z puhámi ná hárc iecháli. OrzQuin Q4v.

»jechać na łow, w łowy, na myśliwstwo, z myśliwstwem« [szyk zmienny] (15 : 5 : 2 : 1): BielŻyw 23; RejWiz 54v; iecháło ná to myſliwſtwo około cżterzech ſet iezdnych BielKron 435, 322v, 351, 435, 458 [2 r.]; A gdy było ráno/ tedy Euſtáchius iáko był zwykł iáchał ná łow. HistRzym 128, 36, 41v, 47, 52, 117v (10); SkarŻyw 336; StryjKron 345; KochPieś 2; A ſámi/ ták mężczyzná/ iáko białégłowy/ Luk/ y ſzáblę przy boku nioſąc/ iádą włowy KochProp 12; PudłDydo A4.

»jechać mocą, potężnie, zbrojnie« = wyprawiać się zbrojnie (3 : 1 : 1): krol Ierozolimſki iechał ſwą mocą do Egiptu/ áby ich zwoleńſtwo ſkroćił BielKron 178v, 223, 240v; WSiáday/ á śmiałym ſercem Krolu niezwalcżony Ná koń pyſzny/ y do tego wyćwicżony. Przypaſz miecż do ſpokoynego boku twego/ Iedź potężnie do nieprzyiaćielá ſwego. KmitaPsal A4v; SarnStat 1055.

»za morze jechać« = venire trans mare Vulg [szyk zmienny] (5): Oczko 2; Krol gdy ſię dowiedział iſz corká vćiekłá/ bárzo záfráſowány/ długo iey pierwey po gorách y láſach ſzukáiąc/ domyślił ſię iſz za morze iácháłá SkarŻyw 487, 440; WujNT Ioann 6/17; [kupcy] przedawſzy we Lwowie kupie ſwé/ inſzych nákupiwſzy niemogą ich w Wołoſzéch przedáwáć/ ále zá morze z niémi iecháć. SarnStat 1048.

»jechać naprzod [ = jako pierwszy]« (2): Iakob Iuduſza [!] naprzod ſle Iuż iedz naprzod moy ſinu RejJóz P7; RejZwierc 228.

»naprzod jechać« = kontynuować podróż (1) : Chciałbył Krol przywitawszy ią naprzod iachac y dokoscioła zsiesc oględac skarb koscielny ActReg 82.

»nazad jechać« = remeare Mącz [szyk zmienny] (14) : MetrKor 57/120, 59/281v; LibLeg 11/62; LibMal 1543\ 69v, 1546/111; Co chciał ná zad iádąc do pániey ſſtępić. RejFig A6, A6 [2 r.], Cc3; Tego cżáſu Kſiążę Sáſkie Kuerfierſt do Krolá Ferdynanda iechał do Rákus/ ſpráwiwſzy tám ſwoie rzecży iádąc ná zad ziechał ſie w Pradze s Papieſkim Legatem Wergeriuſem BielKron 213, 306, 351v; Mącz 217b; GórnDworz S6.

»nieprzyjacielskim obyczajem jechać« (1):amyszmy theſz yem roſkazaly aby do vaſzey strony zadny nyeprzyaczielſkyem obyczayem do vaſzey zyemye nyeyachaly. LibLeg 7/41v.

»pędem jechać« (1): Cum contento cursu in Italiam pergeret, Gdy wielkim pędem do włóch ciągnął/ yechał. Mącz 444c.

»z pokojem jechać« (1): [Cesarz Turecki podbijając Grecyją powiadał] że z pokoiem do niéy iedźie/ chcąc niezgody domowé vkoić/ y kóniec im vczynić? OrzJan 12.

»jechać na pomoc« [szyk zmienny] (5): MiechGlab 3; Polakow trochę/ ktorych był wodz Cżárnkowſki woiewodźic Poznáńſki z inemi/ iecháło Litwie ná pomoc z Wilná BielKron 403, 179, 240v, 409.

»w poselstwie, z poselstwem jechać« [szyk zmienny] (4 : 3): thimy czaſchi yachal wpoſelſthwye tlumacz zelwowa. od w. Kro. mczi LibLeg 11/155v; BielKron 190v, 253v [2 r.], 314, 429; BielSjem 12.

»jechać ku potrzebie« [szyk zmienny] (3): BielKron 403v, 414v; Są też drudzy ktore zową Moſelliny [...] ći nie dáią płáthu iedno ku potrzebie iádą gdy roſkażą/ według vſtháwy pocżtow/ gdy ſam Ceſárz ćiągnie z woyſkiem. BielSpr 51.

»jechać po rycerstwie [= na wojnę]« (1): Waśil Książę Bielſkie [...] miał ſyná z Moſkiewką ktory potym do Polſki przyſzedł zá náſzych cżáſow/ potym iechał po Rycerſtwie/ bo mu było pobrano w Moſkwi Páńſtwo. BielKron 431v.

»jechać skokiem« [szyk zmienny] (4): BielKron 223v, 320v, 369v; Iedźćie ſkokiem porażćie Tátáry. BielSjem 29.

»wojennym sposobem jechać« = expeditionaliter exire JanStat (1): przerzeczonym náſzym poddánym zá gránice Króleſtwá náſzego woiennym ſpoſobem iecháć/ y ruſzyć ſie roſkażemy SarnStat 892.

»jechać (z) (gotową) sprawą [= w szyku]« (2): Właſtá vſłyſzawſzy wneth kazáłá wſzythkim wſiádáć nie cżekáiąc oblężenia/ áby ná nie chytro záſzłá poki ſie nie ſpráwią/ thákże z zamku zſzykowáne iecháły z gotową ſpráwą. BielKron 320v, 345.

»staremi drogami jechać« (1): ktorzy [kupcy] iádą do Sląſká ábo z Sląſká/ máią ſtárémi y dawnémi drógámi iecháć ná Kráków/ á tám ſkłádowi doſyć czynić. SarnStat 960.

»na stronę jechać« (1): A ten ſie dowiedziawſzy/ na ſtronę z nim iechał/ Wziął miecż iemu dał drugi/ by ſie z nim ſkoſztował. RejZwierz 14v.

»na wszytki strony jechać« (1): A ták ná wſzytki ſtrony/ iedźmy po wſzey zyemi/ Aza wżdy iáką trawę/ gdzyekolwiek naidzyemy. HistHel B3.

»swatem jechać« (1): będźie tám Zacnych ludźi wielki ziazd: ia téż tám Swátem iádę/ y was téż tám nie przepómnię. OrzQuin Aa5v.

»na swe złe jechać« (1): We Lwowie Zyemiánin Sropſki/ ktoremu ſie głowá káźiłá/ wołał iáwnie iż náſzy ná ſwe złe iádą. BielKron 398v.

»na swą szkodę [= na swój koszt] jechać wojować« (1): Ci Kozacy ktorzy przed Ceſarzem pierwey kilkim dni iádą ná ſwą ſzkodę woiowáć/ noſzą z ſobą w worecżkách mięſo drobne ſiekáne BielSpr 53.

»jechać na szpiegi« [szyk zmienny] (2): Skánderbeg/ iechał ſámopięt thylko ná ſzpiegi/ iáko á gdzie woyſko iego [Bałabana] leży BielKron 256v, 372.

»na wojnę jechać« = proficisci in militiae disciplinam Mącz; ad bellum proficisci Modrz, JanStat; ire ad expeditionem JanStat [szyk zmienny] (40): ludzie ſtharych wiekow zwyklibyli dawać ſok piołynowy Hethmanom j Rothmiſtrzom gdy na woynę iechali, á to cżynili za wroſzkhę prziſzłego zwicięſtwa FalZioł II 9a; LibLeg 11/48; ConPiotr 32v [3 r.]; LibMal 1548/147; OrzRozm V3; RejWiz 163; BielKron 148v, 260v, 390; Mącz 221b; BielSpr b2v, 51v; CzechRozm 252v, 253, 253v, **2 (8); PaprPan Cc2; ModrzBaz 111v, 119, 121 [2 r.], 130v, 139; SkarŻyw 162, 559; BielSjem 32; GórnRozm A2 [2 r.]; OrzJan 123; WyprPl A3v; WujNT Luc 14/31; SarnStat 115, 300, 892, 901, 903.

»jechać do wojska« = zaciągnąć się (1): Abowiem i czasu wojny bawi się przy IchM ludzi braci naszej niemało, ktorzy by jedni wżdy [z] swej chuci szlacheckiej a rycerskiej, by się nie miał czym zabawić, jachałby do wojska Diar 77.

»jechać (z) wojskiem« = ciągnąć na wojnę [szyk zmienny] (8): A ktorzyby ſwym woyſkiem iácháli czyniąc ſzkody/ tákowi winni ſowićie ſzkody opráwowáć. UstPraw D2v; A gdy do Alexándryey z woyſkiem iechał przećiw Sárácenom/ nie podobał ſie Rycerzom/ zrzućili go s páńſtwá á Teodozyuſá wybráli. BielKron 167v, 10v, 130, 259, 360, 382v; Prot Dv.

»jechać (albo) wzgorę albo nadoł [rzeki]« = ascendere vel descendere JanStat (3): á ieſli też niezechcą przedáć/ mogą przez wſzelkiéy trudnośći iecháć wzgórę álbo nádół/ gdźie ſie im będźie podobáło/ z rzeczámi przerzeczonémi SarnStat 1111, 1078, 1121.

»z zwycięstwem, tryumfem jechać« [szyk zmienny] (3 : 2): dla wielkiego weſela rycerze iego włożyli nań koronę y ná koniá iego/ á ten z zwycięſtwem do oycá ſwego iechał. HistAl B2v; Y tráfiło ſie gdy s tryumfem do domu iechał/ corá iego iedyna [...] wyſzłá przećiw iemu s fraucymerem ſwoim BielKron 51, 83v, 152, 256v.

»jechać na żołnierską« = wstąpić do wojska (1): (Rádzęć) vymi ſię cnoty; á z ſercá ſwoiego Wyżeń gnuſność, ſtáráć ſię chciey o záwołánie, Y przyiaźń ludzi dobrych [...] Iedź rádniey ná żołnierſką CiekPotr 49.

Szereg: »jechać a ciągnąć« (1): Iedź/ á ćiągni forthunnie [Ascende et vade prospere]/ bo dać Pan Bog nieprzyiaćielá w ręce Krolewſkie. Leop 3.Reg 22/15.
a. Zbliżać się, nadjeżdżać; venire Mącz (36): Alye poslal thv byl na weſzelye posla goncza, opowyedayancz ysz poſzel vyelky yedzie, awſdy go nyemafz. LibLeg 7/98; RejRozpr 44v; RejJóz P7v; MurzNT Luc 19/36; RejWiz 75; Ale gdy vſłyſzeli iż Iágiełło iedzye/ niźli pokłádźiny były/ wyrzućili Gwilelmá z zamku y forthy pozáwieráli. BielKron 381; Mącz 480a; BudNT Luc 19/34; GostGosp 36; Nie boy ſię corko Syońfka: oto krol twoy iedźie śiedząc ná oślęćiu [ecce rex tuus venit sedens super pullum asinae]. WujNT Ioann 12/15.

jechać dokąd [w tym: do kogo czego (5), w co (3), k komu czemu (4)] (12): OpecŻyw 71v; FalZioł IV 31c; BielŻyw 157; RejJóz P7v; Sſtáło ſie gdy iecháli obádwá ku rzece ktorą zową Grankus/ ábo Perskim ięzikiem Stagnia/ nalezli ią zámárzłą. HistAl F; Ano widzę iákieś goſcie/ A tu do nas iádą proſcie BielKom G6; BielKron 398v, 414; BielSat M4; BielSjem 34; ActReg 49. Cf Zwrot.

jechać skąd [w tym: z czego (3), od czego (2)] (5): Potkáli iego ſługę on iedzye od dworá/ Dał mu Anyoł on koflik co gi vkradł wcżorá. RejWiz 131v; Mnie ty o to nie pytay/ tego pytay/ który teraz proſto z Wárſzáwy iedźie. OrzQuin E2v; BielSat M4; BielSpr 75v; BielSjem 34.

jechać ku czemu = po co (1): wzięla na ręce ſwoie ſynácżka/ ſnádz boiątz ſie by nie Herodowa cżeládz iechala ku zabiciu dzieciątka. OpecŻyw 24.

jechać z kim (3): RejJóz P7, P7v; A Pan ma dáć znáć/ ieſli ze wſzyſtkim dworem iedźie/ álbo lekko. GostGosp 24.

jechać z czym = być zwiastunem czego (4): RejZwierc 236v; Pátrzćieſz ieſli ſie tu wyſpimy/ áno iádą od gránic ieden zá drugim z nowinámi rzadko z dobremi. BielSpr 75v; Poſłowie wielcy z dobrym iádą/ opowiádáiąc StryjKron 787; ActReg 49.

jechać z czym = wieźć co z sobą (1): A tak go łowią gdy obacżą gdzie ſtogi/ thedy ribitwi iadą k niemu z piſzcżki y z trębacżmi/ á on do nich przydzie FalZioł IV 31c.

Ze zdaniem celowym [aby] (2): RejJóz P7; Iuż iádą przyiaciele ábyć co rádzili/ A drudzy też zá nimi/ áby dármo pili. RejWiz 192.

Zwrot: »jechać wroty, w wrota« [szyk zmienny] (1 : 1): Kto tuiedzie tymi wroty/ Zoſtaẃ ná polu kłopoty. RejZwierc 236v; W wrotá iádąc trzáſnęło [drzewce]/ kiedym nátárł koniem. WyprPl C3v.
W przen [jechać dokąd] (1): Nieumieiętność ślepa znowu ćię w błąd wiedźie Y z przykłádem złych ludźi do ćiebie w dom iedźie. ZawJeft 35.
b. Wyjeżdżać, uchodzić, rozpoczynać podroż (75): HistJóz D3v, E; Wywiedz konie czásnam iecháć Ale wżdy zle nie pożegnáć RejRozpr I2; A tak iuż iedz porucżam tam oſtatek tobie Vczyniſz panu ſwemu pozytek y tobie RejJóz L4v; Leop ZZ; RejZwierz 13v; BibRadz Gen 24/10; RejZwierc 64v; SkarŻyw 26; KochFr 23; BielSjem 6; Iuż kto miał iácháć w Nawę ſwoię wſtąpił/ A kto miał zoſtáć/ z okrętow wyſtąpił GrochKal 9; WujNT Act 21/2, 28/11; Muśim y ſtráchu y wcżáſu zániecháć/ Gdy trzebá iecháć. KlonFlis C3.

jechać dokąd (1): GDźież oné obietnice kiedyś do Włóch iáchał? PudłFr 31.

jechać skąd [w tym: z czego (9), od kogo (6), stąd (2), odtąd (1), stamtąd (1)] (19): BierEz P2v; MetrKor 59/75; ydz my kon oſſyodlay bocz nyelza yedno ſtąd yachacz a panſkiemv gnyewowy vſtąpicz. LibMal 1545/ 103; pocżni inákſzą bieſiádę/ A nie chceſzli ia od ciebie iádę. BielKom F3v; RejZwierz 103; BielKron 75, 75v) GórnDworz R7; w mieśćie maſz ludzie ktorzy ćie chcą otruć/ á przetoż iedź od tąd. HistRzym 11, 68; BielSat D3; KochFr 128; KochSz C3v; Proſto ſzalon/ zſtąd ktoby iáchał w nocy. PudłFr 25; BielRozm 28; GórnRozm 13; PaxLiz B, D3v; PudłDydo A4.

jechać z czym = wieźć co z sobą (1): y iechał izráeł ze wſzytkým co miał y zábiwſzy ofiary bogu oyca ſwego Izááká/ ſlyſſał go wnocy przez widzenie mowiącego do ſiebye. HistJóz Ev.

Frazy: »jedź w dobry czas« (2): A ták iédź ſam w dobry czás/ mnie zoſtáwiwſzy: A potym świát wedle ſwéy myśli zwiedźiwſzy/ Boday w ſławie/ y w dobrym zdrowiu do Polſki Prziiechał KochFr 129, 52.

»jedź w dobrą (Bożą) godzinę« (3): KochPam 82; Ieſcze ćię raz przeżegnam. Iédź w dobrą godźinę/ A przynieś pożądáną pokoiu nowinę. WyprPl C4; KlonFlis D4v.

»jedź(my) w imię (imiono) Boże« = pergas optimis omnibus Mącz [szyk 5 : 2] (7) : MetrKor 38/503; A iuż wſzytci gotowi/ panie oycze miły A iſcie barzo radzy/ takiey krotofili Iuż iedzmy w imię boże RejJóz P6v; RejWiz 69; Pergas optimis omnibus, Iedź w ymię boże á dobrego ſzczęścia vżiway. Mącz 263b; RejPos 71v; BielSjem 15; KlonFlis E3.

Zwroty: »jechać precz« = discedere Mącz [szyk zmienny] (31): HistJóz B4v, C3; MetrKor 59/75; LibMal 1544/79v, 1550/158; Wergilius Poetá wiele o niey náplotł w ſwoich wirſzach/ iákoby ſie dla Eneáſá miáłá zábić á ſpalić/ iż od niey iechał precż á niechciał z nią zoſtáć. BielKron 75v, 55, 75, 105, 220, 353v (13); Mącz 44a; HistRzym 9v, 53 [2 r.], 68; RejPos 218; SkarŻyw 224; Przyydźie mi klucze położyć/ ſáméy precz iecháć/ Domu rodźicow ſwych miłych wiecznie zániecháć. KochTr 7; KochFr 128; KochSz C3v; GórnRozm I3; PaprUp H3v; Skárbek iádąc precz, w domu we Lwowie zákopał Skarb. CiekPotr 1.

»jechać do psa« = wynosić się precz (1): Bá wierę rácżcie iecháć byſcie chcieli do pſá. RejWiz 73v.

peryfr. »jechać do świętego Piotra« = umrzeć (1): Ty teſz ſámá Orſzulko byś co rychley z liſtem Iáchałá od Włádyki do świętego Piotrá, Gniewliwa, vporczywa, zrzedna, márkotliwa. CiekPotr 5.

c. W wypowiedzeniach imiesłowowych na określenie miejsca lub kierunku (6):

jadąc dokąd (2): S Smoleńſká iádąc ná proſt do Moſkwy: Napierwey do Drohobuſzá mil ośmnaśćie potym do Wieſny drugie ośmnaśćie BielKron 431 v; GórnDworz M.

jadąc skąd [w tym: z czego (3), od czego (1)] (4): LibMal 1545/ 101v; Leży Moſkwá miedzy wſchodem Słońcá á puł nocy iádąc z Wilná. BielKron 430, 431v; StryjKron 772.

jadąc którędy [w tym: przez co (1), miedzy czym (1)] (2): LibMal 1545/101v; iádąc miedzy Kurſkim y Baltickim morzem/ pod ſámy woz wáły morſkie biją StryjKron 72.

3. Ukazywać się, mówić, wystąpić [z czym] (9): Oczy moię widźiáły wczorá przy biéśiedźie/ Ali ná ſtół/ náſz Rożen/ ze ſtem złotych iedźie. PudłFr 13; Nuż bábá z wánną iedzie chce też być lekárką BielRozm 12.
Przysłowia: Nie wſzytkiego obacżyſz s cżym kto ná plác iedzye. RejWiz 76, 6v; KochFr 23; KochPieś 34; wieczór rad káżdy z żárty ná plác iedźie PudłFr 11 [ogołem 5 r.].
Zwroty: »z prawdą jechać« (1): Kontorow ktorych trzy ſtá/ drudzy ſześć ſet kłádą/ Drudzy iż ich cżtery ſtá legło z prawdą iádą StryjKron 532.

»na beczce piwa z przysięgą jechać« = o przekupstwie (1): Zá dwá potroyné Ty świádki wiedźieſz/ Ná beczce piwá Z przyśięgą iedźieſz. GosłCast 75.

4. Czynić zarzuty, gromić, atakować, napadać [na kogo, na co] (10): RejJóz L3v; MurzHist V2; Dla ktorey złosći Pan ktory ná roſkoſz yedzye/ [...] ony ludzye w rzemyęſlach ſubtelne/ powodzią zálał y záthopił. GliczKsiąż H2v; á iż iádę ná fáłſzywe piſmá/ to cżynię przykłádem Kryſtuſowym BielKron 195v; Mącz 444c; OrzQuin F2v; Wſzyſcy przećiwko Pánu ſye buntuią/ Wſzyſcy ná iego iádą wybránégo KochPs 4; Ale ty ná mię iedźieſz/ którégom ia z wielá Obrał ſobie KochPs 81.
Zwrot: »pismem jechać« (1): Kácérz téż/ gdy nań piſmem prawdźiwie iedźieſz/ wyrwie ón piſmo/ ácz fáłſzywie rozumiáne/ á wſzákoż iednák ku prawdźie v niebácznych podobné OrzQuin Aa2.
W przen [na kogo] (1): Azaſz nie ſrogye hárce pychá z námi wiedzye/ Zaſz łákomſtwo/ zaſz zazdrość też ná nas nie iedzye. RejWiz 101v.
5. Wykonać ruch figurą szachową (1):

Ze zdaniem dopełnieniowym [tym; czym] (1): Ale ná potym niech ſie nikt nie myli/ Cżymeś tknął/ tym iedź: ták ſtárzy chodzili. KochSz B3.

Synonimy: 1. jeździć, wędrować; 2. ciągnąć, kierować się, uczęszczać, udawać się, wkraczać, wyruszać; a. nadciągać, zbliżać się; b. wyjeżdżać, ruszać, uchodzić; 3. występować; 4. dokuczać, dolegać, dopiekać, dręczyć, ganić, gromić.

Formacje współrdzenne: dojechać, nadjechać, najechać, najechać się, objechać, odjechać, pojechać, przejechać, przejechać się, przyjechać, rozjechać się, ujechać, wjechać, wyjechać, zajechać, zjechać, zjechać się; zajachać się; jać, przyjajać, wyjać, zajać; jeździć, najeździć, najeździć się, objeździć, odjeździć, pojeździć, przejeździć, przejeździć się, przyjeździć, rozjeździć się, ujeździć, wjeździć, wyjeździć, zjeździć, zjeździć się; dojeżdżać, dojeżdżać się, jeżdżać, nadjeżdżać, najeżdżać, objeżdżać, odjeżdżać, podjeżdżać, pojeżdżać, przejeżdżać, przejeżdżać się, przyjeżdżać, rozjeżdżać, rozjeżdżać się, ujeżdżać, wjeżdżać, wyjeżdżać, zajeżdżać, zjeżdżać, zjeżdżać się; przejeżdżawać się; jeżdżywać.

Cf JACHANIE, JADĄCY

TK