[zaloguj się]
[pdf]

DOLEGAĆ (53) vb impf

o oraz a jasne; -é- (9) MurzHist, MurzNT, OrzQuin, BiałKat, Oczko, KochPs (2), SarnStat (2), -e- Mącz (4).

Fleksja
inf dolégać
indicativus
praes
sg pl
3 dolégå dolégają
praet
sg pl
3 m dolégåł m pers
f dolégała m an
n dolégało subst dolégały
conditionalis
sg pl
3 n by dolégało, dolégałoby subst by dolégały

inf dolégać (3). ◊ praes 3 sg dolégå (21). ◊ 3 pl dolégają (11). ◊ praet 3 sg m dolégåł (1). f dolégała (4). n dolégało (5). ◊ 3 pl subst dolégały (2). ◊ con 3 sg by dolégało, dolégałoby (4). ◊ 3 pl f by dolégały (1). ◊ part praes act dolégając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z tych samych przykładów) ‒ XVIII w.

1. Wylegiwać się, leżeć do woli, wysypiać się; somno nimium indulgere Cn (2):
Zwrot: »dnia dolegać« = spać do rana (1): Otóż [!] masz tego pożytki, Ktory rządzi ine wszytki; Kożdemu musi zabiegać, Anić może dnia doleg[ać]. BierRozm 24.
Szereg: »nie dosypiać, ani dolegać« (1): dobry rycerz/ dla rzecży poſpolitey gárdłuye/ nye doſypyáyąc/ áni dolegáyąc/ [...] od nyeprziyacyoł okrutnych broni. GliczKsiąż K8.
2. Sprawiać ból, boleć, uwierać, uciskać, dokuczać, trapić, nękać, gnębić, męczyć; martwić; sprawiać przykrość; deprimere, tangere Mącz; arctare, arcte mordere, premere, pungere, stimulare Cn (41): Diar 88; Mnie [nieszczęście]/ duſzę bierze/ y ćiáło zábija Ze ſmutki dolegáią/ A otuchá przyſzłych poćiech omija. GrabowSet H2v.

dolegać kogo (22): ListRzeź w. 16; iż ich to barzo dolega, że tak srogą groźbę krolewską odnoszą Diar 61, 65, 85; Kſiąſzki. Miły miſtrzu co dolega ciebye/ Iż nas nagle wypychaſz od ſiebie BielKom A2; BibRadz 1.Reg 22/2, I 103a marg; Krolá tho dolegáło/ bo w ſkárbie nie było pieniędzy BielKron 405, 372; Stimulus per translationem, Wſziſtko to co kogo vpychá/ doliega/ dokucza/ popuſzcza a doymuye komu. Mącz 415d; OrzQuin Lv; ProtBaz E2; RejPos 26v; mamy ſkromnie to ćierpieć co nas dolega KuczbKat 435; BielSpr 75v; CzechRozm 251v, 256; dawné náſzé złośći Nas dolégáią KochPs 92; BielSjem 7; Dolegáły Iezuſá ná práwicy oycowſkiey/ pętá y rázy PowodProp 25, 45, 65. Cf dolegać kogo od kogo, od czego, W zdaniach bezpodmiotowych.

dolegać kogo od kogo, od czego (2): ConPiotr 30; gdyż nas więcżſze doległośći od złotego iábłká Korony Węgierſkiey dolegáią BielKron [3323]v.

dolegać czego (1): Ze wſząd ćięſzkośći duſze dolegáią GrabowSet I4v.

dolegać kogo (po przeczeniach) (6): KrowObr 225; Minde Clodij modice me tangunt. Nie bárzo mię dolegáyą groźby Klodiuſowe/ nie bárzo ſie ych lękam. Mącz, 439d; BiałKat 78v; drudzy toż rozumieią/ y mowią/ ktorych żadna krzywdá nie dolega [ad quos nulla iniuria pervenit] ModrzBaz 62v; RybGęśli C3; PowodProp 25.

dolegać komu (1): Deprimunt me quae porto, Nálegáyą mie/ álbo dolegáyą mi. Mącz 321a.

W zdaniach bezpodmiotowych (2): Diar 49; A iżbyś ták rzekł/ á tylkoż tego iż ſie iedno thą nádzyeią będę cieſzył/ á mnie zewſząd przedſię dolega RejPos 138.

Szeregi: »dolegać i ruszać« (1): takowe naſſe czeladzi niedostatki nas doliegaią y ruſſaią ListRzeź w. 16.

»nie dolegać i nie uciskać« (1): á iżeby was tákowe nędze niedolegáły/ y nieućiſkáły KrowObr 225.

W przen (1): Twoiá [Boże] mię ćięſzka ręká dolégáłá. KochPs 44.
a. O dolegliwościach fizycznych (4):

dolegać kogo, co (2): y w trzewikách nieiákie gozdziki miáłá/ ktoreby ią chodzącą dolegáły. SkarŻyw 160. Cf Fraza.

dolegać kogo, czego (1): [takowego picia używać się godzi] kiedy przez pendent [przy hemoroidach]/ wnętrzné plugaſtwo zgniło ćiecze. co iż więc Niewiaſt/ iáko y Męſzczyzn niemniéy doléga Oczko 22v.

dolegać kogo czego a. kogo co (1): Aculeus, Koniec/ Kończiſtość/ żądło álbo właſnie to co vpycha á dolega kogo. Mącz 3a. Cf Fraza.

Fraza: »[kogo] głod dolega« (1): Dáley Rzymiánie niewiedzyeli co cżynić/ bo ich głod dolegał BielKron 109v.
3. Odnosić się, stosować się, dotyczyć, obchodzić; obowiązywać (10):

dolegać kogo [A] (7): MurzHist R; MurzNT 78v; GroicPorz 13v; nie iednakowo obroná oná kożdego w Mieśćie dolegáłá OrzRozm Vv; GórnDworz Ii6v; Wſzákże in vim declarationis może ſtroná ieſcze co ią doléga przypomniéć. SarnStat 1299, 764.

dolegać kogo, czego (3): ktore [artykuły] thes Ziemi Mazoweczkie dolegaia a są im potrzebne [...] Thes articul o dosthoiensthwach i o vrzandziech iako maią bicz rozdawani. ZapWar 1545 nr 2646; MurzNT 78v; bo się jem [posłom] nie zda rzecz przystojna, aby mieli, opuściwszy co pilniejsze sprawy RP, ktore nie mniej dolegają wszech, aniż obrona postronna o podatku pierwej radzić Diar 31.

dolegać kogo (po przeczeniu) (1): wy vcżniowie moi/ co X. K. [= ks. kanonika Powodowskiego] z iego wſzytkimi nie dolega CzechEp 23.

Synonimy: 1. dosypiać; 2. a. cisnąć, dojmować, dokuczać, przenaśladować, przypierać, upychać; 3. ściągać się.

Formacje pochodne cf LEC.

Cf DOLEGAJĄCY, DOLEGANIE

KN