1. Łajać, strofować, ganić, karcić, fukać; corripere clamore, excipere verbis, fulminare, incessere, inclementer in aliquem dicere, incurrere, intonare, invehi, obiurgare, protonare, tonare Cn (69):

gromić kogo, co (58): RejPs 176v; RejJóz H2; RejKup g4, Xv, cc2; MurzHist Q3; MurzNT Mar 8/32, 10/48, Luc 18/15; LubPs O3 marg; Wnet potym żáłobliwie Minerwę gromiłá/ Cożeś miłá goſpodze wżdy nam vcżyniłá. RejWiz 33, 179; BibRadz Is 54/9; áleś tráfił Pośle ná niemoty/ á práwie ná pſy nieme: Ktore Ezáiaſz ták gromi OrzRozm I2v; BielKron 28, 29v, [85²], 122v, 203, 354; Cżwarte/ obacżay wiárę w tym nędznym cżłowieku/ iż on chociay go gromili rozmáići ſthanowie/ przedſię on nie przeſtawał od wiáry á od wołánia ſwego. RejPos 69, 284v [2 r.]; KuczbKat 340; RejZwierc 47; KochMon 20; WujJud 11; Przed tyſiącem lat ták Leo wielki nápiſał/ gromiąc Cárogrockiego Patryárchę Anátolego: ſwe ſtráćiſz/ mowi/ bo cudzego prágnieſz SkarJedn 399, 145; SkarŻyw 30 [2 r.], 235, 348, 413, 544; Gromi też ſurowie y Fáryzeuſze mnichy Bogu y ſobie odporne CzechEp 18, 18, 52, 292; GórnTroas 6; LatHar 33, 248; Tedy odwiodſzy go Piotr/ począł go gromić. WujNT Mar 8/32, 10/48, Luc 18/15; PowodPr 21; CiekPotr 13. Cf gromić kogo dla czego; kogo z czego; kogo o co; kogo prze co; kogo czym.

gromić co [= za co] (5): Przecz ſię tak beſpieczny ſtali Mnie prawie zápamietali. Zwlaſcza wziąwſy na ſię vrząd By gromyly tam Ludzky bląd. RejKup b7; RejZwierc 266; gromić iey nieucżćiwość y ſzkáráde poſtępki brzydząc ſię iey niecnotą/ pocżął SkarŻyw 308; SkarKaz 118b; Mikołay Papież przed trzemi láty vpadek ich opowiedźiał: gromiąc złośći y odſzczepieńſtwo ich SkarKazSej 706b. Cf gromić co czym.

gromić kogo dla czego (1): tedy oné y ich kożdégo z oſobná dla tákiégo niedbálſtwá/ y wzgárdy roſkazánia náſzego/ ſkazániu klątwam przez przełożoné mieyſc y ich Wikárie Officiały poddáiemy/ gromimy SarnStat 899.

gromić kogo z czego (2): á gdi Krol wtei mierze vpornem ſie im pokazowal/ gromili go zaras ſtego PaprUp O3v. Cf Ze zdaniem przyczynowym.

gromić kogo o co (3): OrzRozm T2; Tácy ludzie ktorzy pierwey mocnie świátem wzgárdzili/ wzięći poniewolnie ná Biſkupſtwá/ wielką v Krolow z żyćiá ſwe^go świętobliwego/ powagę mieli: iſz im y ręki ſwey kápłáńſkiey vmykáć/ y oſtro ie gromić o grzechy śmieli. SkarŻyw 511; SkarKazSej 702a.

gromić kogo prze co (1): Przed tym niż Przeworſko do gruntu ták trzy látá było wygorzáło/ gromił lud ná Kazániu prze ſwowoleńſtwo/ y prze zbytki OrzRozm G2v.

gromić kogo czym (6): wneth dobrzy wzbudzáią wyznáwácże wierney prawdy Páńſkiey/ ktorzy gromią ſprzećiwniki iego głoſmi ſrogiemi RejAp 102v. Cf Zwrot.

gromić co [ = za co] czym (2): Będę ie kárał łáſkáwie/ á iáko biczem będę gromił wyſtępki ich RejPs 132v; A vczył ié/ do pana chriſtuſa ſerca ich ſmutné a skurſzoné [errata: ſkruſzoné] prowadząc/ nieſkroſzoné [errata: nieſkruſzoné] zaś ſrogośćią zakonu Boże^go gromiąc MurzHist C.

Ze zdaniem przyczynowym [w tym z zapowiednikiem: z tego (1); iż (11)] (11): Bjſkup gromy Xiąze jz ſię wdawą wrzecz s proſtakem RejKup Xv, cc2; RejWiz 179; BielKron [85²], 203; RejZwierc 47; SkarŻyw 30; GórnTroas 6; Dáleko ſłuſzniey Páweł S. gromi z tego Krześćiány/ iż Zakon Boży przyięli PowodPr 27, 21; SkarKaz 118b.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby] (2): Gdźieto wielé ich gromiło go aby milczáł MurzNT Mar 10/48; WujNT Mar 10/48.

W połączeniach szeregowych (2): Każ ſlowo iego/ nálegay Pogodnie/ niepogodnie/ ſtrofuy/ proś/ groḿ/ we wſſelkiey ćierpliwośći y náuce. Leop 2.Tim 4/2; Máło oto dbáiąc/ iż X. K. łáie/ gromi/ potępia/ y vſzcżypliwie przymawia. NiemObr 91.

W charakterystycznych połączeniach: gromić błąd (2), głupstwo, nieuczciwość, odszczepieństwo, postępki, sprzeciwniki, szatana, występki, złe (2), złości; gromić bardzo, ostro, srodze (3), surowie (2); gromić głosmi.

2. Bić, zwalczać, pokonywać, ujarzmiać, zadawać klęskę; wyrządzać szkodę; increpare Vulg, PolAnt [w tym: kogo, co (59)] (61): RejŁas w. 53: Bo ná on cżás gdy ieden z nich tyſiąc ich gromili/ A dwá zá dzyeſiącią tyſiąc ná vmor gonili/ Ktoż nie bacży iżeć ſie to nie ich mocą dzyałoLubPs gg5, O3v marg; Záwżdy Wilk gromi Owce/ Orzeł Gęśi łamie RejWiz 102, 192; Leop Mal 3/11; Wſpomniſz ná iego ſpráwy/ ktore ſie tocżyły/ Iáko w luckiey pámięći/ záwżdy ſławne były. Gromiąc Turki/ Tátáry/ y ine narody/ Ze ſie záwżdy lękáli/ tey pocżćiwey brody. RejZwierz 51; Lecż ten náſz Polſki Ierzy/ ſtádá Bucżackiego/ Gromił y gromić będzye/ ſmoká pogáńſkiego. RejZwierz 78, 50, 78, 110v; Poſtráſzył ie tedy Pan przed Izráelczyki/ á poráźił ie porażką wielką v Gábáon/ y gonili ie Izráelczycy drogą ktorą chodzą ku Betoron y gromił ie áż do Azeká y do Mácedá. BibRadz Ios 10/10; BielKron 423; RejPos 251 v; RejZwierc 187; WujJud B2v; MycPrz I B3v; Trzebáć by nam ſobie wźiąć Páná tákowego/ W walkach záwżdy tzułego k temu oſtrożnego. By ſie nie lenił/ Sżkodniki gromił. WierKróc B2; BiałKaz L2; A dla tego ſie báwi kráymi Podolſkiemi/ Aby gromił pogány á miał pokoy s twemi. PaprPan Z4v, G3, M3, P, V2v, Y3v (10); ModrzBazStryj ¶2v; Przypaſz do boku ſwóy miecz vzłocony/ [...] Y groḿ niechętné ſwe nieprzyiaćiele. KochPs 67, 157; StryjKron 517; A Niemce z nowu przedśię pod Gołubiem gromią KochProp 10; PaprUp B2v; GrabowSet E4; zkąd poſzedł ón pował/ który źiemię Moſkiewſką/ Tátárſką/ Wołoſką/ ták wiele/ ták wielkié ná to króleſtwo powſtáiącé narody/ ták częſto grómił? OrzJan 16; Náten cżás ći dwá bráćia Tátárow gromili KołakCath A4; KlonKr wstęp A4, k. A3v, B3v, Dv; VotSzl B [2 r.]; Zali ćię oná/ która wiátronogi Kierz zwiia/ gromiąc źwiérz/ roźliczné trwogi Zádawáiąc mu/ páni świątobliwa/ Ná tę grę wzywa? GosłCast 22; KlonWor 7.

gromić czym (2); pod Kámieńcem ich w ten czás Polacy zaſádką gromili/ ták ſię ſpolnie Litewſkie y Polſkie woyſká trapiły. StryjKron 572; KlonKr wstęp A2.

W przeciwstawieniu: »bronić się ... gromić« (1): A wżdam ſie bronić/ Wſze chcećie gromić. MycPrz I B2.

W charakterystycznych połączeniach: gromić nieprzyjaciela (8), okrutniki, słabego, (s)przeciwniki (2), szkodniki, złego; gromić barzo, często, fortunnie (2), mężnie (2), srodze (2); gromić zasadką.