[zaloguj się]
[pdf]

ODJECHAĆ (177) vb pf

odjechać (106), odjachać (59), odjechać a. odjachać (12); odjechać OpecŻyw, MiechGlab (6), RejJóz, HistAl (4), Diar (2), DiarDop, RejFig, RejZwierz (2), BibRadz (5), BielKron (32), Mącz (6), GórnDworz (4), RejZwierc (5), HistHel, BudNT, ModrzBaz, CzechEp, WisznTr. ArtKanc, GórnRozm (2), GostGosp (5), Phih SiebRozmyśl odjachać LibMal (8), MurzNT, HistRzym (6), KochMon (2), SkarJedn Oczko, PudłFr (2), SkarKazSej; odjechać : odjachać LibLeg (1:2). Leop (1:4), BielSpr (1:1), SkarŻyw (1:3), StryjKron (5:5), ActReg (2:14), WujNT (5:4), SarnStat (2:3) CiekPotr (5:1). [Za postaci wątpliwe uznano formy fut z tekstów, w których nie ma zaświadczonej pewnej odmianki lub występują obie pewne odmianki. Formy fut z tekstów, gdzie występuje jedna odmianka pewna, zostały pod nią podciągnięte.]

o, e oraz oba a jasne (w tym w pierwszym a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf odjechać
praet
sg pl
1 m -em, -m odjechåł m pers odjechaliśmy, -smy, -esmy odjechali
2 m -eś, -ś odjechåł m pers
3 m odjechåł, jest odjachåł m pers odjechali
f odjechała m an
plusq
sg pl
2 m -eś był odjechåł m pers
3 m był odjechåł, odjachåł był m pers odjechali byli
imperativus
sg
2 odjedź
conditionalis
sg pl
1 m m pers by(s)my odjechali
3 m by odjechåł m pers

inf odjechać (31). ◊ fut 1 sg odjadę (2). ◊ 2 sg odjedziesz (2). ◊ 3 sg odjedzie (10). ◊ 3 pl odjadą (2). ◊ praet 1 sg m -em, -m odjechåł (4). ◊ 2 sg m -eś, -ś odjechåł (5). ◊ 3 sg m odjechåł (63), jest odjachåł (1); odjechåł : jest odjachåł LibMal (5:1). f odjechała (2). ◊ 1 pl m pers odjechaliśmy, -smy, -esmy odjechali (3) Diar, BielKron, WujNT, -chmy odjechali (1) RejJóz; -smy (2), -(s)my (1). ◊ 3 pl m pers odjechali (31). ◊ plusq 2 sg m -eś był odjechåł (1). ◊ 3 sg m był odjechåł (2) LibLeg, RejZwierc, odjachåł był (1) StryjKron. ◊ 3 pl m pers odjechali byli (1). ◊ imp 2 sg odjedź (1). ◊ con 3 sg m by odjechåł (6). ◊ 1 pl m pers by(s)my odjechali (1). ◊ part praet act odjechåwszy (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. muszę, Linde XVIII w.

1. Oddalić się jadąc; reduci PolAnt, Vulg; secedere PolAnt; procedere Vulg (151): Gdy przybiegli Myſliwcy/ o Liſá pytáli/ [...] Myſliwcy odiecháli/ Lis chłopu powiedzyał RejZwierz 121v.

odjechać dokąd (2): izku wielkiey Polscze przez 20 mil odiedzie Pan Hetman zWoiskiem ActReg 27. Cf odjechać skąd dokąd.

odjechać skąd dokąd (1): A Ieſus [...] wśiádwſzy włodź odiacháł zonąd na mieśce puſté MurzNT Matth 14/13.

Zwroty: »odjechać daleko (a. niedaleko)« [w tym: od kogo (1), skąd (1)] [szyk zmienny] (3): á odiáchawſſy nie dáleko z támtąd [pusillum inde separati]/ náleźli głębią ná piętnaśćie ſążeni Leop Act 27/28; RejFig Bb6v; Iedźie nocą bez śiodłá [...] przez Stryi y przez Tátry: A im dáley odiedźie/ tym iuż śmielſzy bywa. KlonWor 19.

»maluczko (a. mało) odjechać [od czego]« = reduci pusillum PolAnt, Vulg; paululum procedere Vulg [szyk zmienny] (4): Leop 2.Reg 19/37[36]; BibRadz Luc 5/3; Máło czo ten od Suderwie odiechał/ áli drudzy bieżą wyśćigáiąc ſie GórnDworz S6; WujNT Luc 5/3.

a. Opuścić miejsce dotychczasowego pobytu jakimś środkiem lokomocji, wyruszyć w drogę, wyjechać; recedere HistAl, Vulg, JanStat; discedere Miech, Mącz; abire, profectum esse Vulg, PolAnt; abscedere, relinquere Mącz (120): MiechGlab 54; LibLeg 11/91v; zeznał yſch na Goſpodach kylko odyachal ſtrawy nyezaplaczywſſi LibMal 1545/100, 1545/103; Diar 28; Leop 3.Reg 13/24; BibRadz 1.Mach 6/63; Gdy potym [Ulikses] chciał odiecháć/ przemieniłá iego towárzyſze w świnie BielKron 25v, [852], 90, 108v, 209 [2 r.], 217v, 383v, 442v; Mącz 34d, 43d; GórnDworz L3; A gdyż Gwido odiáchał/ tedy oná żoná iego cżęſtokroć dla niebytnośći páná ſwego płákáła [!] HistRzym 77v; RejZwierc 38; HistHel D2v; BudNT Mar 12/1; á Epiphániuſz ná to niedbáiąc/ ták ią żegnał: ia przy tym ſądzie być niechcę. y odiáchał. SkarŻyw 455, 224, 335; StryjKron 692; ieden iuż robotę ſwą na iáśnią pokazał/ á drugi ná toż ſię gotuie/ y dla tego odiechał/ áby dudum anteea aduerſum me conceptam iniquitatem, itam tandem parturiret. CzechEp *2v; PudłFr 63; GórnRozm M3v; ActReg 27, 28, 49, 71, 86, 128, 157; gdyſmy odiecháli rozſtawſzy ſię z nimi; przypłynęliſmy proſtym pędem do Kou WujNT Act 21/1, Matth 2/13, 25/15, Mar 12/1; SarnStat 313, 434, 492, 968; CiekPotr 12; SkarKazSej 659b; KlonWor 62.

odjechać od kogo (12), od czego (1): OpecŻyw 25; BielKron 194v, 225; Mącz 314c; Y odiáchał z wielkim ſmutkiem od brzegu. HistRzym 22; Tedy kupiec podziękowawſzy iemu/ y pożegnawſzy ſie od niego odiáchał. HistRzym 53, 41v; RejZwierc 46, 64v; BielSpr 56v; y mąż gdy od żony odiedźie/ gdyby nań to wáſze vpalenie przyſzło/ muśiałby drugą poiąć. WujJud 210v; GórnRozm I3; ActReg 109.

odjechać do kogo (2): DiarDop 108; A ieſli ieſcze zniczym odiedźieſz do żony KochFr 103.

odjechać bez czego [= bez wyniku] (2): PudłFr 63; vpornie domagał ostatniego responsu, który gdy by nazwłokę miał isc, aby odiachał bez responsu ActReg 129.

odjechać na co [= w jakim celu] (3): gdy ná weſele odiáchał/ iednemu porucżył cżeladkę ſwoię SkarJedn 56; á Krol Włádiſław Brát iego odiáchał był mało przedtym na Kroleſtwo Węgierſkie. StryjKron 592, 617.

odjechać z czym [= z wynikiem] (8): Diar 36; DiarDop 108; Vſłyſzawſzy to poſłowie zámilcżeli a nie przećiwili ſie temu/ odiecháli s tym do Litwy BielKron 391; ActReg 49; Phil C3. Cf »z niczym odjechać«.

odjechać dokąd (22): yeno ysch richlo po przyachanyv ſwoym do wegier bil odyachal LibLeg 10/150; HistAl M4v; Leop 1.Mach 8/19; BibRadz 4.Reg 10/12; BielKron 391, 442v; kſiądz Mácieiowſki/ prze nie bárzo ſpoſobne zdrowie ná Prądnik odiechawſzy/ ſiedḿ/ álbo oſḿ dni tám mieſzkał. GórnDworz B8; KochMon 30 [2 r.]; StryjKron 612, 627, 637, 662, 762, 782; ActReg 127, 157; po nie wielu dni [...] młodſzy ſyn odiáchał w daleką kráinę WujNT Luc 15/13; SarnStat 108. Cf »do domu odjechać«.

odjechać skąd (13): HistAl M6v; Diar 36; BibRadz 4.Reg 10/15; BielKron 395; GórnDworz Cc8v; KochMon 30; że ledwie ieſt/ ktoby z nich [z jaworowskich wód] ná choroby rozmáyté/ nie content odiáchał. Oczko 12; SkarŻyw 509; PudłFr 63; GórnRozm 13; ActReg 72; A gdy od Dworu odiácháć ma/ odda Reyeſtrá y ſpráwę vrzędu Márſzałkowi Nadwornému. SarnStat 312, 1100.

cum inf (1): Potym Filip nie ták krolową Olimpiádę miłował iáko pirwey/ á w tym odiechał walcżyć. BielKron 123.

W przeciwstawieniu: »przyjechać ... odjechać« (1): gdy gość przyiedźie/ klucż mu dáć/ á kiedy odiedźie/ záś to rządnie odbieráć od niego. GostGosp 22.

W charakterystycznych połączeniach: czczo odjechać, na czas, z fortuną, inszą drogą, pospołu, po potrzebie, z radością, ze smutkiem, wnet (3); odjechać od brzegu, od cesarza, z domu, od dworu (2), od dziatek, z [jakiego] miejsca, od proroka, z sejmu, od żony (2); odjechać do braciej, w daleką krainę, na królestwo, na łowy, do morza, na wesele, ku zamku, do żony; bez pieniędzy odjechać, bez responsu; z czym pociesznym odjechać, z [jaką] rzeczą.

Zwroty: »do domu, ku domu odjechać« [szyk zmienny] (2:1): nie omieszkiwamy też pilnemi prośbami swemi u WKM się starać, aby to wszytko wedle prawa pisanego oprawiono było, abyśmy z czym pociesznym do domow swych, do braciej swej odjechali. DiarDop 108; BielKron 60; SiebRozmyśl G.

»odjechać w drogę« (1): Y odiácháli do Rzymá w drogę bárzo dáleką [abierunt Romam viam multam valde] Leop 1.Mach 8/19.

»nazad odjechać« (1): woleli przymierze wzruſzyć/ niżby s tákową rzecżą ná zad odiecháć mieli. Phil C3.

»z niczym odjechać« (3): Lecż ieſli z nicżym poſłowie odiádą/ Tegoż dniá nowin ſłuchaymy/ że Graecżyn Z morzá wyſiáda/ y ziemie woiuie. KochOdpr A3v; KochFr 103; ActReg 109.

»odjechać precz« [szyk zmienny] (15): Cuſzka wſſyąwſſi ſwoyą cząſcz odyachal precz LibMal 1543/69v, 1544/92, 1546/123; HistAl I2v, M4v; BibRadz Matth 25/15; BielKron 395, 415v, 442; RejZwierc 46; StryjKron 722; ArtKanc B3; Iáko człowiek ktory odiáchawſzy precz [peregre profectus] zoſtáwił dom ſwoy WujNT Mar 13/34, Matth 21/33, Luc 20/9.

Szeregi: »dojęchać abo odjechać« (1): posła Iaroscha [...] posiały o ktorim yescze sprawi niemasch. yako do yey M. doyechal abo odyechal. LibLeg 10/114.

»(jako) przyjechać i (tak) odjechać« (2): Przyiechał też był [Krezus] ná pomoc krolowi Báltázarowi do Bábilonu przećiw Dáryuſowi á Cyruſowi/ ále iáko przyiechał ták odiechał. BielKron 111 v, 230v. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]

Przen: Umrzeć (1):
Zwrot: »precz odjechać« (1): Będziećie cżęſto odpocżywáć ſobie/ A oná w grobie. [...] Ná wieki wiecżne was puśćić muśiáłá/ Precż odiecháłá. WisznTr 17.
b. O działaniach wojennych: zmienić teren działania, wycofać się, odstąpić od oblężenia; discedere Miech, Vulg, Mącz; abscendere, recedere Miech (21): tamże Tatarzy gdy miaſto puſte nalezli zamek optocżyli/ ale nie długo tham leżącz odiecháli MiechGlab 9; gdy niekielo cżelnieyſzych ſwych vtracili tedy z płacżem á z krzykiem iakoby pſi wyiąci odiechali daley plony bierzącz á puſtoſząc. Miech 34, 8; BielKron 251, 315, 460v; Mącz 44a; ActReg 72, 76.

odjechać od czego (1): odiecháli od oblężenia/ vcżyniwſzy pokoy do XV. lat z mieſzcżány. BielKron 104v.

odjechać z czym (1): dzieci/ ſtarce/ y kapłany pobiwſzy, z wielkim plonem ludu y bydła odiechali. MiechGlab 34.

odjechać dokąd (1): Tatarzy bacżącz porażkę ſwoię odiechali do Ruſſi MiechGlab 7.

odjechać skąd (2): Sultan tego miáſtá [...] dał wżdy ſto tyſięcy złotych/ toż Almeryk od Alkáiru odiechał BielKron 179, 181v.

Zwroty: »do domu odjachać« (1): Báchides zwiciężony od Ionáthy/ przymirze ſnim vcżynił/ do domu od iáchał Leop 1.Mach 9 arg.

»odjechać precz« [szyk zmienny] (5): Leop 2.Mach 12/7; RejZwierz 8; wybrawſzy miáſto potym zápalili/ potłukſzy mury odiecháli precż BielKron 376v, 181v, 227.

»na wstecz odjechać« = cofnąć się (1): ti niemyſl o tim ábyſmy dla boiázni álbo wątpliwoſcią twoiey prożney chwały ná wſthecż odiecháć [retrocedere] mieli HistAl C8.

Szereg: »odstąpić i odjechać« (1): Discessit inferior, Odſtąpił y odyecháł zwyciężony. Mącz 44a.
2. Odjeżdżając zostawić kogoś lub coś, porzucić, opuścić; dimitere Mącz [kogo, czego] (26): powyedzial ze thudzieſz pozabyczyu Thurczinowym przerzeczoni Wawrzinyecz Sarkała [...] yeſth go odyachal pyenyedzi ym naſtrawą zoſtawywſchi LibMal 1548/146; BielKron 373; Mącz 302b; HistRzym 42, 77; gdy gość od ciebie niechce długo z domu/ álbo towárzyſz ktory s thobą ſpołu ieździ z goſpody/ nie cżekay go/ odiedź go RejZwierc 150v; Odiecháli byli [Relictus est] Herkuleſá Argonáutowie/ gdy do Kolchu po złote runo znimi iádąc/ prac żeglárſkich [...] podeymowáć ſpolnie niechćiał. ModrzBaz 125v; ActReg 5v, 86, 154; GostGosp 10; czemuś wżdy tego mego iáko mogąc Pángraczá nie hámował miły Dobrochowſki? (–) Iam hámował, ále wieſz iákiegoś odiechał. CiekPotr 88.

odjechać gdzie (10): RejJóz M3; wſzyawſchi przi thym tho zidzye pewny poczeth pyenyedzi, thenze ſam Iurga onego do ſoſſny przywyazal y thamze wboru zwyazanego odyachall LibMal 1553/179, 1547/134v; winá y ſtráwy wſzelkiey doſyć odiechał w namieciech. BielKron 112v, 452v; BielSpr 43; CiekPotr 69, 71, 81, 87.

W charakterystycznych połączeniach: dział niemało odjechać, lada kogo, ojca, państw, soli, wina« (i strawy dosyć) (2), woza, złota; odjechać w boru, doma, na drodze, w riamieciech, w obozie.

Zwrot: »odjechać precz« (1): Kupcy przyiechawſzy położą v káżdey gromády [soli] Złothá ile ſie im będźie ſpráwiedliwie zdáło/ odiadą też precż y Złotá y Soli BielKron 450.
Przen (3):

odjechać gdzie (2): A thy ſie dopirko będzieſz przypátrował z nowu onym ſproſnym obycżáiom ktorycheś tu był odiechał RejZwierc 24, 18.

a) Zostawić sprawy w jakimś stanie (1): Wspomniałem Pana Radomskiego iakom rzeczy odiachał ActReg 98.
3. [Odciąć dojazd [czym]: In fundo villae Koliechowicze beła puszcza bartna jako Dambrowa [...] a Wilcze Liaski, które granicami odjachał Zawieprzki LustrLub 65.]

Synonimy: 1.a. odstąpić; 2. odbiec, odbieżeć, odejć, odewstać, odstać, oduciec, opuścić.

Formacje wspołrdzenne cf JECHAĆ.

Cf ODJECHANIE, [ODJECHANY]

MM