[zaloguj się]
[pdf]

ODJEŻDŻAĆ (52) vb impf

-żdż- (27), -żdz- (16), -zdz- (6), -zdż- (3).

o oraz a jasne; -é- (7), -e- (2); -e- (2); -é- KochFr; -e- Mącz; -é- : -e- SarnStat (6:1).

Fleksja
inf odjeżdżać
indicativus
praes
sg pl
1 odjéżdżåm odjeżdżåmy
2 odjéżdżåsz
3 odjéżdżå odjéżdżają
praet
sg pl
1 m -m odjeżdżał m pers -smy odjéżdżali
3 m odjéżdżåł m pers odjéżdżali
imperativus
sg
2 odjéżdż(a)j
conditionalis
sg pl
2 m byś odjeżdżåł m pers
3 m by odjéżdżåł m pers by odjéżdżali

inf odjeżdżać (9). ◊ praes 1 sg odjéżdżåm (3). ◊ 2 sg odjéżdżåsz (3). ◊ 3 sg odjéżdżå (8). ◊ 1 pl odjeżdżåmy (1). ◊ 3 pl odjéżdżają (3). ◊ praet 1 sg m -m odjeżdżał (1). ◊ 3 sg m odjéżdżåł (2). ◊ 1 pl m pers -smy odjéżdżali (1). ◊ 3 pl m pers odjéżdżali (3). ◊ imp 2 sg odjéżdż(a)j (1). ◊ con 2 sg m byś odjeżdżåł (1). ◊ 3 sg m by odjéżdżåł (2). ◊ 3 pl m pers by odjéżdżali (2). ◊ part praes act odjéżdżając (12).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Oddalać się jadąc (44):

odjeżdżać czego w czym (1): Okręth żądny nie może przyść do brzegá/ muśi go w máłych ſzkáphach álbo w łodźiách doieżdżáć y odieżdżáć. BielSpr 45.

[Zwrot: »na koniu odjeżdżać«: [po usunięciu kielców, wilczych zębów] trzeba ná koniu odieżdżáć ku nieiákim máłym przeſkokom Cresc 1571 523 (Linde s.v. odjechać).]
Szeregi: »dojeżdżać i odjeżdżać« (1): BielSpr 45 cf odjeżdżać czego w czym.

[»przybiegać i odjeżdżać«: trzebá [...] przybiegáć ku nim [innym koniom] y záśię odieżdżáć áby ták on [koń] zwycżáił śię przy nich bywáć Cresc 1571 523 (Linde s.v. odjechać).]

a. Opuszczać miejsce dotychczasowego pobytu jakimś środkiem lokomocji, wyruszać w drogę, wyjeżdżać; discedere Mącz, Modrz; proficisci Calag, Cn; abesse Modrz; exire Calag; facere descensum, recedere JanStat; abequitare Cn (42): RejWiz 73; BibRadz Luc 10/35; BielKron 224v; Mącz 44a; RejZwierc 38; Calag 3b; tylko żądamy nieodiezdzaj w inanas poczekai ActReg 13, 126; á gdyſmy odiezdżáli/ nákłádli [w okręt] czego było potrzebá. WujNT Act 28/10; ná których Wiécách wſzyſcy Káſztelani [...] záśieśdź/ y Wieców nie odiéżdżáiąc dokończyć/ y doſądźić będą powinni SarnStat 728, 846; PudłDydo A4v, B5v.

odjeżdżać od kogo (3): A gdy odieżdzał od Helizeuſzá/ powiedzyał [...] BielKron [852]; ReszPrz 3; ActReg 107.

odjeżdżać do kogo (1): nie inaczej do braci swej odjeżdżamy, jedno z tąż wolnością, z ktorą nas tu przysłali. Diar 89.

odjeżdżać z czym [= z wynikiem] (2): Diar 89; s ſkárbu mu kázáć dać/ áby ludzie ználi/ Iże z łáſką odieżdza RejZwierz 24.

odjeżdżać dokąd (4): StryjKron 295; ReszPrz 112; iż my dla dobrégo ſpráwowánia rzeczy y Pańſtw ná rozmáité częſtokroć mieyſcá od źiem przerzeczonych dálekié z potrzeby muśimy odieżdżáć SarnStat 1119. Cf »do domu odjeżdżać«.

odjeżdżać skąd (15): ktoremu Sultan dał cżterzy ſtá tyſięcy złotych we złocie/ áby nie odieżdzał z Egiptu áżby przód álbo Syrácyná poráźił álbo z Egiptu wygnał. BielKron 179; trzebá vrzędniki poſtánowić/ ktorziby [...] z onego mieyſcá ná ktoremby tym ſpoſobem Rzecżypoſpolitey bronili/ nieodieżdzáli/ áżby widźieli iuż wſzytko być bezpiecżno ModrzBaz 117v, 75, 120v, 126, 138v; Gdym zAndrzeiowa odiezdzał prawie na wsiadaniu przyszedł do mnie Ziska. ActReg 89; GostGosp 26, 56, 152; zkąd przydawáło ſie/ iż vbodzy niktórzy nieczekáiąc Roku/ dla niedoſtátku wydatków z Séymu odiéżdżáli SarnStat 145, 313, 722, 932; CzahTr 12.

W przeciwstawieniu: »przyjechać ... odjeżdżać« (1): Piwo ma oddáwáć Vrzędnik kiedy Pan przyiedźie/ komu każe: y gdy Pan odieżdża/ ma záś ſługá tenże odbieráć pozoſtáłe GostGosp 24.

W charakterystycznych połączeniach: wolnie odjeżdżać; do braci odjeżdżać; odjeżdżać od arcyksiążęcia; z łaską odjeżdżać, z wolnością; na rozmaite miejsca odjeżdżać; z dworu (ode dworu) odjeżdżać (3), z imienia, z miejsca (2), od powiatu, z sejmu (3).

Zwroty: »na długi czas odjeżdżać« = diu abesse Modrz (2): Bo Krol/ wſzytkich cżęśći Rzecżypoſpolitey pilnie doglądáiąc/ ná długi cżás od niey niemoże odieżdżáć ModrzBaz 120v, 75.

»do domu odjeżdżać« (1): nikt go od iego zákámiáłośći poniewolnie nie odwodzi: y ſtym vporem wolnie do domu odieżdża SkarJedn 295.

»odjeżdżać w drogę« (1): Odieżdzáiąc náſz Skárbek w drogę przedśiewźiętą, [...] Skarb w tym domu w záwárciu pewnym zokopány Vkazał mi CiekPotr 10.

»precz odjeżdżać« (2): HistRzym 106; iáko człowiek precz odiezdżáiąc [peregre proficisciens]/ wezwał Iług Twoich/ y dał im máiętnośći ſwoie. WujNT Matth 25/14.

Szereg: »jako przyjechać tak odjeżdżać« (1): Poſłowie twoi iáko przyiecháli/ Ták odieżdżáią KochOdpr B3.
b. O działaniach wojennych: cofać się (1):

W przeciwstawieniu: »najeżdżać ... odjeżdżać« (1): Potym ku Prſtu [...] przyciągali y odciągali/ naieżdzaiącz y odieżdzaiącz, iako obycżay ieſt Tatarſki. MiechGlab 15.

2. Odjeżdżając zostawiać kogoś lub coś, porzucać, opuszczać [w tym: kogo, czego (3), kogo, co (1), kogo, czego a. kogo, co (4)] (8): KochFr 133; BielRozm 28; ActReg 71; áby też nietylko pokoie ále wſzelákie zamki/ od ktorych klucżow nie odieżdżáią/ pozámykáne były. GostGosp 26; Teraz mię ſnadź odieżdżaſz brzemienney niebogi PudłDydo B3v.

odjeżdżać gdzie (3): prosiliśmy WKM, abyś temu zabieżeć raczył, nas tu w tym zamieszaniu nie odjeżdżał Diar 86; BielSjem 7; Bo choćby domá ſam nie był/ [...] tedy ma domá iuż ták ſtátki iáko ſługę dla tákiey trwogi odieżdżáć GostGosp 144.

Synonimy: 2. odbiegać, odchadzać, odchodzić, odstawać, opuszczać, zostawować.

Formacje współrdzenne cf JECHAĆ.

Cf ODJEŻDŻAJĄCY, ODJEŻDŻANIE

MM