[zaloguj się]
[pdf]

ODSTAWAĆ (25) vb impf

o oraz drugie a jasne. ◊ W inf -staw- (2) CzechRozm, PudłFr, -ståw- (1) KrowObr. ◊ W pozostałych formach -ståw- (13), -staw- (2); -staw- BudBib; -ståw- : -staw- Mącz (2:1); -staj-.

W tematach praes -ståw- (9), -staj- (7); -ståw- KrowObr, BielKron, GrabowSet, KochAp, SarnStat; -staj- HistRzym, Calep (2); -ståw- : -staj- Mącz (3:3), GostGosp (1:1).

Fleksja
inf odstawać
indicativus
praes
sg pl
1 odståwåm, odstaję odstajemy
2 odstajesz
3 odståwå, odstaje odståwają
praet
sg pl
3 m m pers odståwali
n odståwáło subst odståwały
imperativus
sg
2 odståwåj

inf odstawać (3). ◊ praes 1 sg odståwåm (6), odstaję (2). ◊ 2 sg odstajesz (1). ◊ 3 sg odståwå (3), odstaje (1). ◊ 1 pl odstajemy (1). ◊ 3 pl odståwają (2). ◊ praet 3 sg n odståwáło (1). ◊ 3 pl m pers odståwali (3). subst odståwały (1). ◊ imp 2 sg odståwåj (1).

Sł stp s.v. odstajać, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. s.v. odstać.

1. Odchodzić, oddalać się; absistere, desistere Mącz (2): Absisto, Odſtáwam/ odſtępuyę ná zad. Mącz 396c, 396d.
2. Opuszczać kogoś, porzucać; deficere, desciscere Mącz, Calep; discedere, recedere PolAnt; relinquere Cn (21): Mącz 373a; Deficio – [...] Odſtawąm, opuſzcząm. Calep 295b; Ledwo co kołá Fortuná tknie z ſtrony/ Wnet y bez ręki proſzenia/ [przyjaciel] odſtawa. GrabowSet Yv.

odstawać od kogo (2): Descisco a praeceptore, Odſtáyę od ſwego miſtrzá. Mącz 373b, 303a.

W przeciwstawieniu: »odstawać ... przystawać« (1): Descisco – Odſtawam a do drugiego prziſtawam, odſtępuię. Calep 310b.

Przen: Sprzeniewierzać się Bogu, odstępować od religii lub jej zasad (9):

odstawać od czego (4): Ci teſz tego Báránká Páná Kryſtuſá iedzą [...]/ ktorzy ſſtzerośći y prawdy náſladuią/ [...] od fáłſzywey náuki odſtawáią KrowObr 187, 131v, 142v. Cf »odstawać od pospolstwa«.

W przeciwstawieniach: »odstawać ... przyjmować, przystawać« (2): Wſpominaćie [...] ty Heretyki ktorzy od vſtaw/ reguł/ y praw Papieſkich odſtawáli/ á prziymowáli vſtáwy/ y práwá Páná Iezu Kryſtá KrowObr 131v, 142v.

Zwroty: »odstawać od Pana, od Chrystusa (a. Krysta)« [szyk zmienny] (2:2): Aleć złośnicy odnioſą ſłuſzne karánię zá ſwe myſli iż zaniedbawáli ſpráwiedliwego/ á odſtawáli od Páná [a Domino recesserunt]. BibRadz Sap 3/10; ilekroć ſie grzechow dopuſzcżamy/ cudzołożymy y odſtáiemy od Kryſtá. HistRzym 109v; BudBib Sap 3/10; CzechRozm 113.

»odstawać od [czyjego] pospolstwa [= wspólnoty]« (1): mnogo żydow dlá niego odſtáwalo od ijch poſpolſtwa/ a wierzyli w pana Iezuſa. OpecŻyw 70v.

Szereg: »przystać a nie odstawać« (1): Przyſtań do niego [do Boga] á nie odſtaway [conglutinare ei et ne discesseris] BibRadz Eccli 2/3.
a. Porzucać służbę u kogoś (4): Ten Szyper kiedy nie płynie/ ma oddáć drugiemu wſzyſtko/ álbo kiedy odſtáie GostGosp 92.

W przeciwstawieniu: »przystawać ... odstawać« (2): Dworká ma prośić áby ią wpiſano w Inwentarz kiedy przyſtawa: áby okazáłá w rok/ álbo kiedy odſtawa/ goſpodárſtwo y ſłużbę GostGosp 18; KochAp 7.

Zwrot: »od pana odstawać« (1): Bezecni ſą/ którzy czáſu Ruſzenia woiennégo od pánów odſtawáią. SarnStat 150.
b. Buntować się, wypowiadać posłuszeństwo (2): Apostato, Latine, Rebello. Odſtawam. Mącz 12d.
Zwrot: »od posłuszeństwa [czyjego] odstawać« (1): dla ktorych zbytkow niezmiernych [...] wiele ich od poſłuſzeńſtwá Wáſzey K. miłośći odſtawa BielKron 443v.
3. Przestawać, niechać [od czego] (1): Ieden fortél ná zazdrość/ nie nie czuć do śiebie/ [...] Dopuſczáć nawáłnośćiom ná ſwą cnotę wſtáwáć/ Lecz od niéy w nagorſzy czás przedśię nieodſtáwáć. PudłFr 42.
4. Występować z jedności państwowej [od czego] (1): iuż od tego cżáſu ty Ruſkie źiemie od kroleſtwá Polſkiego nie odſtawáły. BielKron 374v.
5. [Nie stykać się z czymś, nie przylegać: Iuż mocny Ilionów okręt [...] Szturm zwątlił, ſtoſowáné boki od ſtáwáią/ Wodę roſpádlinámi bárzo zápuſczáią. VergKoch 9 (Linde).]

Synonimy: 2. odbiegać, odchadzać, odchodzić, odjeżdżać, opuszczać, zostawować; 4. odstępować.

Formacje współrdzenne cf STAĆ.

Cf ODSTAJĄCY, ODSTAWAJĄCY, ODSTAWANIE

LWil