[zaloguj się]
[pdf]

POKĄTNIE (24) av

o oraz e jasne.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Tak, aby nikt nie widział; potajemnie, skrycie, niejawnie; angulatim, furtim, furtive, in angulis, latebrose Cn (20): ZapMaz VII Z 28/538v; LibLeg 6/117; A rácż odpędzić wſzytki fałeſzniki á wymyſlacże ſwiátá tego/ ktorzy nie pátrzą iedno áby dárli á łupili wełnę s tych nędznych owiecżek twoich/ nie wchodząc przeze drzwi do they ſwiętey owcżárniey twoiey/ ále ſie wkrádáiąc á włámuiąc pokątnie dzyurámi. RejPos 347v; SkarJedn 337; Nieprzyiaćielem mię poczuie/ Kto pokątnie o ludźiéch żuie [= rzuca oszczerstwa]. KochPs 150; Ale kiedy ty dźiećię ſwe w boiáźni będźieſz chował/ tedy ſię ono ćiebie będźie bało/ y nie będźie śmiáło rozmow proznych cżynić pokątnie. WerKaz 302; Niemáſz nic kłamliwſzego, nic fortylnieyſzego, Nic dufnomownieyſzego, iáko ći, ktorych to Ieſt rzemięſło, pokątnie dobrym ludziom ſzkodzić CiekPotr 15, 56, 78; CzahTr I4v, K3; [TerentMatKęt Q4, Q5v; dał [hrabia konia] co nalepſzego Fortunatowi/ cżym ine przećiw iemu poruſzył/ iż mu zaźrząc/ o nim pokątnie mowili: O niecnotliwy Włoſzek HistFort A7].

W przeciwstawieniach: »pokątnie ... jawnie (a. na jawie, a. jawny) (5), jaśnie, przed urzędem« (6): Item Ieslyby syą ktho yednal o zlodzieyſkye rzeczy pokathnye a nyeprzeth vrzadem, aprzydzie przed vrzand pothem ſzią zalowacz thaki swa rzecz traczy LibLeg 6/117v; BielKron 162; A wſzákoż to nalepſzy ná ſwiecie dobry/ co nie iedno pokątnie dobri ále iáwnie á iáſnie ná wiele ſtanow dobroć iego ozdobić y okázáć ſie może. RejZwierc 101v; BielSpr 47; WujJud 216v; NiemObr 22.

W charakterystycznych połączeniach: pokątnie czynić, dawać, dziać się, iść, jednać się, miotać się (2), potępić, przepowiadać, pytać się, szczypać (2), szkodzić, tłumić, wkradać się, włamywać się, żwać; pokątnie dobry.

Szeregi: »po cichu ani pokątnie« (1): A nie pytáli ſie o nim poćichu/ áni pokątnie/ ále áż ſie tho roznioſło y do krolá y myędzy wſzytki przełożone miáſtá onego. RejPos [36].

»pokątnie a omacmie« [szyk 1:1] (2): O nędzni ribitwi [...] á zwodnicy ſłowá Bożego/ ktorzy omacmie á pokątnie á cáłą noc w ciemnoſciach ſwych/ á w onych omylnoſciach ſwoich miececie ony nędzne ſieći ſwoie ná ty niewinne rybki Páná ſwoiego RejPos 176v, 177v.

W przen (2): Abowiem nie tych co pokątnie á omacmie kłádą á zámietuią ſieći ſwoie ná nas/ [i..] ále tych náſláduymy/ ktorzy opłokáli ſieći ſwoie RejPos 177v, 176v.
a. [W ukryciu:

W porównaniu: [sowa] We dnie śiedzi iáko Cżárt pokątnie. CygMyśl F2.]

2. Bez pozwolenia, aprobaty, nieoficjalnie (4): [Gelazjus] Piſał pięciory kſięgi przećiw Sábellianom/ Eutychianom/ y inym odſzcżepieńcom doſyć vcżenie/ á wyrzućił wiele kſiąg od kościołá/ ktore były piſány pokątnie/ nie pewnego áni ſwiádomego ſkłádániá BielKron 161v; BielSpr 27v.

W przeciwstawieniach: »pokątnie ... jawnie, za rozkazaniem« (2): Ieſli ktorzy płocho á nieſmyſlnie nád wolą Hethmáńſką z woyſká wyieżdżáli przed podkániem: [...] á ták tego trzebá ſtrzedz/ áby ſie nie wyrywáli z woyſká oſobno pokątnie iedno zá roſkazániem Hetmáńſkim. BielSpr 26v; W Mieśćie/ w domiech/ ták w nocy iáko wednie/ żadnych rzecży nie kupowáć pokątnie/ iedno iáwnie ná rynku GostGosp 146.

Synonimy: 1. kryjomo, kryjomie, niejawnie, pokrycie, potajemnie, skrycie, tajemnie.

EBo