[zaloguj się]

POTAJEMNIE (251) av

Wszystkie samogłoski jasne (w tym w a 7 r. błędne znakowanie).

stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Tak, aby nikt nie wiedział oprócz bezpośrednich uczestników; occulte(-o) BartBydg, Miech, Vulg, PolAnt, Calep, JanStat, Cn; clam BartBydg, Miech, Vulg, PolAnt, JanStat, Cn; secreto(-e) HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; latenter Bart Bydg, HistAl, Cn; abscondite PolAnt, Calep, Cn; absconse, in abscondito, in occulto Vulg, PolAnt; clandestino Calep, Cn; occultis insidiis Miech; clanculum, furto Mącz; tacite Vulg; furtive Calep; abdite, in angulo, arcano(-e), celate, celatim, clanculo, furtim, in sinu, obscure, per occultum, secretim, sub tunica et sinu, tecte Cn (251): iá go [(tj. Judasz Jezusa] wám wydam w waſſe ręce potaiemnie bez wielkiégo záſtępu OpecŻyw 83v, 39v, 67v, 83; BartBydg 242b; BielŻyw 134; MiechGlab 15, 64; LibLeg 6/191 [2 r.]; wiem iáką nienáwiſćią ty záwżdy niſſćiſz [lege: niszczysz] ony ktorzy ácz potaiemnie ále wżdy odſtępuią od przykazánia twego RejPs 184, 137, 147; HistAl A, B4v, C3v, E2v, F8, M8; KromRozm II xv; LibMal 1546/111; LubPs X3; ktore [okoliczności] ſtroná powodna Sędźiemu potáiemnie dáie ná kárćie ſpiſáne wedle żałoby á potrzeby ſwey GroicPorz x3v; Potym ręce podnioſwſzy ták ſſemrzeſz/ potáiemnie áby ſie ludzie niedomyſlili y nieobatzyli wáſzego bluznierſtwá y báłwochwálſtwá. KrowObr 170, A4v, B, 193v; ſkryłá go [syna królewskiego] przed Atalią/ by go nie zábiłá. Y był przy niey ſſeść lat potháiemnie w domu Páńſkim. Leop 4.Reg 11/3; W vſthách ſwoich pokoy z przyiaćielem ſwoim mowi/ á potháiemnie zákłáda nań ſidłá. Leop Ier 9/8, Tob 12/6, Iob 29/4, Ps 100/5, Eccli 21/23, Ier 38/16, l.Mach 10/79; UstPraw Dv; Ześ [Zuzanno] młodzieńca potáiemnie w tym ogrodzye miáłá KochZuz A3; [kapłani] wźiąwſzy cżąſtkę ogniá z ołtarza ſkryli potáiemnie/ w dole BibRadz 2.Mach 1/19, 1.Reg 18/22, Ps 100/5, Prov 21/14, 1.Mach 9/60, Matth 1/19, 2.Petr 2/1; [Laban nie pozwalał odejść Jakubowi.] Przeto Iakob vcżyniwſzy potáiemnie zmowę z żonámi y z dzyećmi/ wyſzedł od niego milcżkiem pobrawſzy ſwoy ſtátek BielKron 15; Ten Hámilkár [...] mieſzkał ná dworze Alexándrowym áż do śmierći krolewſkiey/ piſząc potáiemnie Kártáginiánom ſpráwy Alexándrowe. BielKron 126v; tá [Mesalina] byłá ták wielka gámratká iż przechodziłá Semiramis/ chodziła potáiemnie do domu gośćinnego BielKron 141v; Słyſząc Litwá roſterki w Polſzce/ wtargnęli potaiemnie do Polſki BielKron 369, 16v, 24v, 46, 54v, 56 (80); Compilare sapientiam alicuius per translationem, Potáyemnie przechwyćić to co vmie. Mącz 299d, 49b, 55b, 138d, 188b [2 r.], 231a (11); SienLek 141; LeovPrzep F2; HistRzym 10; RejPos 166v; RejZwierc 45, 75; KochMon 35; Cżyńćie pokutę/ iáką w kośćiele cżynią. Zaden ſobie niech niemowi: cżynię potáiemnie/ cżynię przed Bogiem WujJud 82v, 182; WujJudConf 82; ſynowie ludu twego rozmawiaią o tobie zá śćiáną (marg) wł: Podle śćian/ to ieſt/ potaiemnie. (–) BudBib Ez 33/30, Deut 27/24, 1.Reg 18/22, Ier 40/15, Sap 18/9, 1.Mach 9/60; HistHel B3, B4; CzechRozm 252; ModrzBaz 115v; SkarŻyw 74, 103, 234; StryjKron A6, 195, 309, 437, 472, 587; bo on [Bóg] wie [...] co kto potáiemnie broi CzechEp 55, 55; NiemObr 150; KochEpitCat 110; KochWz 138; WerKaz 281; PaprUp I3; iz in loco publico vkrolewny naZamku aczpotaiemnie alebyło kazanie Luterskie. ActReg 83; Calep 8a, 203a, 443a, 721b; GostGosp 38, 166; [przed pójściem do żony sługi swe] poſyłał/ áby wſzytki kąty y ſkrzynki niewieſcie dobrze wymácáli/ áby było nań gdzie żelázá iákiego potáiemnie miedzy ſzátámi nie záchowano. Phil P3; Z nienawiśći bowiem pochodzi Suſurratio, to ieſt/ zauſznictwo/ gdy kto potáiemnie ſzcżypie kogo ná ſławie iego chcąc mu iey vwlec Phil Q2, H4, O3, P4; LatHar 730; WujNT przedm 21, Matth 1/19, 2/7, s. 104, Ioann 7 arg, Eph 5/12; IEſli Zyd potáiemnie będźie zábit/ ták iżby przez świádectwo nie mogło bydź to dowiedźiono: [...] SarnStat 255, 141, 155, 245, 548, 672, 701, 707; KlonWor **, **v, 75.

W połączeniu szeregowym (1): Iż nieprzyiaciel przyſzedſzy w nocy/ tho ieſt/ chytrze/ ćicho/ á potáiemnie/ rozſiał á rozmnożył ten złośćiwy kąkol RejPos 54.

W przeciwstawieniach: »jawnie (a. jawny) (17), otworzyście (otworzysto) (3)... potaiemnie« (18): OpecŻyw 66, 109; iż czo pirwey potháiemnie łupieſtwa cżynił, iuż więc iawnie pocął miaſtecka y miaſta naiezdzić y poſiadać. MiechGlab 65; RejPs 121v; Leop Rom 2/29; BibRadz Ioann 7/10; BielKron 135v; Iużeś powiedźiał o Exekucyéy/ która iáwnie wſzéy Koronie ieſt ſzkodliwa/ á niektórym potáiemnie ieſt pożyteczna OrzQuin C3v; KuczbKat 340; RejZwierc 95; mieć to chce Pan Bog/ áby ſłużbá Ewángeliey świętey byłá iáwna. [...] Aby iey głos niebył potáiemnie w kąćiech záwieran/ ále áby był ſłyſzan od wſzyſtkiego narodu ludzkiego WujJudConf 220; BudBib 4.Esdr 14/25; NiemObr 22 [2 r.]; ále gdy tego iáwnie otrzymáć ná Seymách żadnym ſpoſobem niemogł/ porádził mu Sigmunt Ceſarz áby potáiemnie á poiedynkiem z Pány Koronnymi koło tego tráctował. StryjKron 558; LatHar 588; ia nie poydę ná to święto: bo moy czás ieſzcze ſię nie wypełnił. To im powiedźiawſzy/ zoſtał ſam w Gálileiey. A gdy poſzli bráćia iego/ tedy y on poſzedł ná ſwięto/ nie iáwnie/ ále iákoby potáiemnie. WujNT Ioann 7/10 [przekład tego samego tekstu: OpecŻyw 66], Act 16/37; áby poſtronnéy ſoli ku ſzkodźie Rzeczypoſpol. y Króleſtwá náſzégo v śiebie nie mieli/ áni [...] chowáli potáiemnie/ álbo otworzyśćie [clam vel aperte JanStat 51]. SarnStat 385 [idem] 926.

W charakterystycznych połączeniach: potajemnie brać (wziąć) (5), broić (2), być (4), (w)chodzić (przychadzac, schadzać się) (4), (za)chować (6), (u)czynić (13), (po)da(wa)ć (dodać, wydać, dany) (10), da(wa)ć znać (2), iść (odyść, przyść itp.) (16), (u-, nad-, z)jechać (5), (roz)kazać (3), kazać [= nauczać], młodzieńca mieć, modlić się (2), mowić (4), nabyć, nauczać (uczyć) (2), objawi(a)ć (2), odprawować (wyprawić) (2), odstępować, opuścić [kogo] (2), patrzyć [czego], pisać (wpisan) (4), poimać, posłać (przysłać, zasłać) (8), potracić [kogo], (od)powiedzieć (2), praktykować, prosić (2), przechwycić [co], przedawać (przedan) (3), przyciągnąć (2), przysiąc, przywieść (wwieść, przywodzić, wiedziony) (4), publikować, (u)radzić (2), schraniać się (3), skryć, sprawować (ofiary) (3), stać [o co], uciec (uciekać) (3), udawić (2), uderzyć, wezwać (3), wprowadzać (2), wrocić, wtargnąć (2), wybran, wykraść, zabi(ja)ć (zabijający, zabit) (10), zamordować, zawołać [kogo], zebrać (zbierać) (się) (11), zgodzić się (2), zgromadzać, złączyć się, zmowić się (2), zostawić, żywić.

Zwrot: »potajemnie zachować« = utrzymać w tajemnicy (1): Maſz widzę Andromácho z śmierći Hektorowéy Nieznośny żal/ Hekubá tákże z Priámowéy: Mnieby przyſzło ſámégo Paryſá żáłowáć/ A y to potáiemnie v śiebie záchowáć. GórnTroas 60.
Szeregi: »(abo, bądź, i, lub) jawnie a(l)bo (bądź, i, lub) potajemnie« = publice a. manifeste vel occulte JanStat [szyk 11:2] (13): SeklKat I3; Bo daſz vbogiemu kęs chlebá ábo pieniądz/ poprawdzie mały koſzt/ ále owo ſłowko Bog miły zápłáć/ wielka tho nagrodá/ bo ſie nam to y iáwnie y potáiemnie płáći. RejZwierc 95; CzechEp 4; ReszHoz 129; SarnStat 704, 924, 1068, 1070, 1087 (9). [Ponadto w przeciwstawieniach 17 r.]

»kryjomko i potajemnie« (1): Ci trzey nieprzyiaćiele ſzturmuią przećiwko mnie/ y prześláduią mię/ cżáſem otworzyſto y iáwnie/ á cżáſem kryiomko y potáiemnie/ a záwżdy złośliwie. LatHar 588.

»z lekka a potajemnie« (1): Obrepare ad magistratum, Z lekká á potáyemnie ſie ták włudźić w vrząd. Mącz 352c.

»omacmie a potajemnie« (1): wypłocż też ty ſiatki ſwoie z onego márnego błotá/ plugáwośći/ á omylnośći ſwoich/ ktoremiś omacmie á potáiemnie łápał á záwodził ty niewinne rybki Páná ſwoiego RejPos 176v.

»potajemnie a (ani) skrycie« [szyk 1:1] (2): BiałKat 46; ſchadzamy ſię/ nie ku zabobonom/ [...] ále ná prawdźiwą chwałę imienia Páńſkiego/ á ktemu nie ſkryćie áni potáiemnie. NiemObr 23.

Przen (9): Prozen będzie káżdey rozmáitey pokuſy y powietrza záráżonego/ ktore potáiemnie ſzkodzi káżdemu RejPs 136; SarnUzn H; tám gdźie Wilná ćicha Górę z wieku ſádzóną/ potáiemnie ſpycha Czyniąc ſobie gośćiniec ćichy do śieſtrzyce/ Któréy ſzumny biég ſłyſzy przez wąſkié gránice. KochPam 83.
a) Niebezpośrednio, nie wprost (3): o ktorych [ostatkach monarchii rzymskiej] Dániel Prorok we dwunaſtim rozdźieleniu Proroctwá ſwego potáiemnie námienia. LeovPrzep I4.

W przeciwstawieniu: »potajemnie ... jawnie« (2): Mamy ſtánąć wſzyſcy iáwnie (nie potáiemnie iákimi duſzámi) przed ſtolicą Kryſtuſową/ áby káżdy odnioſł coby ná ćiele wźiął ſłuśnie/ wedle tego co cżynił ábo dobrego ábo złego. GrzegŚm 12; WujJud 79v.

b) W głębi, nie w sposób oczywisty, tak, że trzeba się domyślać (3): pilnoſci wiele przyłożyć mamy abyſmy też rzecży ktora cżęſtokroć miewa w ſobie chocia potaiemnie złoſć nieiaką w ſię nie przypuſzcżali BielŻywGlab nlb 12; yż ieſzcże niedoświádcżeni nie obacżyli/ [...] przebiegow/ y ſkrytości/ ktore w naukach potaiemnie tkwią KwiatKsiąż L3v.
α) W głębi serca (1): Ale iáko w inych rzecżach ták y w tey zda mi ſie Pan potáiemnie łáſkaw ná Polaki. A ſnadź żadnego narodu ták długo nie pieśćił/ y w pokoiu y w kwitnących wolnoſciach ſwoich/ iáko narodu tego RejZwierc 210.
a. Anonimowo (1): Clancularius Poeta, Który potáyemnie złorzeczi. Mącz 55b.
b. W sposób nadprzyrodzony (1): Lecż my poświącenia y zacnośći Sákrámentow żadną miárą [...] oſobie kápłáńſkiey nie przywłaſzcżamy. Wiemy to dobrze/ że ie ſam Pan Bog potáiemnie przez poſługę kápłáńſką ſpráwuie. WujJud 166.

Synonimy: chyłem, chyłkiem, cicho, kryjanką, kryjomie, kryjomką, kryjomkiem, kryjomko, milczkiem, skrycie, ukradką, ukradkiem, ukradzenie, zakrycie.

Cf POTAJEMNO, TAJEMNIE

KW, ZCh