[zaloguj się]
[pdf]

MILCZKIEM (37) av

Teksty nie oznaczają é (Cn e pochylone).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w. s.v. milczeć.

1. Nie mówiąc nie, bez słowa, bezgłośnie; tacite Modrz, Cn; silentio, tacito Cn; tacens PolAnt (11): Dawayże nam ięzykow ſtych [przyprawionych z czosnkiem]: Iuż nie będziem śiedzieć milcżkiem Ięzyk ſie z oſtrzy z ięzykiem. BierEz D, B3; BibRadz Gen 24/21; SkarŻyw 184; że muśi rad nie rad Heretyk [...] milcżkiem zbyć wſzyſtkiego. WysKaz 39; Niech rádniey milcżkiem ſię popráwuie: Niſz żeby ſię miał wydáć przez znáki Głupiego gniewu, być właſnie táki. CiekPotr )?( 2v.

W porównaniu (1): mądremu záſię to należy/ iżby [...] nie sſzedł milcżkiem s ſwiátá/ iáko nieme źwirzętá ſchodzą. GórnDworz Bv.

a. O zwierzętach (4): Ieſt tám Ogarz Cerberus/ co ich dawno cżeka/ Iedno iż milcżkiem kąſa/ á nigdy nie ſzcżeka. RejWiz 162; Ieſli wąż vkąśi nie kſzykáiąc (to ieſt milcżkiem [in silentio Vulg; po cichu WujBib Eccle 10/11]) ieſt przeklęty. BielKron 81v.

W porównaniu (1): Iáko pies milcżkiem gdy kąſa nie ſzcżeka/ Thákże pochlebcá by czo wyłgał cżeka. RejZwierc 216v.

Przysłowie: Canes timidi vehementius latrant, Prover. Boyaźlywi pśi. Bárziey ſzczekáyą/ yádowići milczkyem kąſayą. Mącz 33c; RejZwierc 216v.
2. Ukradkiem, chyłkiem; bezszelestnie, cicho; potajemnie, w tajemnicy; silentio Vulg (19): Te[dy] márchokt [!] miltzkiem gárniec pełny mleká poſtáwił włożnicy krolewſkiey March2 D3v; RejKup d4v; Przetom [niemoc] cie ták ćicho náwiedziłá/ Bych ſie milcżkiem w twe cżłonki wpoiłá. BielKom C7v; Ieſliżbyś milcżkiem myſzląc [tacita cogitatione; táiemną myślą WujBib] odpowiedział ſam w ſobie Leop Deut 18/21; Iakob milcżkiem ſię vkradł [furatus est] od Lábáná Syryiczyká/ nie powiedáiąc mu o vćiekániu ſwoim BibRadz Gen 31/20; Bacżąc to Kocyánder/ viechał z woyſká milcżkiem s trochą ludzi BielKron 191, 15, 15v, 52v, 207, 312, 327, 348; Corripuit de repente tacitus sese ad filiam, Milcżkiem ſie wymknął Mącz 346b; CzechRozm 161; ták Mendog z Litwą/ á Swárno z Ruſią złączywſzy ſpolne woyſka przez láſſy y ſtárzyny wtárgnęli milcżkiem do Mázowſza/ roku 1262. StryjKron 335; milcżkiem wezwáłá [vocavit ... silentio] Máriey śioſtry ſwoiey/ mowiąc: Náuczyćiel przyſzedł WujNT Ioann 11/28; KlonKr F3.

W przeciwstawieniu: »milczkiem ... jawnie« (1): nie mogłá być bez tego/ áby ſwey krewkośći przyrodzoney milcżkiem álbo ćirpliwoſcią vſzłá/ álbo iákim wſtydem [...] ále tego iáwnie y bez wſtydu vżywáłá BielKron 10v.

3. Chytrze, podstępem; muto Modrz (6): Sąć abuſus w koſćyele/ ktore ſye milczkyem wkrádły/ zá nyepilnoſćyą przełożonych. KromRozm I N4, Pv; ábowiem we złym chowániu był [Henryk] v Biſkupá Kolońſkiego/ ktory go był od mácierze dobrey á cnotliwey Agnieſzki wzyął milcżkiem. BielKron 180v, 297, 346v; á co zá pożytek owych máſzkárnikow/ ktorzi [...] ná cudze domy náchodzą/ á tym obycżáiem álbo iáką korziść łowią poſzeptem/ ábo milcżkiem koſtkámi gráiąc [murmure mutove tesserarum ludo] [...] ábo ſproſnie á niewſtydliwie mowią? ModrzBaz 36.
4. Pośrednio, nie wprost (1): Bo gárdźić kim dla tego iż ſię nieurodźił śláchćicem/ á co inſzego ieſt/ iedno Bogá ſprawcę rodzenia milcżkiem ſtroſowáć [tacite reprehendere] ModrzBaz 57.

Synonimy: 1. cicho, milcząc; 2. »chyłem«, chyłkiem, kryjanką, kryjomie, kryjomką, kryjomkiem, kryjomko, kryjomo, potajemnie, skrycie, tajemnie, »ukradką«, »ukradkiem«, zakrycie; 3. chytrze, skrycie, tajemnie, zakrycie, zdradliwie, zdradnie.

Cf MILCZEK, MILCZEM

TG