[zaloguj się]
[pdf]

POKORA (737) sb f

Oba o oraz a jasne (w tym w a 3 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N pokora
G pokory
D pokorze
A pokorę
I pokorą pokor(a)mi
L pokorze pokoråch
V pokoro pokory

sg N pokora (111). ◊ G pokory (182). ◊ D pokorze (14). ◊ A pokorę (151) [w tym zapis: -e (4), -ą (2)]. ◊ I pokorą (169) [w tym zapis: -a (3)]. ◊ L pokorze (103). ◊ V pokoro (4). ◊ pl I pokor(a)mi (1). ◊ L pokoråch (1). ◊ V pokory (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Poczucie własnej niższości, małego znaczenia; uległość, uniżoność, skromność; humilitas Vulg, HistAl, PolAnt, Mącz, Modrz, Calep, Cn; placiditas Mącz, Calep; demissio (animi) Mącz, Cn; mansuetudo, modestia Calep; demissus a. summissus animus, despicientia, summissio Cn (725): BierEz R3v; RejZwierz 30v, 74; BielKron 450v; A ſtarſzy záſz máyą mieć ná każdy czás na powagę/ y ná pokorę wzgląd/ ktora zwlaſzcża ma być przet młodſzymi záwżdy záchowywana. KwiatKsiąż C; Mącz 159c; Ktory moiey vwierzył zmysloney pokorze/ Temu nie poffolgowáło to me zdrádne morze. Prot A4; A thy czoś wygrał w pokorze/ Iżći po łbie kto chce orze/ A iz cie thák wſzyſcy znáią/ Więcći też ná gębie gráią. RejZwierc 231v; Zu fuſſe fallen. V nog vpáś [!]. Dáć śię w pokorę. Venire supplicem. Calag 590a; Calep 303b.

pokora czyja [w tym: G pron (2), pron poss (2)] (4): y przinioſlem glowę ſwoye pod nogy yego. Gdzie yego Cz.m. vſrzawſchi pokorę moyę gniew swoy Ceſſarſky mnye odpvſczil a mnie ksobye laskawye przyacz raczil LibLeg 10/62, 10/65; BibRadz *2v; Krol Ládziſław bacżąc ich [mieszczan krakowskich] pokorę zápłákał/ winę wſzythkę im odpuśćił BielKron 301.

pokora czyja [= jaka] (3): BielKom F5v; Nie wynidźieſz tu łotrowſką pokorą/ Bo ćię tu iednák tępą ſzáblą wzbiorą. KlonFlis G4v. Cf Wyrażenie.

W przeciwstawieniu: »pycha i hardość ... pokora« (1): Gdźież tu zoſtánie pychá y hárdość owych wyſokich pánow y ſtanow/ ktorzy nigdy tákiey pokory nie czynią/ á ſobie ią zá zelżywość máią? SkarKaz 515b.

Zwrot: »pokorę uczynić« [szyk zmienny] (2): RejPos 248v; Ná wywołáne/ ieſli chcą pokorę vcżynić [qui velint supplices esse]/ vſtáwiay wedle wyſtępku winę pieniężna [!]/ á potym w łáſkę przyimuy. ModrzBaz 126v.
Wyrażenie: »wilcza [= obłudna] pokora« (1): Vkłonić ſie y pozdrowi/ Wilcżą pokorą vłowi/ Cżapkę tylko z głowy wznieſie/ A ſerce będzye gdzyeś w leſie BielKom G3.
Szereg: »kajanie i pokora« (1): Synowie ſtali płácżąc y klękáiąc przed Senatem. Senat bacżąc ich młode látá á żáłobliwe káiánie y pokorę/ wypuſzcżáli ie pirwſzy raz s tey winy. BielKron 105.
Wyrażenie przyimkowe: »z pokorą« (2): BielKron 195v; Wiele ich do niego [starosty] przychodźi z pokorą [veniunt ad eum supplices]/ przepraſzáiąc go w tem/ w cżem mu nigdy nieprzewinili ModrzBaz 32.
a. Jako jedna z cnót chrześcijańskich (701): o nowá ij nieſlychaná pokoro/ Kryſtus ſyn boży [...] wſtál od wiecżerzé/ [...] przed ſwymi ſlugami ſwé kolana ſklania OpecŻyw 91v, 2v [2 r.], 8, 36, 36v, 45 (10); PatKaz II 41v, 47v; hugo mouy o pokorze on yeſth vyątſſy w nyebye który tu yeſth namnyeyſchy na ſzwyeczye PatKaz III 148, 108v [2 r.], 139v [3 r.], 144, 153; WróbŻołt oo2v; RejPs 205v; RejKup r8, dd5, dd7; KromRozm II e2v; BielKom F4, F5v, F6; LubPs F2 marg; KrowObr 5v żp, 6 [2 r.], 27 żp, 42v; RejWiz 188v marg, Ddv; A iáko pyſſnemu pokorá ieſt brzytkość ták y bogátemn [!] vbogi ieſth przeklętſtwo. Leop Eccli 13/24, Ps 130 arg, Matth 18 arg, 1.Petr 5/5; BibRadz *4, Luc 14 arg, 18 arg; OrzRozm T4; HistRzym 40v; A ták máło nie ná wſzythkich mieyſcach wſzędy vniżáiąc ſthan ſwoy krolewſki/ pokorą ſzedł ná Páná ſwoiego. RejPos 13v, 14, 64v, 201v marg; KuczbKat 35 [2 r.]; RejZwierc 154v; RejPosWstaw [212] [2 r.]; BiałKaz I3v; BudNT Kk3; KarnNap Dv; SkarJedn 194, D5v; RZadka rzecż [...] pokorá w młodym/ y gdy ſię náyduie/ podziwienia godná ieſt SkarŻyw 136, 14, 22, 27, 32 [2 r.], 118 marg (26); Ze oni [papieże]/ áni mogą być/ áni máią być ni odkogo ſądzeni. Co choćiażby też Grzegorz/ bez mnichowſkiey zmyśloney pokory/ ſłużąc drugim/ y ná rozſądek ſię inſzych dáiąc ſzcżerze cżynił CzechEp 334, 333, 335; NiemObr 61; ReszPrz 41; ArtKanc B2v; Wladiſlaw Herman Brat iego rodzoni bel Oycu pokora podobni PaprUp B2; Ták Oyce dobry/ wzrok/ wſtydem zniżony/ Pokory nápełnione Serce/ ácż z káżdey ſtrony Obłokiem obtocżone/ Nikcżemnych myśli: do ćiebie podawam GrabowSet Nv, G4v, R2, V3v; LatHar 67, 248, 353, 422, 487, 619, Aaa4v; Iż Piotr przyzwolił y vſtąpił brátu mnieyſzemu: áby ták był pierwſzym w pokorze/ iáko był pierwſzym w vrzędzie Apoſtolſkim. WujNT 655, przedm 36, Matth 23 arg, s. 232, 288, 361 (12); WysKaz 41; SiebRozmyśl F3, [M]v [2 r.]; SkarKaz 457b, 514b [2 r.], 515a [4 r.], b marg, 580b [2 r.]; SkarKazSej 661b; SzarzRyt A2 [2 r.].

pokora ku komu, ku czemu (8): Pokora ku ſwoijm. ForCnR kt; A tu obácż/ cny cżytelniku/ zkąd ſię tá pokorá ku Pánu náſzemu zbáwićielowi [...] pocżęłá SkarJedn 195; SkarŻyw 357; SkarKaz )(3v; SkarKazSej 680a marg, b [2 r.]. Cf »pokora chrześcijańska«.

pokora przeciwko komu, przeciw czemu (2): pokoram [lege: pokorą]/ y miłośierdźim przećiwko vbogim/ tákże y ſkłonnośćiam/ przećiwko káſzdemu. Byłá nápełnioná [trzecia żona króla]. BiałKaz Kv; Pokorá wielká przećiw nieżycżliwośći. SkarŻyw 226 marg.

pokora w czym (2): iáka byłá ich [Trzech Króli] ćierpliwość/ praca/ y męſtwo w ſzukániu: iáka rádość w nálezieniu: iáká pokorá w pokłonie SkarŻyw 26, 484 marg.

pokora czyja [w tym: pron poss (68), G sb i pron (67), ai poss (6)] (146): BierRaj 23; A zradowál ſie duch móy w bodze zbawicielu moijm. Iże wezrzál na pokorę ſlużebnicżki ſwoié OpecŻyw 11; o ſerce kamienné/ ktore ſie niemoże wzdzierżetz od vmyſlu zlégo/ widzątz takową pokorę krola anielſkiégo. OpecŻyw 91v, 2v, 14, 22, 23, 37v (21); ForCnR E; PatKaz II 36v; PatKaz III 135, 139v, 148v; WróbŻołt 118/50, 153; RejPs 163v, 186v; SeklKat X3; Potym moczą pana ſwego Nie ſwą/ lecz ymieniem iego. Znaiąċ pokore grzeznego Iſci go od pana ſwego. RejKup k7, o2, Ddv; Bog ſie pożal twey tákiey młodośći/ Gdy nie maſz żadney okazáłośći/ S twą pokorą rychło ták zbábieieſz/ Na oſtátek wſzyciek znicżemnieieſz. BielKom F5, F5v; Pokorá wielka cżłowieká wiernego záwżdy mu ná dobre wychodzi. LubPs I3 marg, F2, G, H2, bb6v, dd5 [2 r.]; ábowiem kiedyby Papież pokory Apoſtolſkiej náſládował/ tedyby tego Tytułu álbo przezwiſká Panu Kryſthuſowi nie wydzieral KrowObr 13v, 2, 2v, 3v żp, 7v, 26v (13); Leop Iudith 6/15; BibRadz *3; RejAp 82, 192; Iż ieſli ſie nie sſthániecie w myſlach á w pokorach ſwoich iáko máłe dzyatki/ nigdy nie możecie oględáć kroleſtwá moiego niebieſkiego. RejPos 328v, 1, 3, 3v, 14, 16 (24); WujJud 234; KamNap Dv; SkarJedn 138, 192; O Wielka pokoro dobrych y świętych duſz. SkarŻyw 227 marg, 112 marg, 118, 125, 165 marg, 202 (16); ArtKanc A4, E7v, L2; ActReg 100; Cżekałem ćiebie Pánie/ byś pokorę moię Wybáwił z nawáłnośći GrabowSet F3v, B2, B4, T2; LatHar 26, 228, 268, 485, 488; WujNT przedm 5, s. 129 [2 r.], 412 marg, 655, Col 2/18, s. 699; WysKaz 41; SiebRozmyśl C4, F4, G, G3v [2 r.]; SkarKaz 83b, 84a, 85b, 514b; Miałeś ty ſpráwiedliwſzego/ Nád mię tobie ſługę ſwego. Ktoregoś był dotknąć racżył Aleś go záś nie przebacżył. Vźrzawſzy pokorę iego/ Nábáwiłeś go záś wſzego. CzahTr H3v; SkarKazSej 480a marg, 680b [2 r.]. Cf w pokorze czyjej.

pokora czyja [= jaka] (4): KrowObr 6; Ná koniec y wklaſztorze żadnego vrzędu y zwierzchnośći nigdy niemiał: ále zawżdy w wielkim poſłuſzeńſtwie ſtárſzych ſwoich/ pokory Chryſtuſowey vżywał. SkarŻyw 202, 92, 463.

W połączeniach szeregowych (92): OpecŻyw 37, 56, 138v, 178v; Thrzeczye proſzylam pokory czyerplyuoſzczy, laſkauoſzczy czyſtoſzczy y ynſzych wſzytkych cznot yz bych ſyą yemu byla ymy ſpodobala PatKaz III 152v, 153; RejKup q6v; KrowObr 23v, 240, 240v; Gdyż on [Bóg] s ſercá práwego chce być chwalon wſzędy. Nie w pyeniądzoch/ nie w perłach/ áni w żadnym złocie/ Iedno w wierney ſtałośći/ w pokorze á w cnocie. RejWiz 60; Leop 1.Petr 5 arg; BielKron 134; Mącz 208c, 302b; Cżym inym niż miłoſcią Dworna páni zálećić ſie może/ iáko obycżáimi dobremi/ ludzkoſczią/ ſkromnoſczią/ pokorą/ wſtydem GórnDworz Cc; RejPos A4, 3, 26, 58, 64v (15); BiałKat 386; WujJud 133; RejPosRozpr c3; CzechRozm 235, 240v, 241v [2 r.]; A nawięcſzey ſię boi [szatan]/ modlitwy/ cżućia/ poſtow/ ćichośći/ vboſtwá dobrowolnego/ wiárowaniá prożney chwały/ pokory/ gniewu hámowánia/ miłośierdzia. SkarŻyw 57, 28, 57, 92, 183 [2 r.], 184 (12); CzechEp 316, 385; ReszList 153, 187; GrabowSet P; Schodźi mi ná pokorze/ ſchodźi ná ćichośći/ ſchodźi ná ćierpliwośći/ vprzeymym nabożeńſtwie/ wzgárdźie mizernego świátá tego/ y gorącey twoiey miłośći. LatHar 233, 26, 132, 225, 233, 476, 488; WujNT 64, 76, Philipp 2 arg, Col 3/12, s. 784, Aaaaaa2; SiebRozmyśl F2v, [M]v; SkarKaz 82a, b, 83a, 242a, 246a, 581b, 638a; Skromność/ hoyność/ vkłádność/ wſpániáłość/ pokorá/ Poważność/ cnoty rożne/ nie czyniły ſporá W tym cnym duchu SzarzRyt D. Cf Wyrażenia przyimkowe.

W przeciwstawieniach: »pokora ... pycha (22), hardość (3), (prożna) chwała (2), gniew (2), chłuba, filozofija, nadętość, okrucieństwo, podniesienie, sromota, upor, wywyszenie« (33): Przetoſſ proſſα yego poſluſſenſtwo nyechay wimowy nyepoſluſſnoſc moyα yego pokora picha moya [lege: pychę moję] yego cyrplywoſc gnyew moy yego wſcyαglywoſc ſbitek moy BierRaj 23; OpecŻyw 14; RejKup g7, q6v; HistAl Gv; Powiedz mi? Dla ktorey przytzyny ſobie/ to przezwiſko nowe/ PAPA/ wymyſlił? ieſli dla pychy/ tzyli dla pokory? KrowObr 7v, 26v [2 r.], Ss; Kryſthus záleca pokorę gániąc pychę y chłubę. BibRadz Matth 18 arg; RejPos 26; Pátrzay miáſto pokory ktorąchmy powinni wedle Krześćijáńſtwá ſwego/ iáka pychá iáka nádętość/ iáka ſromotá wzroſłá miedzy námi RejZwierc 190v, B3v, 122; á iuſz dáley Pánom ſię Chrześćiáńſkim y ich świętym vſzom nieprzykrzy. Mam to zá pewne/ iſz ſię im więcey pokorą/ á niżeli podnieſienim ſpodobaſz. SkarJedn 185, 185, 192; Do ktorego wyrozumienia przykłádem tego świętego więcey potrzebá ſkruchy/ niſzli świeckiey mądrośći: [...] więcey pokory/ niſzli Philoſophiey: więcey zá grzechy żáłośći/ niſzli w rozumie biegłośći. SkarŻyw 47, 136, 483; ReszPrz 65; KochPieś 13v; ArtKanc B3v; Gdyż wſzelka zwierzchność ieſt od niego: ále pychy y okrućieńſtwá przełożonym zákázuie/ á pokorę im wielce záleca. WujNT 85. Cf Wyrażenia przyimkowe.

W porównaniu (1): ábowiem pokorá á ſćiſnienie vmyſlu náſſego ieſt iákoby płaſtr ná ránę ziątrzoną wyſtępkow náſſich á máſć ná wſſytki blizny náſſe. RejPs 187v.

W charakterystycznych połączeniach: mieć w sobie pokorę, (p)okazować (ukazać) (4), wzgardzać, zachować; (na)uczyć (nauczać) (się) (nauka) pokory (25); ubłagać pokorą; dziwna pokora, faryzejska, głęboka (7), mnichowska (2), nędzna (2), niesłychana, niewymowna, niewysłowiona (2), niezmyślona, pomierna (2), prawdziwa, szczyra, wdzięczna, wielka (więtsza) (42), zmyślona (3), znamienita, zwierzchnia, żebracza.

Przysłowie: Pokorá czyni mądrego. SkarKazSej 661b marg.
Zwroty: »chodzić w pokorze« (1): A vſtráſzywſzy ſie tych ſtráchow ktore ſą zgotowáne y obiecáne niewiernikom iego/ áby w boiáźni á w pokorze ſwoiey chodzili vſtáwicżnie przed ſwiętym máyeſtatem iego. RejAp 192.

»pokorę działać, wyrządzać« (1:1): widzątz Iezus Iudáſſa tym więcéy zatwardzialégo/ ktorégo anij iego pokora ktorą dziąlál przed nim/ gdy mu nogi vmywál ani nakármienijé ciala iego náſwiętſſégo niemoglo zmiękcżytz/ [...] OpecŻyw 93v; SkarŻyw 546.

»pokorą się poniżać« (1): á pokorą niezmyſloną káżdemu ſię poniżał [św. Niceta]/ y napodleyſzemu poſłuſzeńſtwo y poddáność vkázuiąc. SkarŻyw 298.

Wyrażenia: »pokora chrześcijańska« [w tym: ku komu (1)] [szyk 3:2] (5): SkarJedn 192; nie wierz temu/ áby ſię tym nabożeńſtwem ſtárowiecżnym/ ktore ieſt znákiem Chrześćijáńſkiey pokory/ [...] cżći P. Bogu vwłacżáło. LatHar 329; SkarKaz 580b; Pokorá ku Pánu Bogu Krześćijáńſka. CzahTr G3v. Cf »z chrześcijańską pokorą«.

»cnota pokory« (1): O Boże/ [...] rácżże nam dáć cnotę pokory prawdźiwey/ ábyſmy nigdy gornośćią náſzą o gniew ćiebie nie przypráwili LatHar 619.

»pokora niska (naniższa); niskość pokory« [szyk 4:1] (3;2): A cżegom ná on cżás przez záſlepienie pychi nie widział/ teraz przez niskoſć pokory [per humilitatis acumen] widzę y znam. HistAl Gv, Gv; SkarŻyw 354; GrabowSet T2; ábych ćię pod oſobą chlebá vczćił/ y iáko obecnego tu w tey táiemnicy Páná mego naniżſzą pokorą duſzą y ćiáłem przywitał SkarKaz 160a.

»przezmierna pokora« (1): Y gdzie ieſt ona przeſmierná pokora ſyna bożégo/ gdzie iego dobrowolné vboſtwo OpecŻyw 84.

»skruszona pokora« (1): POdnieśmy teras wſzyſcy myſli náſze wzgorę/ á máiąc w ſercách náſżych ſkruſzoną pokorę/ żałość ẃielką máiąć s tego/ iż dobrotliwego/ ták częſto obrażámy/ onego gniewamy. MycPrz I [A3]v.

»pokora święta« [szyk 10:7] (17): OpecŻyw 91, 95, 135; PatKaz III 148; O ſwiętha pokoro á ſerce ćiche á vniżone/ komu ie Pan z łáſki ſwey dáć racży RejPos 271v, 199, 271v marg; BiałKat 386; Z iáką ochotą/ z iáką rádością/ mamy wſzyſtki ſkutki pokory świętey/ y miłowác/ y przyymowáć/ y żywotem náſzym wyráżáć? KuczbKat 35; WujJud 105; ReszList 152; LatHar 607 [2 r.]; A miánowićie mowiąc o cnotách Chrześćiáńſkich/ wiemy że Pokora ś. ieſt Fundámentem wſzyſtkich innych cnot WysKaz 41; GrabowSet Q2v; SiebRozmyśl G3v. Cf »w świętej pokorze«

Szeregi: »bojaźń i (a) pokora« [szyk 2:1] (3): RejAp 192; WujJud 105; Inna rzecz ieſt dobrym vczynkom dufáć: ták iákoby iuż pewnie wiedźiał/ że P. Bogu przyiemne ſą: y wſzytko vfánie ſwoie bez pokory y boiáźni w nichby położył. SkarKaz 350b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»pokora, (i, a) cichość« [szyk 11:7] (18): A ty mily panie/ [...] racży datz mnie grzéſſnému/ ijżebych we wſſech ſprawách moijch/ pokorę ij cichoſtz zachowál OpecŻyw 72v; RejPos 228v, 314, 318; SkarŻyw 230; Calep 637a, 668b, 810b; SkarKaz 638a marg. Cf Wyrażenia przyimkowe. [Ponadto w połączeniach szeregowych 20 r.]

»pokora, (i, a) ci(e)rpliwość« [szyk 13:6] (19): OpecŻyw 2, 130v, 133, 144; iż my poſluſſeńſtwo przełożonym náſſym chowamy/ w odźyenyu y w inych ſpráwach pokory y ćirpliwoſći náſláduyemy KromRozm I D4v; HistRzym 125; SkarŻyw 354, 392, 483, 574; Skąd znácżna ieſt ćierpliwość [Doroty Kadłubskiej] y pokorá wielka/ Poſługi dla Oycżyzny/ y vcżćiwość wſzelka. WisznTr 2; ArtKanc C16; Gdy żal z oká łzę tocży/ Day pokorę/ day y ćierpliwość w męce. GrabowSet H2v; SiebRozmyśl C. Cf Wyrażenia przyimkowe. [Ponadto w połączeniach szeregowych 16 r.]

»cnota, (i) pokora; z cnotą pokora« [szyk 5:1] (5;1): Miáſto Buty wezḿ s cnotą pokorę BielKom F4v; AGiropilus s cnoty y s pokory ſłynie/ Orzechowſkiego ſławá też táka nie minie. PaprPan Bb2; SkarŻyw 225 marg, 291; WujNT przedm 5; CzahTr D. [Ponadto w połączeniach szeregowych 12 r.]

»pokora i mierność« (1): tám mądrość ſtolice ſwoie oſadza/ iáko mowi ś. Iákub/ gdźie táka pokorá y mierność przemieſzkiwa. SkarKazSej 661b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»pokora, (i) miłość« [szyk 6:1] (7): OpecŻyw 91v; Był młodzieniec dobrze w Greckim y Egipſkim piśmie vcżony: pokorą ſerdecżną/ y miłośćią gorącą ku Bogu zięty. SkarŻyw 50, 193, 235; LatHar 676; WujNT 361; SkarKaz 350a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 16 r.]

»modlitwa i (a) pokora« [szyk 3:1] (4): ku ktoremu [Bogu] W. K. M. náſláduiąc modlitwy á pokory Krolá Mánáſſe/ vſtáwicżnie przez wſzytki dni ſwoie vpadáiąc ná koláná w ſercu ſwoim Krolewſkim prośbę gorącą cżynić rácż BibRadz *3; SkarŻyw 347; ArtKanc M15; SkarKazSej 658b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»nabożeństwo, (i) pokora« = humilitas et religio Vulg [szyk 4:3] (7): PatKaz III 122v; Ocży żołtawe, zmyſloną pokorę y obłudne nabożenſtwo vkazuią GlabGad N7; Pobudzała mie też ktemu iey miłoſci [...] bogoboynoſc niewymowna ktora z nabożeńſtwa wielkiego á nieſlychanego/ y też z pokory znamienitey pochodźiła WróbŻołtGlab A2v; SkarŻyw 357; WujNT Col 2/18, s. 699. Cf »z nabożeństwem i pokorą«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»niewinność i (a) pokora« (2): RejPos 58; móy namilſzy Pánie Iezu Kryſte/ przez tę twoię niewinność wielką y pokorę/ vczynże mię téż czyſtą á niewinną/ kiedy przed ſrogi twóy ſąd ſtánę SiebRozmyśl C2.

»pokora i pokuta« [szyk 2:2] (4): iż tego w Piſmie nie bacżyćie/ że przez dobre vcżynki ludźiom vſpráwiedliwionym Pan Bog grzechy odpuſzcża. A to rozmáićie: Przez pokorę y pokutę WujJud 234; SkarŻyw A4v, 32, 165. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokora i (a) posłuszeństwo« [szyk 6:5] (11): Iezu ienżes prawdziwey pokory y poſluſzeńſtwa nam przykład dał. TarDuch Bv; SkarJedn 147, 257; SkarŻyw 113, 192 [2 r.], 507, 528 marg, 596 marg; SiebRozmyśl C4; Kátholicka wiárá bárzo pilnie pokory i poſłuſzeńſtwá ku ſtárſzym náucza SkarKazSej 686b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 18 r.]

»pokora a (i) prostota (a. prostość)« (3): izeby ty obaczywſſy pokorę a proſtotę naſſę [...] wyzwolic nas będzieſz raczył od wſſech ſzkodliwych przigod naſſych RejPs 192. Cf »w pokorze a prostości«.

»pokora i (a) skromność; skromnie z pokorą« [szyk 3:3] (5;1): RejPos 289; Piękny tho przyſmák we wśi y v dworá/ Kędy przy cnocie ſkromność á pokorá. RejZwierc 215v; SkarKaz 580b. Cf »z pokorą i skromnością«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 12 r.]

»pokora i (a, albo) skrucha (a. umysł skruszony); pokora z skruchą« [szyk 2:2] (2;2): [spowiednik] może mu onego karania albo pokuti vpuſcic/ albo odpuſcic y vkroczic/ iako mu był naſnacził/ dla iego pokory albo ſkruchy SeklKat X3; KrowObr 170; BielKron 425. Cf »w pokorze z skruchą«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokora i świętobliwość« (1): y poſádźił ćię ná ſtolicy błogoſłáwieńſtwá/ któréś ſobie záſłużyłá dla wielkiéy pokory y świętobliwośći. SiebRozmyśl L4v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»pokora i ubóstwo; ubostwo z pokorą« (3;1): OpecŻyw [27], 51; W zakonie [...] funduiąc ſię ná pokorze y vboſtwie/ [...] poſtępował z cnoty w cnotę. SkarŻyw 371, 291. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»pokora i uczciwość (a. uczliwość); uczciwość z pokorą« (3;1): LatHar [+10]; przećiw ſługom Bożym iáka pokorá y vcżćiwość iego byłá WysKaz 41. Cf »z pokorą i uczciwością«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokora, (i) układność« (2): SkarŻyw 385; Iáko wielka nádętość/ iáko wielkie zápámięthánie pokory y vkłádnośći/ y iáko wielka butliwość krnąbrnośći/ żeby kto ták ſobie tuſzył/ iż to vcżynić może/ cżego y Apoſtołom Pan cżynić nie dopuſzcżał CzechEp 42. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokora, (i, a) uniżenie (a. uniżanie się, a. poniżenie (się), a. uniżona myśl, a. poniżenie wolej)« [szyk 13:3] (16): Panie Boże niebá y źiemie obácż hárdość ich/ a wzglądni na poniżenie á pokorę naſſę [respice ad nostram humilitatem] Leop Iudith 6/15; RejPos 4v, 271v; CzechRozm 211v; SkarŻyw 136, 252; od cżego ich Pan Chriſtus odwodźił/ á tákiey dumy zákázował/ ku pokorze/ y vniżeniu ich nápomináiąc NiemObr 31; ReszList 152; Calep 491b; WujNT Mar 10 arg. Cf Wyrażenia przyimkowe. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»uznanie a pokorą« (2): głowá/ náſſá á pan náſz przez vznánie á pokorę náſſę/ ktora ieſt głowá wſſytkich cnot ma być znáidowaná RejPs 186v, 149v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wiara a (i) pokora; pokora z wiarą« [szyk 9:1] (7;3): Ach nieſtotyſz ná on cżás kiedychmy ſzáleli/ Iżechmy tey pokory z wiárą nie vmieli. RejWiz 165v, 165v marg, Ddv; RejPos 16, 256v, 272, 273 [3 r.]; SkarŻyw 596. [Ponadto w połączeniach szeregowych 17 r.]

»wstyd, (i, a) pokora« [szyk 2:1] (3): Ktemu theż thego chczę/ áby káżdy poſtępek iey/ był s pokorą/ á ze wſtydem złącżony/ bo the dwie cnocie/ białągłowę zbytnie zdobią. GórnDworz X3v; SkarŻyw 581; Zátym Páni nieſkąpa Páná gośćiá chwali/ Od wſtydu od pokory: y ták mężem ſzali. KlonWor 59. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »z pokory« = z powodu swej pokory, będąc pokornym (27): dlá tego widzątz Iozeff takowy maieſtát tey panny/ s pokory chcial ią opuſcitz/ czyniątz ſie niedóſtoynym iey towarziſtwa. OpecŻyw 13v; Iakoby rzekł, mogłemci ia żydy karac a bakac z wielkiey krzywdy, alem niechciał z wielkiey pokory. WróbŻołt Nv; KromRozm III N6v; WujJud 48, 55; SkarJedn 118, 193; Tego dniá ktorego Papieftwo zdał/ po Mſzey ſwey/ chromego iednym pożegnánim/ ktory chodzić niemogł/ zlecżył: ná poſromocenie tych/ ktorzy mowią/ iſz nie zpokory/ ále znicżemnośći ſwey Papieſtwo opuśćił. SkarŻyw 473, 471 marg, 482, 543 [2 r.], 593, 601; Acz my przećię záwſze/ z pokory y z prawdy/ mamy ſię mieć zá niegodne ſługi. WujNT 267, 440; SkarKaz 351a, Oooo2c.

~ W przeciwstawieniach: »z pokory ... z pychy (4), z uporu« (5): Ieſli to s pokory/ tzyli s pychy ten Symmáchus Papież vſtáwił? KrowObr 29, 12, 13v, 32; Wſzákże kto ſię nie z vporu/ ále z pokory pyta/ [...] ten niech ſłucha ánielſſkiey odpowiedzi: iż ſię to dzieie ſpráwą Duchá S. WujNT 330.

W charakterystycznych połączeniach: (u)czynić z pokory (5), pytać, opuścić, wyrządzać; z wielkiej pokory (2).

Szeregi: »z pokory i cichości« (1): ále racżey vcżćiwie á powolnie ku wſzelákiemv przełożeńſtwu obycżáie Pan Bog dáćći [narodzie ruski] rácżył: nie trudnoć ſię w tym będzie przełomić/ ábyś ſię z pokory y ćichośći Chryſtuſowej/ do zbáwiennego rządu przywroćił. SkarJedn 374.

»z pokory i cierpliwości« (1): á tyś ná wſzyſtko milczał/ vſt ſwoich nie otwiéráiąc/ á toś wſzytko czynił z wielkiéy pokory y ćiérpliwośći dla nas. SiebRozmyśl C.

»z pokory i (z) poniżenia {a. uniżenia)« (2): Niezayźrzyć on tey pocżćiwośći Swiętym ſwoim/ ktorą y naliſzſzemu Chrześćiáninowi z pokory y z vniżenia Chrześćiáńſkiego wyrządzamy WujJud 58; SkarŻyw 582. ~

»z pokorą« = (cum) humilitate Vulg, JanPrzyw; demisse, molliter Mącz (105): OpecŻyw 31, 114; PatKaz III 151v; ona [niewiasta] z pokorą vpadſzy [quae supplex ad terram procidens] przed nim łaſki proſiła. MiechGlab 55; KromRozm III L3; LubPs O; KrowObr 129; RejWiz 52; O cżłowiecże/ oznáymiłem ia tho tobie co ieſth dobrego/ [...] iżbyś z pokorą chodził [humiliare se ambulando] przed Bogiem twoim. BibRadz Mich 6/8; RejPos [73], 100, 264v, 274v; RejZwierc 129; Bo my nie vfáiąc godnośći przodkow y krolow naſzych z pokorą wzywamy ćiebie Páná Bogá náſzego [nos fundimus misericordiam nostram, ante faciem tuam Domine, Deus noster]. BudBib Bar 2/17; CzechRozm 171v; ModrzBaz 143v; SkarJedn 330; ſam [Bolesław] znim ſzedł pieſzo/ aſz ná mieyſce: gdzie Ceſarz z pokorą krzyżem leżąc przed grobem/ nabożeńſtwo ſwoie y śluby odpráwował. SkarŻyw 357, 226, 473, 502, 510; NiemObr 21 [2 r.], 41; ReszPrz 75; ReszHoz 125; ReszList 144; LatHar 154, 289, [539]; WujNT 520, Cor 2 arg, Gal 6 arg, s. 817; SiebRozmyśl F3v; Przezeń [Zygmunta Augusta] Inflantſki Miſtrz ſzumny ſkrocony, Z pokorą ſzukał łáſki, y obrony KlonKr F2v; Wſzákoż gdźiebych w cżym/ zwłaſzcżá według zdánia ſtárſzych ſwych pochybił/ przyznam rad z pokorą niedoſtátek ſwoy. PowodPr 82; SkarKaz 122a; Otoż ia obie ręce dawam pánu [tj. mężowi] mému/ Dawam: niechże mię karze/ wſzák to wolno iemu. Ia chcę ćiérpliwie ſtrzymáć/ chceli niech zábiie/ Ia náſtáwię z pokorą niewolniczéy ſziie. GosłCast 20; KlonFlis G4; Przyimie wſzytko zá dobre co przynieśie rola: Mowi z pokorą: Niech ſię dźieie Boża wola. KlonWor 77.

~ W połączeniach szeregowych (7): Proſſę was ya wyęźyeń w Pánye/ ábyſćye przyſtoynye chodźili [w] wezwányu/ ktorymeſćye wezwani ze wfſytką pokorą y vkłádnoſćyą/ z ćirpliwofćyą KromRozm I B4v; CzechRozm 187v; Chodźiły po Rzymie proceſſye/ [...] z wielką pokorą y ſkromnośćią/ vcżćiwośćią/ po kilku ſet ná raz Páná Bogá chwaląc ReszList 158; GrabowSet O3; LatHar 208; WujNT 30, Eph 4/2.

W charakterystycznych połączeniach: chwalić z pokorą, czynić (3), krzyżem leżeć, mowić, nastawić szyje, nawiedzać, płakać, podda(wa)ć się (2), powiedzieć (2), przystąpić, przyść, przyznać, słuchać, stać, strzymać, trwać, uciec się, uniżony, upaść, używać (3), wspomagać, wzywać, żyć; z głęboką pokorą, niewysłowioną, wielką (22), wszelką (2).

Zwroty: »z pokorą ci(e)rpieć (a. ucierpieć)« [szyk zmienny] (9): PatKaz III 154; a wſzak ze wolę ia to przeſladowanie odnich ſpokorą cierpieć niſli bych miał prawdy ſlowa bożego zamilczeć SeklKat Z3; KromRozm I O2v; DiarDop 104; Mącz 393b; PaprPan Gg4v; Gedltig tragen. Nieść s pokorą. et Cierpieć. Sustinere. Pati. Calag 218a; SiebRozmyśl E3; KlonWor 76.

»z pokorą dziękować« (1): Z wielką pokorą dźiękuię [!] Pánu zá dobrodźieyſtwá/ y zá zwyćięſtwá ktore otrzymał za pomocą iego. BibRadz Ps 144 arg.

»z pokorą prosić (a. prośby czynić)« [szyk zmienny] (7): SeklKat T3; WujJud 145v; SkarŻyw 412; NiemObr 61; Pan obiacal dac kazdemu wſzitko podlug miſli/ to oco go kto prziſtoime [!] á ſpokora proſi PaprUp D2; GrabowSet F4; ná pilné prośby ich/ któré do nas z pokorą czynili [humilitate oblatas JanPrzy 8]/ [...] niżéy nápiſáné Práwá [...] ná wieczné czáſy trwáć pozwalamy. SarnStat 886.

»z pokorą przyjąć (a. przyjmować), przyjmowany« [szyk zmienny] (12:2): PatKaz I 8v; Abych przyſięgał ſpokorą przyać pokvtę ſwiętą SeklWyzn a4v; My to wszytko od WKM Pana swego jako przystoi wiernym poddanym a cnotliwym Polakom przyjmując z poddaną pokorą przyszliśmy potym tu przed Majestat WKM Diar 87; Molliter ferre, S pokorą prziymowáć. Mącz 229d; SkarJedn 270, 296; SkarŻyw 166, 203; GrabowSet O3; LatHar 208; WujNT 34 marg, 518, Bbbbbb4; CzahTr F3v.

»służyć z pokorą« = servire cum humilitate Vulg [szyk zmienny] (3): ieden dobry cżłowiek [...] prowadzał [pielgrzymów] do iákiegoś domu/ gdźie ſtoł z wielkim doſtátkiem nágotowány był/ y támże im wiele perſon też z zákrytymi twarzámi ſłużyli/ z wielką pokorą. ReszHoz 127; ReszList 168; WujNT Act 20/19.

»z pokorą się uniżyć, uniżony« (1:1): RejPos 244v; y z táką ſię pokorą vniżyli [Trzej Królowie]/ iáka ſtworzeniu przećiw ſtworzyćielowi ſwemu przyſtoyną ieſt. SkarŻyw 28.

»z pokorą (z)nosić (a. nieść)« [szyk zmienny] (6): SeklKat Q2v; Calag 218a; GórnTroas 25; Acżby ták nie zle/ gdyby kto podołał/ Znośić z pokorą/ gdyś w vćiſk powołał GrabowSet F4v; SiebRozmyśl [A2]v, I3v.

Wyrażenia: »z chrześcijańską pokorą« (1): Lecż gdybyś z Chrześćijáńſką pokorą/ trochę w ſię weyźrzał/ [...] inakſzymbyś ſię teraz nálazł LatHar 250.

»z pokorą modlitwę czyniący« (1): O Boże/ [...] rácż weyźrzeć miłośćiwie/ ná prośby ludu twego/ do ćiebie z pokorą modlitwę cżyniącego LatHar 181.

Szeregi: »cicho, z pokorą« (1): A od Oycá/ iéśliże dźieći krzywdę máią/ Niech to ćicho z pokorą Bogu poruczáią. ZawJeft 22.

»z pokorą i cierpliwością« (2): á tyś ſtánął niewinny báránku Pánie Iezu Kryſte/ przed złośliwym ſędźiém z wielką pokorą y ćierpliwośćią/ znoſząc ná ſobie oné wſzytkié zelżywośći SiebRozmyśl C2, D2. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»z nabożeństwem i pokorą« (1): byliby ná dobrey zbáwienney drodze/ á tego co Duch S. [...] poſtánowił/ gánićby nie śmieli/ ále rácżey znabożeńſtmem [!]/ y pokorą w duchu pokoiu y iednośći przyimowáli SkarJedn 296. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»z pokorą i płaczem (a. ze łzami)« [szyk 2:1] (3): SkarŻyw 51, 393; Wy wiećie [...]/ iákom z wámi był przez wſzytek czás: ſłużąc Pánu z wſzeláką pokorą/ y ze łzámi [serviens Domino cum omni humilitate et lacrimis] WujNT Act 20/19.

»z pobożnością i (z) pokorą« (2): A ieſli Pleban ieſzcże k temu obycżay/ ktorym ten Zakon był dan z Piſmá S pokaże/ tedy łatwie rozumieć będą Chrześciánie/ z iáką pobożnośćią y z iáką pokorą ten Zakon od Bogá przyięty chowác máyą. KuczbKat 265, 359.

»z skromnością (a. skromnie), (a, i) (z) pokorą« [szyk 2:1] (3): A nye podoba ſye co komu w koſćyele/ ćyerp z pokorą y ſkromnoſćyą/ nye ſądząc ſye wſſetecznye ná ſwoy rozum. KromRozm I O2v; Demisse aliquid exponere, S wielką skromnośćią á pokorą rzecz ſwą ſpráwowáć. Mącz 226a, 393b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»z pokorą i uczciwością (a. uczliwością) [= szacunkiem]« (2): Iezus miloſciwy z wielką pokorą ij vcżliwoſcią/ matuchnie ij Iozefowi na ijch pytanijé odpowiedzál OpecŻyw 39; WujNT 412. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»z pokorą i uniżeniem« (1): W cżorá [!] kilká ſet Peruſkich ſláchćicow w ſákkách iednákich wſzyſcy proceſſionaliter z wielką pokorą y vniżeniem przyſzło. ReszList 175. ~

»w pokorze« (47): Aby ſye przełożeńſtwá nyedomagáli: A ná kogoby ye bog przełożył/ áby ye w pokorze/ nye ku ſwemu właſnemu tylko/ ále ku onych/ ktorym przełożon yeſt/ dobremu/ ſpráwował KromRozm III M7; RejZwierc [193]v; SkarŻyw 201, 325; ReszPrz 26, 93; Iż ſie BOG sſtał Cżłowiekiem prze ludzkie zbáwienie/ Ná Swiećie z ludźmi będąc tu w pokorze mieſzkał ArtKanc A4, B12, B12v; Zywić me vboſtwo/ mnie w pokorze chćiáło Lecż mu/ w twey niełáſce/ możnośći nie sſtáło GrabowSet R3, H3; LatHar 453; SkarKaz 84b; Zá tym trąmby y z bęmbny weſpołek ſprzęgayćie/ A ná ſwe byſtre konie w pokorze wſiadayćie. CzahTr F4.

~ w pokorze czyjej [zawsze: sw(oj)ej] (3): gdyż tám nie pátrzą Grámmátiki áni Diálektiki/ iedno ſercá wiernego á vniżonego w pokorze ſwoiey przed ſwiętym Máieſtatem Páná tego. RejPos 289, 273; BudNT Iac 1/10.

W połączeniach szeregowych (6): RejPos 57, 185; Bo ći wſzytcy y inni/ [...] we ſto y niemal dwiesćie lat w iednośći z Kośćiołem Lácińſkim żyli/ Zwierzchność Papieſką nád ſobą ználi/ w pokorze y ćichośći ſercá/ y w poddáńſtwie Vrzędniká kośćielnego nawjżſzego Pánu Bogu ſię podobáli. SkarJedn 352; Pipinowi bratu/ páńſtwo zdał/ y ſam do Káſſynu do zákonu S. Benedykta poſzedł. y tám w wielkiey żywotá świątobliwośći y pokorze/ y wpoſłuſzeńſtwie ſtárſzego/ Kroleſtwo ſobie niebieſkie/ tym świeckim wzgárdziwſzy/ wyſługował. SkarŻyw 519, 124, 542.

W przeciwstawieniach: »z prożnej chwały (a. przez prożną chwałę) (2), w pysze, w wywyszeniu ... w pokorze« (4): Bo nie w pyſze/ á nie ná łupieſtwo owiecżkam ſwoim Pan ie thu przekłádáć racży/ ále w pokorze á w ſpráwiedliwośći/ áby krolowáli nád tym ſtádem Páńſkim RejPos 315; Lecż ſię niech chwali brát pokorny/ w wywyſzeniu ſwoiem. Záś bogáty w pokorze ſwey [in humilitate sua]: gdyż iáko kwiát trawy minie. BudNT Iac 1/10; WujNT Philipp 2/3; Nie czyńćie nic z vporu y ſwarow áni z prożney chwały/ ále w pokorze/ ieden drugiego miey zá więtſzego y lepſzego SkarKaz 83b.

W charakterystycznych połączeniach: w pokorze czynić, przyść, trwać, uniżony, używać, żyć; w uprzejmej pokorze, wielkiej (5).

Zwroty: »w pokorze cierpieć« (1): A gdźieby nie tylko Ewánieliey nieprzyimowano ále ſię ieſzcże ná przepowiedácże iey tárgano/ [...] tám też nie kázał ſię mśćić/ ále w pokorze ćierpieć. CzechEp 337.

»dziękować w pokorze« (1): Dziękuie [lege: dziękuję] panie wpokorze RejKup f6v.

»w pokorze modlić się (a. ofiarować modlitwy)« (3): A tu ſie też tego vcżyć mamy nędznicy/ ábychmy w ćichosći á w pokorze ofiárowáli modlitwy ſwoie RejAp 72, Ff3; ArtKanc M13v.

»w pokorze prosić« (1): Aby káżdy bez wſzego wątpienia/ ocżekawał poćieſzenia/ gdy ſwe ocży k Niebu wznośi/ w pokorze, w ćichośći prośi. ArtKanc I18.

»służyć w pokorze« [szyk zmienny] (3): Potym zbudował iey klaſztor/ á tám ią vcżynił kſięnią/ ktora w wielkiey pokorze á trzeźwośći ſpánnámi przykład im dáiąc pánu Bogu służyła HistRzym [39]; KochPs 95; SkarŻyw 224.

Wyrażenie: »w świętej pokorze« (1): Przemień ſię [duszo] w ſkáłę/ y opokę twárdą/ W świętey pokorze/ bądź pokuſom hárdą. GrabowSet Q2v.
Szeregi: »w pokorze, (a) (w) cichości« [szyk 6:2] (8): Gdyż ták nędzna duſſá moyá prágnye záwżdy tego/ Abych w vprzeymey pokorze á w wyerney ćichości/ Pilnye záwżdy náſládował twych ſpráwyedłiwośći LubPs aa5v, dd2; RejAp 72, Ff3; SkarJedn 228; ArtKanc D8, I18, M13v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»w pokorze, (a) w cirpliwości« [szyk 1:1] (2): Rozwielcż panie lata/ w cirpliwoſci a w pokorze naſſego żywota. OpecŻyw 90v; ArtKanc F10v.

»w pokorze i (a) w prostości« (2): Wiárá nie ma być zmyſłom áni rozumowi poddána: ále oná ma roſkázowáć/ á my iey być poſłuſzni w pokorze á w proſtośći. WujNT 525, 161 marg.

»w pokorze z skruchą« (1): Gdyż w pokorze z ſkruchą/ ma w tobie [dusza ma] vfánie GrabowSet P2v.

»w pokorze i (a) uniżeniu (a. w poniżeniu)« (3): Przeſto ktorzy w tákowey pokorze y vniżeniu Páná Kryſtuſowym chodzą/ ſą ſludzy y przyiaćiele iego. KrowObr 6; RejPos 275; SkarŻyw 384. ~

Personifikacje [w tym jako osoba dramatu w BielKom (8)] (15): ijdzie z iey miloſcią/ pokora/ vboſtwo/ a ſromiezliwoſtz/ ktoré ſą panié wielmi nácżelné/ ale nie natym ſwiecie/ bo dworu anielſkiégo ij krola niebieſkiégo. OpecŻyw 10v; (did) Pokorá ſobie mówi. (–) BielKom F7, nlb 8, D4v did, F5 did, F5v did, F6 did [2 r.], F6v did; RejZwierc 231v [3 r.]; MIła pokorá iedźie á pokóy piáſtuie/ Wożnicá boiaźń woźi ze wſzech ſtrón pilnuie KochMRot C2, C2; GrabowSet X2v.

Iron. [czyja: G sb (9), ai poss (4), pron poss (1)] (14): A batzyſz iuż iáko ſie zgadza pokorá Papieżá Rzymſkiego/ s pokorą Páná Kryſtuſá Syná [Boże]go KrowObr 7v; Otoſz iuſz maſz pokorę/ żywoty/ y ſpráwy tych tho wikáryiow y Opok wáſſych rzetzonych. KrowObr 40, 2, 6, 25v, 37, 40 (11); Ale oſobliwie świadcży o Papieſkiey pokorze/ oná żáłoſna Hiſtorya cżwartego Henryká Ceſárzá/ ktorego Papież Grzegorz 7. wyzuł z Ceſárſtwá/ y wygnánego prześládował. NiemObr 167, 168.

W charakterystycznym połączeniu: pokora papieża (rzymskiego) (papieska) (12).

Wyrażenie: »wilcza pokora« (1): Tedy mi temu dźiwno/ iż w rzecży ták iáſney/ zálecáiąc tę wilcżą pokorę Papieſką chce X.K. ludźi bácżnych omamić CzechEp 333.
W przen (20): O gdy duſſa nábożná/ zakuſi wonnoſci ſwiętego vboſtwa/ ſwięté cżyſtoſci ij pokory/ ij ijnſſych tznot ſmacżnoſci/ a kochá ſie w nich/ azáli nie ſtokrotny owotz z laſki milégo Iezuſa OpecŻyw 56; Vbyor cnothy/ pokorá. RejWiz 6 marg [idem] Dd3v; RejPos 87; Ták chćiał Pan Bog mieć/ [...] áby rząd kośćiołá iego/ poſłuſzeńſtwem á pokorą kwitnął SkarJedn 147; Wielka ćierpliwość twoiá/ y koroná chwálebny Pietrze á zwierćiadło pokory od dáwnych wiekow nieſłycháney. SkarŻyw 473; ktore [ubóstwo] dobrym ſercem bywa ſtrożem pokory SkarŻyw 497; ſklepy cnot y ſkárbnic duchownych rozprzeſtrzeniał/ y wnie drogiego złotá/ pokory y wielkiey doſkonáłośći/ názbierał SkarŻyw 543, 192 [2 r.], 354; Kto tedy wedle Bogá głos wypuſzcża/ owcą ieſt pokory y wyznánia: kto záś práwie w breẃ prawdźie ſzkárádźie bluźnierſtwámi przećiw Bogu wyie: wilkiem ieſt. CzechEp 37; Iż k tobie krzycży/ ma pokorá niſka. GrabowSet T2; Tą pokorą Chryſtuſową źiárno to polewáiąc/ rośćmy iáko mowi Apoſtoł/ w rozumie duchownym y poznániu Bogá náſzego SkarKaz 84a; Poſtawmy w nim [kościele serdecznym, tj. w sercu] ołtarz pokory SkarKaz 457a, 83b [2 r.], 84b, 85b; CzahTr B2.
Przen: metonimicznie: Ktoś pokorny [czyja] (1): O wierny ſynie boży/ ku cżemu twa pokora tak niſko z ſtąpila OpecŻyw 134.
b. O zwierzęciu (1):
Wyrażenie przyimkowe: »z pokorą« (1): GOłąbkowi z gniazdecżká/ gdy dzyatki potyorą/ Pátrz z iáką niebożątko/ vżywa pokorą. Siedząc ſobye s ſámicżką/ żáłobliwie wyie/ A zbyeráiąc po zdzyebłku/ gniazdko z nowu kryie. RejZwierz 126v.
2. Akt publicznego wyrażenia skruchy (12): Homagium, pokora, oldovanye BartBydg 70, 102.
a. Wyrażenie poddaństwa, przysięga wierności, hołd lenny (9): A powiadam tesz wam przyaczielowy ſwemv o Kroliv Ferdinandzie yz on prziſſilal do nas kyelka ras poſlal ſwich ſpokoramy zadayacz nas yzebichmi wieczey ſnym walky niemiely. LibLeg 10/148; Ceſarz cżyniąc pokorę padł przed drzwiámi/ á Papież po nim deptał ſpiewáiąc z duchownymi: Super Aſpidem et Baſiliſcum ambulabis etc. Po tey pokorze ieſt rozgrzeſzon BielKron 181v.
Zwroty: »podać się [komu] w pokorę« (1): A tak potym Gázeńcżycy podáli ſię mu w pokorę [rogaverunt qui de Gaza]/ ktorym on dał rękę ſwą práwą/ á wźiąwſzy od nich w zakłádźie ſyny Kſiążęce/ [...] przeſzedł ſam onę krainę BibRadz 1.Mach 11/62.

»pokorę (u)czynić, udziałać« [szyk zmienny] (4:2): Tych czaſſow woyewoda walasky vmarl ktori przed tim bil Stephan a thak prziſchedl do nas y do naschego sczeslywego a wielkiego panowania y pokorę przednamy panem swim vdzialal pyotr woyewoda LibLeg 10/65, 10/65v; Potym Agrypá poſłał do Zydow s ſtárſzych poſły/ áby [...] przećiw Ceſtyowi wyſzli proſząc łáſki/ pokorę y nágrodzenie vcżynili. BielKron 146v, 181v, 324 [2 r.]; [HistOtton 76v].

b. praw. Publiczne upokorzenie się winowajcy z prośbą o przebaczenie (1):
Zwrot: »pokorę uczynić« (1): ..pro capite.. omagium alias pokorą vczynycz.. ZapMaz IV 1-2/134v; [[Jan Opyda] także pana Krobickiego sołtysa swego w domu jego wójta i z gromadą w kościele kamienieckim ma im pokorę uczynić KsięgiSądŁąck 1578 nr 255].

Synonimy: 1. cichość, cierpliwość, poniżoność, skromność, uniżenie; 2. hołd.

Cf POKORNOŚĆ

JDok