« Poprzednie hasło: [CICHOPŁAWNY] | Następne hasło: CICHOTA » |
CICHOŚĆ (125) sb f
o jasne.
sg | pl | |
---|---|---|
N | cichość | |
G | cichości | cichości |
D | cichośći | |
A | cichość | |
I | cichością | |
L | cichości |
sg N cichość (26). ◊ G cichości (27). ◊ D cichośći (4). ◊ A cichość (16). ◊ I cichością (12). ◊ L cichości (39). ◊ pl G cichości (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII (z Cn) ‒ XVIII w.
W połączeniach szeregowych (2): CzechRozm 241v; A nawięcſzey ſię boi/ modlitwy/ cżućia/ poſtow/ ćichośći/ vboſtwá dobrowolnego/ wiárowaniá prożney chwały/ pokory/ gniewu hámowánia/ miłośierdzia. SkarŻyw 57.
W charakterystycznych połączeniach: duch cichości, w duchu cichości (4), z duchem cichości.
»cichość pokorna« [szyk 1:1] (2): LubPs dd2; áby [...] nie ſchodźiło mi ná [...] łáſkáwośći ſługi Boże zdobiącey/ ćichośći pokorney LatHar 35.
»w cichości serca« (2): RejPos 265v; Zwierzchność Papieſką nád ſobą ználi/ w pokorze y ćichośći ſercá/ y w poddáńſtwie Vrzędniká kośćielnego nawjżſzego Pánu Bogu ſię podobáli. SkarJedn 352.
»cichość, (i) cierpliwość« = mansuetudo, patientia Vulg [w tym: z cichością, (i) cierpliwością (3)] [szyk 10:2] (12): RejPos Wstaw [1434]; záprzenie ſie ſámego ſiebie: [...] A miáſto tego Chriſtuſá/ z ćichością/ ćierpliwośćią/ dobrotliwośćią/ pokorą/ cżyſtośćią/ świętobliwośćią/ ſpráwiedliwośćią przyoblecżenie etc. CzechRozm 187v, 235; SkarŻyw 81; Ieſliż tedy y w ták máłey rzecży/ vcżąc záwżdy ſwych ćichośći y ćierpliwośći/ nie dopuſzcżał im nád inſzymi zwierzchnośći ſobie przy właſzcżáć: cożrzecżemy CzechEp 28, 51; CzechEpPOrz *3v; LatHar 204, 233; WujNT Eph 4/2, Col 3/12, 1.Tim 6/11.
»cichość, dobrotliwość (a. dobroć)« [szyk 2 : 1] (3): LubPs bb2; GórnDworz Mm6v; Bo ieſli tá źwierzęca wśćiekłość ieſt w ták wielkiey wadze/ że ią męſtwem zową: coż lepak ieſt ćichość/ co dobrotliwość [quid igitur est lenitas, quid placabilitas] á ſercá miękkość? ModrzBaz 62v.
»cichość i łagodność« (1): A Ią ſam Páweł proſzę was przez ćichość y łágodność [per mansuetudinem et modestiam] Chriſtuſowę WujNT 2.Cor 10/1.
»łaska(wość), (i) cichość« [szyk 3 : 1] (4): Ieſt theż duch miłośći/ ćichośći/ łáſki/ kthorego zowie piſmo duchem Kryſtuſowym. GrzegŚm 66; SkarŻyw 31, 161; LatHar +++.
»cichość, (a) mierność« [w tym: z miernością a cichością (1)] [szyk 1 : 1] (2): MurzNT 111 marg; Proſzę was thedy brácia/ [...] ábyſcie chodzili ták iáko ſie godzi á przyſłuſzy ná powołánie wáſze/ w ktorym powołáni ieſteſcie/ ze wſzeláką miernoſcią á ćichoſcią RejPosWiecz2 94.
»cichość, (i) miłosierdzie« (2): RejPos 267; Láſkáwość wielka/ ćichość/ y miłośierdzie w niey niezmierne kwitnęło. SkarŻyw 161.
»miłość, (i) cichość« [szyk 3 : 2] (5): GrzegŚm 66; CzechEp 18, 316; CzechEpPOrz *3v; Cżego świeży przykład mamy w piſániu [...] w ktorym zápomniawſzy wſzelákiey miłośći/ y ćichośći [...] ták nas ſzácuie y winuie NiemObr 4.
»pokoj, cichość« [szyk 2 : 1] (3): Mącz 302b; GórnDworz Mm6v; SWarom przeto waśniam y nienawiśćiam/ by namniey nietrzebá przywykáć: Lecż ćichośći/ pokoiu/ á zgody [quieti autem, paci, concordiae] pilnowáć. ModrzBaz 68.
»pokora, (a, i) cichość« = humilitas et mansuetudo a. modestia Vulg [w tym: w pokorze, (a) w cichości (12)] [szyk 16 : 14] (30): a racży datz mnie grzéſſnému/ ijżebych we wſſech ſprawách moijch/ pokorę ij cichoſtz zachowál OpecŻyw 72v; LubPs aa5v, dd2; A tu ſie też tego vcżyć mamy nędznicy/ ábychmy w ćichoſći á w pokorze ofiárowáli modlitwy ſwoie przed tym ſwiętym á ſtráſzliwym máyeſtatem Bogá żywiącego ná wieki. RejAp 72, Ff3; RejPos A4, 26, 57, 79, 228v (8); SkarJedn 228, 352, 374; SkarŻyw 57, 230; CzechEp 316; ArtKanc D8, I18, M13v; Ma[n]suetudo ‒ Czichoſcz, pokora. Calep 637a, 668b, 810b; LatHar 233; WujNT Eph 4/2, Col 3/12; Cichość y pokorę y łáſkáwość záchowuymy SkarKaz 638a, 638a marg.
»cichość, (a, i) skromność« [w tym: w cichości (a, i, w) skromności (4)] [szyk 7 : 7] (14): Sedatio, Skromność/ ćichość. Mącz 381a, 208c; RejPos 69v, 265, 314; Ale to ieſt ćichy/ ktory w ćichośći/ w ſkromnośći/ á w nadobney pomierze wſzytki rzecży ſwe ſpráwuie RejZwierc 139, 139v; RejPosWstaw [1434]; CzechRozm 235; ModrzBaz 10; CzechEp 74; NiemObr 5, 11, 166.
»sprawiedliwość, (a) cichość« = hurnilitas, iustitia PolAnt (3): Ano ten Pan Kriſtus [...] nie wypycha żadnego od ſpołecżnośći tákowey/ á to dla niezmierney oney ſpráwiedliwośći ſwoiey/ á dla oney ćichośći RejPosWiecz2 92; BudBib Soph 2/3; NiemObr 166.
»wiara, (i) cichość« = fides, mansuetudo Vulg [w tym: z wiarą i z cichością (1), w wierze i w cichości (2)] [szyk 4 : 1] (5): Abowiem boiaźń Páńſka ieſtći mądrośćią y ćwiczeniem/ á wdzięczna ieſt v niego wiárá y ćichość. BibRadz Eccli 1/26; Vczynił go świętym w wierze y w ćichośći [in fide et lenitate] a wybrał go ze wſzytkich 1udźi. BibRadz Eccli 45/4 [idem BudBib]; RejPos 56v; BudBib Eccli 45/4; WujNT Gal 5/23.
»w cichości« (29): O dobrotliwy Pánye naſłodſſy w ćichośći LubPs T2, Kv, ff; Synu moy odpráwuy rzecży ſwe w ćichośći [in mansuetudine]/ á cżłowiekowi vcżćiwemu będzieſz wdzięcżnym. BudBib Eccli 3/18; CzechEp 24; NiemObr 18; ArtKanc B4v; WujNT 2.Tim 2/25, Iac 1/21. Cf Wyrażenia, Szeregi.
Synonimy: 1. milczenie; 2. pogoda, spokoj; 3. bojaźń, cierpliwość, dobroć, dobrotliwość, łaskawość, mierność, miłosierdzie, miłosierność, pokora, pokorność, poniżenie, prostota, skromność, spokoj, spokojność, stateczność.
MM