[zaloguj się]
[pdf]

PROSTOTA (191) sb f

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N prostota
G prostoty
D prostocie
A prostotę prostoty
I prostotą prostotami
L prostocie prostotåch

sg N prostota (26). ◊ G prostoty (56). ◊ D prostocie (4). ◊ A prostotę (30) [w tym: -e (1)]. ◊ I prostotą (10). ◊ L prostocie (58). ◊ pl A prostoty (1). ◊ I prostotami (2). ◊ L prostotåch (4).

Sł stp notuje, Cn s.v. prostak, prostość, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Szczerość, prawość, uczciwość; też niewinność; simplicitas Vulg, Modrz, Cn; directio Vulg; sinceritas Mącz; bonitas morum Cn (91): RejJóz D5, D5v marg; KromRozm III C8v; Przeſthańmy my ná proſtocie Apoſtolſkiey/ ſtrzeżmy ſię ábychmy nie byli zwiedźieni przez Filozofią/ ktorey ſię iáko powietrza złego każe ſtrzedz Apoſtoł. GrzegRóżn L4v; RejPosWstaw [1434]v; Pan [...] ſtróż proſtoty/ mnie vdręczonemu Pomógł z nieſzczęśćia ſłudze ſwoiemu. KochPs 175; SkarŻyw 332, 543; Trudno o ſzcżyrość przybráną w proſtotę. GrabowSet Y, L; Lecz ſię boię by ſnadź [...] nie były tákże ſkáżone ſmyſły wáſze y nie odpádły od proſtoty oney ktora ieſt w Chriſtuśie. WujNT 2.Cor 11/3; ále wiem/ iż ty ná ſerce pátrzyſz/ á w proſtoćie ſię kochaſz. SkarKaz 454b; Mądrość bez proſtoty/ ieſt chytrość y złość. SkarKazSej 662a.

prostota czego (9): ohydził im nieprzyiaćiel poſłuſzeńſtwá wiáry proſtotę/ y żywotow świętych przykłády y cżytánia SkarŻyw A2. Cf »w prostocie«, W przen.

prostota ku komu, ku czemu (2): SkarŻyw 570; Páweł [...] chwali wiárę ludu Rzymſkiego: [...] iż w nich więtſze ieſt nabożeńſtwo/ y więtſza proſtotá ku wierzeniu. WujNT 525.

prostota czyja [w tym: pron poss (27), G sb i pron (16)] (43): rozeznay pánie ſpráwy moię/ áby ſie oznaczyłá proſtotá moiá w vczynkoch moich RejPs 37v, 192; BibRadz 311a marg; Prot Bv; Pociechá proſtemu w proſtocie iego. RejPos 57v marg, 82v, 209v, 235v [3 r.]; WujJud a2v, a5v; Ktore ſłowá [Jezusa]/ gdy Apoſtołowie vſłyſzeli/ tedy dopiero ták ná nie wedle proſtoty ſwey odpowiedźieli. [...] CzechRozm 237; ModrzBaz 10; SkarJedn 228; Dziśieyſzy mądrey tákiey proſtoty oycow ſwoich odſtąpiwſzy/ ſzátáńſką chytrośćią przez heretiki vłowieni ſą. SkarŻyw A2, A2; á gdy widźiſz/ że moiá proſtotá/ Ná głębią przepáśći ſtráſzney záwiedźiona/ Rátuy/ bo nawáłność zewſząd poburzona. GrabowSet O4; WujNT 2.Cor 8/2; SkarKaz 454b [2 r.]; SkarKazSej 662b. Cf Wyrażenia przyimkowe.

W połączeniach szeregowych (4): RejPos 209v; Powiádał mi teſz tenże Fortunatus/ ktory mi ſię bárzo y láty/ y obycżáymi/ y proſtotą podobał: [...] SkarŻyw 213; Iáko máłe dziatki [Matth 3/18].) Pokorá/ niewinność/ ſzczyrość/ á proſtotá ieſt nam tym przykłádem dziatek zálecona. WujNT 76; Boże day wam táką y onę ſtárożytną oycow wáſzych proſtotę y vprzeymość/ á odmiátánie wſzelákiey dwoiákośći y zmyślánia y oboiętnośći SkarKazSej 662b.

W przeciwstawieniu: »chytrości ... prostota« (1): Zwiedź z brzydkiey drogi/ gdźie nowiną cnotá/ Chytrośći ważne; pośmiechem proſtotá. GrabowSet M4.

W porównaniach (2): A ieſt [Kościół] proſtoty ſwiętey iako gołębicżka WróbŻołt V8; A gdyż tá [duszo]/ iák owiecżká/ Pokorna/ pełna wſzelákiey proſtoty/ W puſzcży/ gdźie trwogi mieſzkáią z kłopoty/ Krzycży GrabowSet T.

Wyrażenia: »cnotliwa prostota« (1): Lecż ty moy miły brácie s krześćiáńſkiey cnoty/ Náſláduy kędy możeſz cnotliwey proſtoty. LubPs gg2.

»prostota gołębiowa (a. gołębicza)« (2): iáko záś [św. Paweł] w náuce/ w kazániu/ w ćierpliwośći záchował proſtotę gołębiową. WujNT 493. Cf »w prostocie gołębiczej«.

»szczyra prostota« = pura sinceritas Mącz (3): Mącz 332c; Drugim też záſzkodźiłá ich ſzczyra proſtotá/ Co wiele cnoty mieli ále máło złotá. Prot Bv. Cf »w szczerej prostode«.

»prostota święta« [szyk 2:2] (4): WróbŻołt V8; Bo z iedney ſtrony/ gdy ſie oney świętey á mądrey proſtoćie ſtárſzych náſzych przypátrzymy/ naydziemy/ że [...] WujJud a2v. Cf »w prostocie świętej«.

»wierna prostota« (1): Gdyż iedno tákiemu káżdemu obiecał [...] podeprzeć oney chući á oney wierney proſtoty iego/ [...] kto ſłucha głoſu iego. RejPos 209v.

Szeregi: »prostota i (dobre) serce« [szyk 1:1] (2): Wſzakże poſłom onym Pan Bog ná ich proſtotę y dobre ſerce pátrząc/ zbłądzić nie dopuśćił SkarJedn 228; SkarKaz 454b.

»dobra wola i prostota« (1): A krol pátrząc ná iego [kmiecia] dobrą wolą/ y ná proſtotę iego: bárzo to [jajka złożone w darze] wdźięcznie od niego przyimuie SkarKaz 454b.

»pokora a prostota« (1): izeby ty obaczywſſy pokorę a proſtotę naſſę [...] wyzwolic nas będzieſz raczył od wſſech ſzkodliwych przigod naſſych RejPs 192. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»prostota i (a) szczyrość« (3): BibRadz 311a marg; Sprzećiwia ſie tey złośći/ proſtotá á ſzcżyrość vmyſłu/ mowimy więc poſpolicie/ duſzá práwa. RejPosWstaw [1103]v; SkarKazSej 675a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»prostota a (i) uprze(j)mość« [szyk 1:1] (2): Był ten Márynus wielkiey vprzeymośći y proſtoty ku Pánu Bogu/ ſzcżery/ y cżyſty SkarŻyw 570. Cf »w prostocie a w uprzemości«. [Ponadto w połąszeregowym 1 r.]

»wiara (a. wierny umysł) a prostota« [szyk 3:1] (4): iż dla tákiey wiáry á dla tákiey proſtoty wiernych ſwoich/ niemocy vzdrawia/ [...] ále y grzechy [...] łáſkáwie á miłośćiwie im odpuſzcżáć racży. RejPos 235v; iż Pan poznawſzy wiárę á proſtotę ſpráwiedliwą á niewymyſlną káżdego/ iż gotow ieſt káżdemu ná káżde záwołánie iego. RejPos 235v, 82v, 235v.

Wyrażenia przyimkowe: »z prostoty« (4): A to gdy oni [aposłowie] ſpuśćiwſzy ſie ná ſłowo iego [Jezusa]/ to co im roſkazał cżynili/ z ſproſtoty [!]/ nic ieſzcże nie myſłąc/ o iákim pánowániu. CzechRozm 237; Ták my śćiány y mury P. Bogu z proſtoty oddáiąc/ mowiem z Dawidem y Sálomonem: Wiemy Pánie Boże náſz/ iż maſz wielkie páłace [...] SkarKaz 454b.

~ z prostoty czyjej (2): z proſtoty ſwéy będę to czynił BiałKat 68v; SkarKaz 454b. ~

»w prostocie, w prostotach« [w tym: stać, trwać (7)] = in directione, cum a. in simplicitate Vulg (35:2): Ieſli będzieſz cżyſty y w proſtoćie [rectus]/ chodził/ wnet ocući ſie ktobie/ y vcżyni ſpokoyny przybythek ſpráwiedliwośći twoiey Leop Iob 8/6; W tákiey proſtoćie on [św. Wincenty] proſte vcżąc y w mądrych/ wielki pożytek P. Bogu/ ná ſwą sławę znáuki niedbáiąc/ cżynił. SkarŻyw 312.

~ w prostocie czego (7): Nie day ſzfánkowáć/ cnotam w ich proſtoćie/ Bierz moc niecnoćie. GrabowSet M4v. Cf »w prostocie umysłu«, »w prostocie serca«.

w prostocie czyjej (19): RejPs 38; Niechay prziydzie pokoy/ niech odpocżywa ná łoſzku ſwoim/ ktory chodził w proſtoćie ſwey. Leop Is 57/2, 1.Mach 2/60; RejAp 78v; ktorzy [Matka, Józef, Symeon, Anna] [...] w proſtotach ſwoich ocżekawáli z rádoſcią tego obiecánego zbáwicielá ſwego. RejPos 57v, 57v [2 r.], 194 [2 r.], 233, 239, 289 [3 r.] (15).

W połączeniach szeregowych (3): Trawę álbo zieloność możemy rozumieć ty ktorzy w ſzcżyrośći á proſtocie/ á w zielonośći ſwey ſtoią wiernie przy Pánu ſwoim. RejAp 78v; tedy doſyć maſz ſławnych á rozważnych przykłádow przodkow ſwych/ [...] ktorzy w ſzcżyrośći w proſtocie/ á w vprzeymey niewinnośći vżywáli y żywotow ſwych/ y káżdych poſtępkow ſwych RejZwierc 267v; SkarŻyw 193.

Wyrażenia: »w prostode gołębiczej« (1): w proſtoćie gołębicżey/ miał [św. Rupert] wężową mądrość SkarŻyw 230.

»w szczerej prostocie« (1): ktorzy [przodkowie] iáko przyſtoi/ pilnie záchowány zwycżay w ſzcżerey proſtoćie potomkom ſwoim podáli. WujJud 194.

»w prostocie świętej« [szyk 1:1] (2): Ze przodkowie náſzy pilnie záchowawſzy w świętey proſtoćie obycżay wźięty od ſtárſzych ſwoich potomkom podáli. WujJud 194v; WujNT 576.

»w prostocie umysłu« (1): Spráwowáłá [św. Austreberta] on klaſztor z wielką miłośćią ku śioſtrom/ w cżyſtem ſercu/ w proſtoćie vmyſłu/ w ćierpliwośći y znoſzeniu cżłowiecżjch w śioſtrách ſwoich nieudolnośći/ y w wielkim przykłádzie wſzytkiey bogomyſlnośći y żywotá świętego. SkarŻyw 193.

Szeregi: »w prostocie a (i) (w) niewinności« (2): RejPos 341; O nędzne źiarnko y robaczkowie [tj. pobożni ubodzy ludzie]/ ćieſzćie ſię á czekayćie w proſtoćie y niewinnośći/ wzroſtu y podwyżſzenia ſwego. SkarKaz 84b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»w prostocie i posłuszeństwie« (1): vdali ſie [ludzie] do [...] kſiąg ktore im náukę o táiemnicách Bożych wyſoką obiecuią: nietylo miáſto náuki práwey (ktorey wproſtoćie y poſłuſzeńſtwie wiáry ſzukáć było potrzebá) kácerſtwá y błędy nalezli/ [...] ále y cnotá wnich [...] vſchłá. SkarŻyw A2.

»w prostocie i prawości« (1): Y ták w oney proſtoćie y práwośći/ cżynili [ludzie] wolą Bożą/ ták łácno/ iáko gdy kto po wodzie płynie. SkarŻyw 260.

»w prostocie a w uprzemości« (1): Dániel też w ſwey proſtoćie á w vprzemośći [in sua simplicitate]/ wybáwion byl z páſzcżek Lwich. Leop 1.Mach 2/60.

Cf W przen. ~

W przen [czego] (7): A też mi ſowito oddáł [Pan]/ tę práwą myſl moię y proſtotę rąk moich ktora iemu nigdy byłá nietáiemna. RejPs 25.
Wyrażenie przyimkowe: »w prostocie serca, serdecznej« = cum simplicitate cordis Vulg (5:1): ktory w proſtocie ſercá ſwoiego/ bez omylnych wymyſłow ſwiátá tego/ ſtoi mocno przy ſwiętey prawdzye iego [Pana]/ [...] tedy go tymi doſtoieńſtwy y przywileymi ozdobić [...] racżył RejPos [323]v, 206v, 289; SkarŻyw 99; á łamiąc chleb po domiech/ pożywáli [apostołowie] pokármu z radośćią y w proſtoćie ſerdeczney: chwaląc Bogá WujNT Act 2/46; SkarKaz 454b.
Przen: Szczery człowiek (1): [Zefira, żona Putyfara, do służącej Achizy] Y ty wierzmi ciągnieſz kota Bo zrozumem ta proſtota [tj. Józef] RejJóz D5v.
2. Względnie niski poziom umysłowy, wynikły z braku wykształcenie lub z cech osobistych; też nieumiejętność poznania prawdy bożej; inertia Mącz, Cn; ruditas JanStat, Cn; hebetudo, inscitia Mącz; imperitia Cn [w tym: czyja (43): pron poss (29), G sb i pron (12), ai poss (2)] (77): widząc oſlą głupość/ Tako ſkarał iego śmiáłość: Dziękuy oſle ſwey proſtoćie/ Tá ćię chowa przy żywoćie BierEz M3v, D3, I3; racz wybawic nas zowych ciemnoſci a przepaſci proſtoty naſſey z ktorey wpadamy wgłęboſci [!] grzechow naſſych RejPs 61v; racz nad nami miłoſciwem ſtrozem byc aby vciſniony nieodſtąpił od ciebie dla vciskow ſwoych błędmi ſie nieobłądził dla proſtoty ſwoiey RejPs 215v, 100, 122v, 143v, 159v; Bo cżo zeydzie na proſtocie nagrodzę piłnoſcią RejJóz L4, C; RejKup Lv, q7; BibRadz I 6c marg; OrzRozm D2, D2v, Ev [2 r.], M2v; Mącz 17a, 153d; ále głupiemu [...] do tego ſie mieć trzebá/ żeby zá pokazániem proſtoty ſwey ludziom/ pozbył głupſtwá GórnDworz B, Bv, I3v, R5; iż ſie trudno mamy wymáwiáć proſtotámi ſwemi/ gdyż vmiemy cżłonki wiáry krześćiáńſkiey/ modlitwę Páńſką/ y przykazánie iego RejPos 190v, 64, 146v, 153v, 283v, 286v, 289v; Ty wiéſz moię proſtotę/ wiekuiſty boże/ Tobie móy grzéch być táyny niemoże. KochPs 99; SkarŻyw 243, 346; Przeto ia widząc proſtotę y leniwy dochćip onych ſtárych Piſárzow álbo Diakow/ to znáczne ácz Pogáńſkie Xiążę/ właſnego ſyná Ringoltowego StryjKron 288; CO báią Poétowie/ że rózné ofiáry Róznym Bogóm czyniono: á práwie bez miáry. To tym (pátrzćie proſtoty) natłuſtſzé czábány/ To drugim záśię tákże nie chudé bárány Rzezano PudłFr 48; Vżyieſz przeto łáſki/ gdy pobacżyſz Pánie/ Ze ſię podcżás co głupie/ z mey krewkośći sſtánie/ Gdyż álbo złe bacżenie/ y proſtotá rádźi/ Albo ſpoſob dobrego/ zdrádnie w grzech wprowádźi GrabowSet D, M2v, N; SarnStat 159 [2 r.], 557, 824; Co puſzcżam ná bacżenie cżłowieká mędrzſzego/ Pokładáiąc mu pod rozum ten kęs zdánia mego. Ktorem w proſtey głowie mey to w tem vpátruię/ Choć do ſiebie proſtotę z kożdey miáry cżuię. CzahTr I3v.

prostota czego (1): iż proſtotá człowieczenſtwa naſſego ktemu bez łaski a bez nadchnienya twego ſwiętego wto [postępowanie według nakazów bożych] nigdy niemoze być przyprawiona RejPs 188v.

W połączeniach szeregowych (2): Inscitia, Nievmieyętność/ proſtotá/ grubość. Mącz 372d; iż te Mniſkie álbo zakonnicże Reguły y vſtáwy/ nic innego nie ſą/ iáko Bábilon/ to ieſt pomieſzánie/ y ſkupienie błędow/ proſtoty niepoſłuſzeńſtwá/ świętokradźtwá/ bluźnierſtwá/ y ſtok okrutnych á przeklętych niepráwośći/ y wſzyſtkich grzechow. ReszPrz 35.

W przeciwstawieniu: »mądrości ... prostota« (1): Nie w mądroſciach ſwiátá tego Duch ſwięti/ álew [!] proſtocie. RejPos 283v marg.

Szeregi: »dzieciństwo i prostota« (1): Ktore dziećinſtwo y proſtotá iego [Saula]/ ieſzcże ſie y z ſtąd pokázuie iż [...] z inſzymi Proroki prorokowáć też pocżął/ tedy ſie temu wſzyſcy dziwowáli [...] máiąc to ſobie zá dziw ieden/ iż też on cżłowiek gruby y podły nieuk prorokowáć mogł. CzechRozm 140v.

»prostota i grubstwo« (1): Rudimentum ponere, Począć ſie wuczáć/ wkłádáć w nauki/ proſtoty y grubſtwá popuſzczáć. Mącz 359c.

»prostota a niewiadomość« (1): iż nie przyſzedł [Pan] dla tych kthorzy lekárzá nie potrzebuią/ iedno do chorych/ to ieſt/ do tych ktorzy leżą w tey cięſzkiey chorobie proſtoty á niewiádomośd ſwoiey RejPos 183.

Wyrażenia przyimkowe: »z prostoty« (4): A ty iako mądry pan/ mnię przepuſcić racżyſz Gdy ż proſtoty nie ſchući/ czo ku mnię obacżyſz RejJóz C2v; SkarŻyw 372.

~ W przeciwstawieniu: »z prostoty ... z(e) złości« (2): Iedno theż nie zárázem łay/ bo proſtakowi ma być wiele odpuſzcżono/ gdy czo s proſtoty á nie ze złośći cżyni. RejZwierc 209; SkarŻyw 257. ~

»w prostocie« (10): RejAp 35v; Vmieſz też podobno ony dzieſięć cżłonkow woley á przykazánia Páńſkiego: co ty ſobie maſz mieć miáſto kſiążęk w proſtocie ſwoiey. RejPos 190, 160v, 190v [2 r.], 227, [340]v; SkarJedn 309; A ſzláchtá w proſtoćie niewiedząc co ſię dźieie/ przyzwala y wrzaſkiem wſzytko odpráwuie. SkarKazSej 694a.

~ W porównaniu (1): Są theż ludzie prośći ni ocż niedbáiący/ tylko w proſtotach ſwoich iáko wołowie vżywáiący tego ſwiátá mizernego. RejAp 49v. ~

W przen (4): nieraczyſz mily panie taką proſtotą powloczyc ſerc naſſych aby [...] mieli ſie odwracac od wielmozney chwaly twoiey RejPs 218v; Rácżże oſwiećić Boże náſz ty nędzne á záſlepione ocży náſze/ á zyąć z nich thę márną łuſkę proſtoty á niedowiárſtwá náſzego RejPos 284v, 183; Vbogacż nędzę/ ſkryi nágą proſtotę. Bym Anyelſkiego Páná [...] Z tą vcżćiwośćią/ ſkruchą y miłośćią/ Wiárą/ pokorą/ przyiął GrabowSet O2v.
Przen (1):
Szereg: »prostota a głupstwo« (1): Nad to ieſzcże/ Filoſofia/ Sofiſtica/ y wſzytki namowy mądrośći ludzkiey kthore ſię z rozumem zgadzáią/ wnet vſtąpią proſtoćie á głupſtwu Bożemu/ ktore ieſt mędrſze nizli [!] wſzyſcy ludźie GrzegRóżn A2v.
a. Naiwność, łatwowierność (7): Tá prośba byłá chytroſć pokryta/ ktorey nie mogłá zárazem obáczyć tá niewiáſthá dla proſtoty ſwoiey BibRadz I 186a marg.
Szereg: »prostota a niewinność« (1): y wedle proſtoty á niewinnośći ſwey/ wſzytkim to powiádał [dziecko swój sen] zá pewnie ćwierdząc/ żem był v Páná Bogá. SkarŻyw 331.
Wyrażenia przyimkowe: »z prostoty« (3): Ceſarz z proſtoty/ kápłanom vwierzył/ y wygnáć go [św. Chryzostoma] kazał. SkarŻyw 89, 192.

~ W porównaniu (1): Ták my z proſtoty y po ſwemu/ iákoby po kmiecku/ mowim do P. Bogá: Zbudowáliſmy tobie Pánie domecżek [w sercu]/ [...] prośim ćię mieſzkay z námi. SkarKaz 454b. ~

»w prostocie« (1): Przyiaciół teſz w proſtoćie on niewinny Epiphánius z Cyprá z wiedziony od Theophilá. SkarŻyw 89.

Przen: Człowiek łatwowierny; simplex homo, prope ad stultitiam simplicissimus Cn (1):
Wyrażenie: »niewinna prostota« (1): Y thę zwirzchność ná ſwiecie ktorey vżywáią/ A wſzák widziſz ná oko nacż ią obrácáią. [...] Przywodząc ná wſzytko złe niewinną proſtotę. RejWiz 106v.
3. Skromność, naturalność, brak wykwintu i kunsztowności; innocentia, levitas, simplicitas Mącz; infectatus Calep (21): Simplicitas, Yednoſtáyność/ proſtotá. Mącz 394b.

prostota w czym (1): CzechEp 333 cf prostota czyja.

prostota czyja (1): choćiaż też iuż y on [papież Grzegorz I] [...] ſubtylnie ſię w ludźi wkrádał/ y one ſobie y kośćiołowi ſwemv Rzymſkiemu zniewalał: á to zwierzchnim nabożeńſtwem: y wymyślnemi ceremoniámi/ [...] ktore on wynálaſł/ y przez nie onę proſtotę przodkow ſwych w odpráwáwoniu [!] nabożeńſtwá iákoby potępia CzechEp 333.

Szereg: »prostota a szczerość« (1): Inaffectatus – Prosſtote a ſzczerosc miełuiący. Calep 516b.
a. Skromny tryb życia, brak wielkich wymagań; prostactwo; ruditas, rusticitas Mącz (7): Levitas, Lekkość/ Latwiość. Et Metaph. Proſtotá/ nieſtátek/Niepoczeſność. Mącz 190a; Rusticitas, contraria est urbanitati, Grubſtwo/ Nieobyczáyność/ Głupość/ Próſtotá/ Nietráfność. Mącz 362b, 356b, 359c.

prostota czyja [w tym: pron poss (2), G pron (1)] (3): Złotey śiekiery wźiąć niechćiał [drwal]: Bog mu więc śrebną vkazał/ A zaliby ſie k niey przyznał. Ale on y śrebną wzgárdził/ O żelázną Bogá prośił: Bog zá tą iego proſtotą/ Dał mu śrebną iteż złotą BierEz L2. Cf Wyrażenie przyimkowe.

Wyrażenie przyimkowe: »w prostocie [czyjej = sw(oj)ej]« (2):
~ Szereg: »w prostocie a w szczyrości« [szyk 1:1] (2): RejAp 49v; A przodkowie nálzy zyadſzy gęś á ſmáżoną piecżenią [...] bárzo bijáli á poſiadáli nieprzyiacioły ſwoie w oney ſzcżyrośći á w proſtocie ſwoiey RejZwierc 190v. ~
b. O tekstach: jasność, zrozumiałość, niekunsztowność; o Piśmie Św.: przekazywanie prawd podstawowych (11): TAk mniemamy vprzeymy á miły cżytelniku/ gdy tho proſte piſánie/ kthore słow wydwornych w ſobie nie ma/ vyzryſz y cżytháć będźieſz/ iże tę proſtotę wdzięcżnie prziymieſz/ ieſli ſię theż iedno ſam w proſtoćie Krześćiáńſkiey kochaſz GrzegRóżn A2, A2, [A3], Kv.

prostota czego (5): Nie radbym by ćie miáłá obchodzić á obrażáć proſtotá piſmá ſwiętego y ſlowá bez ozdoby á nie dworſkie Leop *B4v; iż gdy oni [katoliccy sofistowie] proſtotę piſmá świętego zárzucáią/ ták pomieſzánie mowiąc ſami ſię ſpołem nie rozumieią GrzegRóżn H2; To chce záiſte ſzátan potwarzą trzech Bogow/ ktorą ná słowo Boże kłádźie vcżynić/ áby nas od proſtoty słowá Bożego odwiodſzy/ áż do Bábilonu záwiodł GrzegRóżn K2, Fv, Hv.

Wyrażenie przyimkowe: »w prostocie [czyjej = swej]« (1): że tho ſnádniéy/ wymowniéy/ y ſzyrzéy/ Láćinſką mówą vdáćby ſye mogło: lecz że Polſkie Cieplice/ niech po Polſku mówią: á tłumáczá zániechawſzy/ náſzym ludźiam/ ſámy w ſwéy proſtoćie conavżyteczniéyſze będą. Oczko B.
4. Przynależność do najniższego stanu, ubóstwo [czyja; w tym: pron poss (1), G pron (1)] (2): Kmiotek proſty ná robotę Wſſytkę wydał ſwą proſtotę RejRozpr G; RejPos 171v.
5. [coll. Ludzie prości, gmin, pospólstwo:
Wyrażenie: »prostota podła«: Ták iż nie tylko vboſtwo niedoſtáteczne y niedołężne/ nie tylo proſtotá podła/ ále też y Senatorowie/ [...] Kśiążętá/ [...] Ludźie święccy i duchowni/ náwet Krolowie/ [...] o tákim ſpoſobie modlenia [różańcu] dowiedźiawſzy ſie/ z wielkim nabożeńſtwem iego odpráwiáli BzowRóż 5.]

Synonimy: 1. cichość, cierpliwość, czystość, dobroć, łagodność, łaskawość, niewinność, pokora, prawość, skromność, uprzejmość, życzliwość; 2. głupość, głupstwo, grubijaństwo, grubość, grubstwo, niebaczność, nieobyczajność, nierozum, nietrafność, nieumiejętność, niewiadomość; 3.b. jasność.

Cf PROSTOŚĆ

ALKa