[zaloguj się]
[pdf]

POKORNIE (328) av

pokornie (324), pokorno (3), pokornie a. pokorno (1); pokornie : pokorno OpecŻyw (46:1), WróbŻołt (2:2).

Oba o oraz e jasne (w tym w pierwszym o 1 r. błędne znakowanie).

comp i sup (1+2) -pokorniej (3); -éj (1), -(e)j (2); sup nå- (1) ModrzBaz, naj- (1) Mącz.

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Z poczuciem własnej niższości, uniżenie, ulegle; humiliter Vulg, HistAl, Mącz, Calep, JanStat, JanPrzyw, Cn; suppliciter Mącz, Modrz, JanStat, Cn; demisse, summisse (submisse) Mącz, Calep, Cn; abiecte, lente, mite, placide Mącz; modeste, remisse Calep; demisso a. humili animo Cn (328): BierEz P3, F4, I3v, P, Q3v; PRzebywaiątz tam [Jezus] z matuchną ij z Iozefem/ ieſſcże pokorniéy niż przed okrzcżenijm/ zlekka pocżąl ſie obiawiatz ſwiatu OpecŻyw 39v; A pán Iezus iako baranek cichy odpowiedział ijm pokornie rzekątz [...] OpecŻyw 65, 8v, 9, 10v, 11, 18 (27); PatKaz II 85; TarDuch B6v; Ieſtlim nie pokorno trzymał o ſobie alem podnoſił duſzę moię. WróbŻołt 130/2, L5, rr2v; wnidzmy do przybytkow tych gdyż ye ſobie ták obrał á położmy ſie pokornye miáſto podnoſzkow przed nogi iego. RejPs 199, 62, 68, 145v, 198v; RejKup cc7v, dd6, dd8v; MurzNTSekl A2; Czego jeśliśmy my przyczyną są albo bywali, miłościwej łasce WKM Panu swemu pokornie polecamy ku rozsądku. Diar 75, 71, 73; DiarDop 98; LubPs Kv; Leop Ps 130/2; BibRadz 1.Mach 11/49; Terram intuens modeste, Spuśćiwſzy pokornie oczy k ziemi. Mącz 468a, 159c, 161d, 305d [3 r.], 480a; HistRzym 19v, 132v; RejPos 1, 4 [2 r.], 85v, 147v, 230 (9); KuczbKat 335; RejZwierc 170; SkarJedn 249, 262, 333; Ták zmiękcżony y przeſtráſzony Attila/ wſzytko pozwolił: y pokornie cżcżąc ś. Leoná/ wnetże ſię názad wojſku wroćić do Węgier roſkazał. SkarŻyw 318; Pokornie leżącemu w pokućie zá grzechy odpuſzcżone: roſkázuią mu/ áby wſtał cżynić dobrze SkarŻyw 337, 86, 111, 118, 165, 203 (16); ArtKanc E9v, L20v, S4v; Calep 491b, 668b, 810b, [1019]a, 1029b; GórnTroas 38; LatHar 111, 258, 336, 348, 501, 539; WujNT przedm 27, s. 267; Kápłáńſkie ſłużby ſwe Miłośćiwey łáſce Wáſzey K. M. pokornie oddawam. PowodPr 3; SkarKazSej 680b; [POrtulanka [= odźwierna] [...] ma veiſzrecz kto ieſth y pokorno ſpitacz czego by chcział. StatNorb 50v].

W połączeniach szeregowych (3): dobrotliwie/ miloſciwie ij pokornie ſnimi rozmáwiał OpecŻyw 40, 60v; Mącz 302b.

W przeciwstawieniach: »pokornie ... hardzie, z wielkim majestatem« (2): RejPosWstaw 22v; á iego [ludu] tęn obyczay ieſt/ ábo pokornie niewolą ćierpi/ ábo hárdźie roſkázuie GórnRozm M3v.

W porównaniu (1): POwiem ći o tych [Chocimirskich] iáwnie choć ie Koty zową/ [...] Iże nie rádzi drapią chybá te co ſzkodzą/ Acż właſnie ták pokornie iák Kotowie chodzą. PaprPan Z2.

W charakterystycznych połączeniach: pokornie chodzić (2), czekać (oczekawać) (3), dać się w łaskę (puścić się na łaskę) (2), dać się w moc, iść (przyść) (5), (u)jechać (4), leżeć w pokucie, mowić (4), nawiedzać, nosić krzyż, odda(wa)ć (się) (3), odpowiedzieć (odpowiadać) (2), ofiarować (2), pełnić, poddać się (2), polecać (się) (3), położyć się (2), powiedzieć (powiedać) (3), pozdrowić (2), przystąpić (4), pytać, rzec (8), siedzieć (3), skłonić głowę, stać (2), spuścić oczy ku ziemi, szyję schylić, śpiewać, uciec (uciekać) się (2), ukazować (2), upominać (2), ustąpić, wołać (2), wstać, wychodzić, wyzna(wa)ć (2), zalecać (2); wielmi (wiele) pokornie (3).

Zwroty: »pokornie ci(e)rpieć (a. zcirpieć, a. wycierpieć)« [szyk zmienny] (7): gdy Dioniſius okrutny nan [Arystypusa] plunął, to on pokornie zcirpiał BielŻyw 56; RejPs 66v; Lente ferre iniurias, Pokornie cierpieć krziwdy. Mącz 188d; HistRzym 124v; SkarJedn 322; SkarŻyw 243; GórnRozm M3v.

»pokornie dziękować (a. podziękować)« [szyk zmienny] (13): OpecŻyw 9v, 68v, 87v; RejPs 162; RejJóz N8v; RejKup g7v, ſ8, ee2v; Suppliciter et demisse gratias agere, Pokornie dźiękowáć. Mącz 226a; Tedy Apollon w tey iedyney płáchćie/ ſwemu goſpodarzowi pokornie podziękowawſzy/ poſzedł ná grę. HistRzym 12; HistLan Ev; KarnNap D4; Iákoż y zá to pokornie dźiękuię/ Co/ z twey pilnośći/ káżdy dźień náyduię GrabowSet X3v.

»pokornie kłaniać (a. pokłonić) się« [szyk zmienny] (3): Małż śię pokornie pokłonił/ Prośbę ku Bogu vcżynił. BierEz P3v; powolni v. K. m. a ſluga przyacziela v. K. m. konyvſchi Fvſſein v. K. m. sye klania pokornie LibLeg 10/16, 10/66v.

»pokornie się modlić« [szyk zmienny] (5): OpecŻyw 99, 103; KrowObr 101; Tám ſie modlił pokornie [Salomon]/ y cżynił ofiáry/ Iáko był s Páńſkiey woley dawny zwycżay ſtáry. RejWiz 184; SkarŻyw 490.

»pokornie padać (a. upaść), padający« [szyk zmienny] (2:1): Y vpadſzy ná ziemi pokornie ná oblicża ſwoie [ceciderunt in faciem super terram]/ trąbili w trąby BibRadz 1.Mach 4/40; Tych którzy pokornie przed oycem mym pádáli/ Sercá iádowitégo iáſnieſmy doználi. GórnTroas 26; LatHar 622.

»pokornie poklęknąć (a. poklękać), padać (a. upaść) na kolana« (4:2): Matuchna téż pokornie poklęknęla/ a zaplakawſſy rzewno/ ſynácżka oblapila OpecŻyw 36, 24, 26v, [80], 92; A pothym pokornie vpadł ná koláná ſwoie przed nogámi iego. RejPos 177.

»pokornie się poniżać« (1): O dziwny robotniku: o nieſłychány do roboty Ioſephow towárzyſzu: tyś vrobił niebo y ziemię y co ná nich ieſt/ á ták ſię ná náſz przykład pokornie iáko ieden rzemieśnik vbogi/ poniżaſz. SkarŻyw 245.

»pokornie ((na(j))pokomiej) prosić (a. dopraszać się), uciekać się z prośbami, żądać; pokornie proszący« = supplicare HistAl, Mącz, Calep, JanPrzyw; supplicans HistAl, Mącz; humiliter deprecari HistAl, submisse supplicare, supplicibus verbis orare Mącz; suppliciter petere a. rogare Modrz; humiliter a. suppliciter supplicare, precibus supplicibus instare JanStat [szyk zmienny] (136:4:1;6): PAnye boze oycze wſſechmogαci [...] cyebye pokornye proſſα abi mnye ſludze ſwemu. N. raczil dac [...] odpuſczenye wſſitkych grzechow mogych BierRaj 16; BierEz H2; OpecŻyw 17v, 29v, 38, 99, 152v [2 r.], 174v; PatKaz I 18v; PatKaz II 86v; ZapWar 1528 nr 2457, 1535 nr 2413, 1545 nr 2646; TarDuch Dv; WróbŻołt Y2; Przetho proſzym y pokorniie zadami v.m. abi v.m. raczil vczinicz yako pan Chrzeſczyansky dla naschey prozbi abi vm my vczinyl sprawiedlywoſcz LibLeg 10/123v, 10/63, 63v, 124, 125, 11/168, 168v [2 r.], 169; PRoſimy pokornie naſz miły panie: aby vmyſli naſſe raczył ku ſobie łaskawie obrocic RejPs 34, 58, 76, 94, 102, 105v (14); RejJóz M2 [2 r.]; RejKup e8; Wſpomnicie iżeſcie tho zwycięſtwo z boskiey opátrznoſći wzięli/ nam też pokorn⟨i⟩e proſzącym miłoſierdzia wáſzego vżycżcie HistAl F5v, C7, E6, F7; MurzHist C4, N2; A tak to samo, że IchM poprawienie w sobie bronili, a my znając, iż jest barzo i potrzebne i pożyteczne, żeśmy się go dopraszali pokornie u WKM naszego MP Diar 71, 45, 47, 74, 84, 87, 89; DiarDop 105; LubPs ee5; GroicPorz B2; KrowObr 2v, 67, 82v, 203v; BibRadz Ps 27 arg; BielKron 204v; Supplicibus verbis orare, Iák ná ypokorniey [!] może być prośić. Mącz 305d, 227b, 305d [3 r.]; SarnUzn A3; RejPos 17, 37v, 125, 133v, 164v (11); BielSat [I4]v; KwiatOpis A2v; HistLan E2v; KuczbKat 200, 360; Trzebá tedy nam wſzyſtkim vćiekáć ſie s proźbámi pokornie ku Pánv Bogu BielSpr 76; WujJud b3; WujJudConf 18; RejPosWstaw [1432]v; CzechRozm 60; KarnNap D4v; y Bogá co napokorniey prośmy/ áby dopomogł vśiłowaniu náſzemu. ModrzBaz 127, 23v, 66, 144; SkarJedn 129; SkarŻyw 113, 293, 462, 473, 558, 571, 596; ReszPrz 159; BielSjem 14; ArtKanc D11v, I17; Calep 1034b; O Wſzechmogący wiecżny Boże/ prośimy pokornie máieſtatu twego/ ábyſmy ták byli / cżyſtym ſumnieniem/ zá twoią ſpráwą tobie oddáni LatHar 403, 11, 24, 55, 88, 181 (19); KołakCath A2v; KołakSzczęśl A2v; WujNT 430; WysKaz 3; y prośili pokornie/ áby ten przywiléy náſzą Królewſką pieczęćią raczyliſmy odnowić y potwiérdźić SarnStat 249, 198, 353, 947; SiebRozmyśl Bv; KlonKr E4; KlonKrGum Av; SkarKaz 82b, 581b; VotSzl Fv; CzahTr G2v, G4, H3v; KlonFlis Bv; RybWit [A2].

»pokornie przyjąć (a. przyjmować)« [szyk zmienny] (3): A tak panie gdyż tak racżyſz/ ia pokornie przymuię Ten nędzny ſtan od twey łaski/ a wiernieć żań dziękuię RejJóz C4; SkarŻyw 166, 372.

»pokornie służyć« (1): Iezu ktorys nie cżeſnié panować/ ale pokornie ſlużić y naſlugować prziſzedł TarDuch B6v.

»ubłagać pokornie« (1): Ieſliże w tym żywocie/ á zá cżáſu ſwego/ Nie vbłagaſz pokornie tu Páná ſwoiego. Pewnie cie w tym vpewniam/ á wierzyć mi możeſz/ Ze cżyścem ni odpuſtem ſobie nie pomożeſz. RejWiz 163v.

»pokornie się uniżyć« (1): Wſzákoż on [Dawid] ſtanu ſwego nic tem nie vbliżył/ Iż ſie ták przed Pánem ſwem pokornie vniżył. LubPs A6.

»pokornie znosić« [szyk zmienny] (3): A coż rozumieſz o tych nędznicżkoch/ ktorzy ſtátecżność wiáry ſwoiey dzyerżą Pánu ſwemu/ á znoſzą pokornie káżde náwiedzenie od niego RejPos 243v, 264, 265v.

Szeregi: »łaskawie i (a) pokornie« (4): OpecŻyw 29v, 38; Iezu ktorys gich nogi tak łaſkawie á tak pokornie vmywać racżył. TarDuch B8v; SkarŻyw 292. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokornie i nabożnie« (1): áby [...] [Pan Bóg] nas od nieprzyiaćioł náſzych ſtrzedz y bronić raczył/ o to iego świętey miłośći pokornie y nabożnie wſzyſcy prośić mamy. VotSzl Fv.

»pokornie i posłusznie« = devote et humiliter JanStat, JanPrzyw (2): Ieſzcze tákowe ich ſą ku nam zaſługi y merita, że [...] z nich iednégo [...] ſobie po czaſu żywotá náſzégo zá Króla [...] pokornie y poſłuſznie przyięli SarnStat 9 [idem] 890.

»skromnie, (i) pokornie« [szyk 4:1] (5): Mącz 225a, 226a; iż gdy pilnie rozmyśláią/ że cokolwiek máią/ tego z łáſki y z dáru Duchá S. doſtáli/ tedy pocżynáią ſámi o ſobie ſkromnie y pokornie rozumieć KuczbKat 65; CzechRozm 211; SkarJedn 322. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokornie, (i, a) uniżenie (a. poniżenie)« [szyk 3:3] (6): Z tym ſam ſiebie y grzeſzne modlitwy moie do łaſki W.K.M. poniżenie y pokornie zálecam. SkarŻyw A2v; Calep 303b, 910a; KołakSzczęśl A2v; Pokornie y vniżenie ſię W. K. M. łáſce zálecam. SkarKaz )(4v; CzahTr G2v.

a. W pokornej postaci (3): BierEz L; Bo y ſzára ſukienká kiedy w pocżćiwośći/ Nadobnie vmie zdobić każdego zacnośći. Bo pokornie máluią cnotę nie w ſáianie RejWiz 6; Pan ácż ſie pokornie vkazał/ ále doſyć cżynił ſtanowi ſwemu krolewſkiemu. RejPos 9v marg.
b. O zwierzętach (1):
Zwrot: »pokornie się łasić« (1): á koń theż nátychmiaſt iął ſie przed nim thák pokornie łaſić/ iáko gdy pies przed pánem ſwym ták też koń przed Alexandrem [sicut ... canis coram domino suo, sic equus coram Alexandro parebat.] HistAl B.

Synonimy: cicho, cierpliwie, poniżenie, skromnie, uniżenie.

Cf NIEPOKORNIE

JDok