[zaloguj się]
[pdf]

POMARŁY (44) part praet act

o oraz a jasne.

Fleksja
sg
mNpomarły
pl
N m pers pomarli
subst pomarł(e)
G pomarłych
D pomarłym
A m pers pomarłé
subst pomarłé
I m pomarłymi
inne formy
pl A m pers a. L - pomarłych

sg m N pomarły (1). ◊ pl N m pers pomarli (3). subst pomarł(e) (1). ◊ G pomarłych (22). ◊ D pomarłym (2). ◊ A m pers pomarłé (11); -é (1), -(e) (10). subst pomarłé (1). ◊ I m pomarłymi (2). ◊ A m pers a. L pomarłych (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Nieżywy, umarły (z wyjątkiem pozycji słownikowej Mącz: o wielu); mortuus Vulg; demortuus Mącz (44): Bo nie my zá pomárłé swiádki Bożé ſye przyczyniamy: ále óni ſye zá námi przyczyniáią. BiałKat 148v; tedy też y pomárłych świętych wzywać muſiemy/ poniewaſz nie tylko Chriſtuſá/ ále y onych zá dni żywotá ich wzywano/ y do nich ſie w potrzebách vćiekano. CzechRozm 194, 194, 194v; CzechEp 83 marg, 85, 139, 172, 387 marg.

pomarli w czym (1): Ale y to okázáć ſię nie może/ żebym ia ludźiom świętym w práwey wierze pomárłym: [...] przymawiáć/ y ony báłwánámi názywáć miał. CzechEp 78.

W przeciwstawieniu: »pomarli ... żywi« (4): Papieskie wzywánie pomárłych s. vtwierdźić ſie nie może wzywánim IEzuſá Chriſtuſá żywego. CzechRozm 193v marg [idem] **4; Nie lżę ia tedy áni háńbię świętych pomárłych: ále ſtrofuię z głupſtwá y obmierzłego báłwochwálſtwá żywych/ co tákiemu báłámuctwu wierzą CzechEp 84, 195.

Wyrażenie: »ludzie pomarli« [w tym: dusze ludzi pomarłych (4)] = mortui Vulg [szyk 11:1] (12): Leop Sap 19/3; A przetoż nie ſámo wy ćiáło Chriſtuſowe iećie/ choćiaż on żywie: ále y inſzych ludźi/ to ieſt vcżniow Chriſtuſowych/ choćiaż iuż pomárłych. CzechRozm 265, 6v; X.K. nam gáni wzywánie Iezuſá ſyná Bożego á ſam ludzi pomárłe chwali. CzechEp 80 marg, 50, 78, 79, 106, 351 (9).
Szereg: »pomarli i żywi« (1): Ponieważ ći wſzyſcy/ nie ná cżym inſzym procż kupiectwá/ á ieſzcże duſz ludźi pomárłych/ y żywych też wielu/ záśiedli CzechEp 50. [Ponadto w przeciwstawieniu 4 r.]
Przen (1):

W połączeniu szeregowym (1): Cić ſą ſmrodowie ná bieśiádách ſwoich ſpolnie bieśiáduiący bez boiáźni/ ſámych śiebie páſący/ obłoki bezwodne od wiátrow tám y ſám obnoſzone/ drzewá ieśienne/ nieużyteczne/ dwákroć pomárłe/ wykorzenione WujNT Iudae 12.

α. W funkcji rzeczownika (17): Demortuus, Zmárły/ pomárły/ nieboſzczik. Mącz 232c; SkarŻyw 278; CzechEp 82, 83 marg, 84, 158, 326; LatHar 170; Abowiemći y pomárłym dla tego opowiedano Ewángelią: áby iednák ſądzeni byli wedle ludźi w ćiele/ á żyli wedle Bogá w duchu. WujNT 1.Petr 4/6.

W przeciwstawieniu: »pomarli ... żywi« (1): Nie pomárli ſię gánią, ále żywi, ktorzy pomárłych niepokoią y co iest Bożego onym przypiſuią. CzechEp 83 marg.

Wyrażenie: »pomarli w Chrystusie« (1): Gdyż ſam Pan z okrzykiem y z głoſem Archánielſkim y z trąbą Bożą sſtąpi z niebá: á pomárli w Chriſtuśie [mortui, qui in Christo sunt]/ powſtáną pierwey. WujNT 1.Thess 4/16.
Szereg: »(tak) żywi, (jako) i pomarli« = vivi et mortui Vulg (5): CzechRozm 24; mowię przed Bogiem moim y przed ſędźią żywych y pomárłych Iezuſem Chriſtuſem ktory ſądźić ma ſkrytośći ſerc CzechEp 73, 363; CzechEpPOrz **4; WujNT 1.Petr 4/5. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]
Przen: Człowiek niezdolny do zrozumienia oczywistych prawd, mający błędne przekonania, od których nie chce odstąpić [w czym] (1):
Szereg: »i głuszy i pomarli« (1): przetomi ſię niechce/ ſurdos et mortuos frustra alloqui, y z głuchymi y iuż w błędźie pomárłymi bez pożytku mowić. CzechEp 319.
a. O pszczołach [w czym (= gdzie)] (1): Rány zátwárdźiáłé ták miękczyć/ kráie v ran twárdé: pſzczoły w miedźie álbo w plaſtrze pomárłé/ ſtłukſzy/ ná rány przykłáday. SienLek 148; [SprLek D4].

Synonimy: marły, martwy, nieżywy, umarły, zdechły, zmarły; α. nieboszczyk, trup.

Cf POMARTY, POMRZEĆ

ALKa