[zaloguj się]
[pdf]

POMAZANIEC (105) sb m

o oraz e jasne; -ma- (94), -må- (4); -ma- : -må- BibRadz (8:2), BiałKat (1:1), BudBib (5:1); -za- (94), -zå- (4); -za- : -zå- BibRadz (7:3), BudBib (5:1).

Fleksja
sg pl
N pomazaniec pomazańcy, pomazańce
G pomazańca pomazańców
D pomazańcowi, pomazańcu pomazańc(o)m
A pomazańca pomazańce
I pomazańcem pomazańcy
L pomazańcu
V pomazańcze

sg N pomazaniec (19). ◊ G pomazańca (21). ◊ D pomazańcowi (8), pomazańcu (2); -owi : -u Leop (2:1), BielKron (1:1). ◊ A pomazańca (26). ◊ I pomazańcem (17); -em (1), -(e)m (16). ◊ L pomazańcu (1). ◊ V pomazańcze (1). ◊ pl N pomazańcy (1), [pomazańce]. ◊ G pomazańców (3); -ów (2), -(o)w (1). ◊ D pomazańc(o)m (1). ◊ A pomazańce (4). ◊ I pomazańcy (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII w.

Ten, kogo namaszczono; christus Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; unctus Mącz, Cn; unguentatus Calep (105): Messias Hebraice, Graece Christus, Latine unctus, Pomázániec. Mącz 219a, 52b; Calep [1136]b; [HerbNauka C5v (Linde)].
Szereg: »chrystus abo pomazaniec« (1): ponieważ mu to imię Ieſus/ áż oſmego dniá po narodzeniu dano/ Chriſtuſem też ábo pomázáńcem być niemogł/ Bo nielża Boga námázywáć/ gdyż to námázánie nic inego ieſt/ iedno vżycżenie darow. BudNT przedm cv.
a. Ten, kogo Bóg wyróżnił z wielu, powołał do pełnienia wysokiej godności; tu: głównie królewskiej (101): GrzegŚm 66; GrabowSet E3v; [Pomázáńce w Starym Zakonie/ ſą Kapłani y Krolowie. HerbNauka C5v (Linde)].

pomazaniec czyj [= Boga] [w tym: ai poss (26), pron poss (21), G sb i pron (9)] (56): (arg) Dziękuie prorok panu zá rozmáite wybawienie (–) [...] Ktory mnożyſz rozmáite dáry mnie ácz niegodnie przebránemu od ćiebie/ á vkázuieſz dobrodzieyſtwo pomázáńcowi ſwemu/ á ſnadz nápotem y pokoleniu iego. RejPs 26v, 29; LubPs E4; [Samuel do ludu Izraela:] othoż teraz ſthoię przed wámi/ mowćie o mnie przed Pánem y przed pomázáńcem iego/ ieſlim kiedy kthoremu z was wziął wołu álbo Oſlá Leop 1.Reg 12/3, 1.Reg 12/5, 16/6, 2.Par 6/42, Ps 2/2, 27/8, 131/10; proſzę/ áby to wſzytko [Bóg] zyśćił/ y potym długo tego poſtrzegł nád W.K.M. pomázáńcem ſwoim etc. BibRadz *3, 1.Reg 12/3, 5, Ps 88/52, 131/10, 17; BielKron 110v; RejPos 262; RejZwierc 41v; BudBib 1.Reg 2/35, Ps 27/8, Is 45/1; Przedśię záwżdy bywáli [Izraelici] w páńſkiéy obronie/ A zuchwáłé Tyránny pan gromił o nie. Pomázáńców (ia rádzę) mych nietykayćie KochPs 157, 126, 135; SiebRozmyśl [A2]; PowodPr 13; SkarKaz )(2. Cf »pomazaniec boży«.

W połączeniach szeregowych (4): żeś Wáſzá Krolewſka Miłość po przodkoch ſwych chwalebnych/ ná thych ſławnych pańſtwach od niego ieſt Krolem/ pomázáncem/ y wielkim możnym Pánem/ á wodzem ludu Bożego poſtáwion BibRadz *2; A wielkie to ieſt ſacroſanctum ná ziemi/ bo ieſt [król] cżłonek Boży/ przeźrzeniec/ powołániec/ y pomázániec iego RejZwierc 41v; BiałKaz M2; iż Cyrus Krol Perſki/ był Krolem pogáńſkim [...]. A przećię P. Bog/ chcąc nim lud ſwoy pokáráć/ zowie go ſługą/ Pomázáńcem/ y Páſtyrzem ſwoim PowodPr 13.

Wyrażenie: »pomazaniec boży, Pański, Jehowy, Jehowin« = christus Domini Vulg, PolAnt (19:6:2:1): WróbŻolt ee3v; Leop 2.Reg 19/21; BibRadz 1.Reg 26/9, 11, I 358c marg; Roſkazał Saul ſłużebnikom áby ſie rzućili ná kápłany á pobili ie. Ale ſłużebnicy niechcieli ná pomázáńce Boże ręku ſwoich kłáść. BielKron 66v; A gdy krol iechał/ mowił Semei zábieżawſzy mu: Nie pámiętay pánie ná moy grzech á wyftępek/ ktorym vcżynił złorzecżąc tobie pomázáńcu Bożemu BielKron 72v, 67 [2 r.], 67v, 69; GórnDworz Hhv; BiałKat 141 [2 r.]; RejZwierc 41v; żeśćie wy ſynowie śmierći/ którzyśćie nie vſtrzegli páná ſwego pomázáńcá Iehowinego BudBib 1.Reg 26/16, 1.Reg 26/9, 11; BiałKaz M2; CzechRozm 178; Cżym pilniey proſzę y vpominam/ ábyśćie przy tym mocno ſtali/ [...] co dźiś ſtátecżnie wierzą y trzymáią pomázáńcy Boży/ Pánowie nam od Bogá dáni Krol Iego M. Steffan/ y Krolowa Iey M. Anná małżonká iego ReszPrz 107; OTo w zacnym vbierze/ y w złotéy koronie/ Siadł pomázániec boży ná ſwym páńſkim thronie KochProp 5; ActReg 33, 78; Poydźieſz fortunnie/ ô błogoſłáwiony Páńſki/ przed ołtarz Bogu poświęcony: Tám śiłę maſz wźiąć/ Pomázáńcże Pańſki/ Ná obronę ſwych y ná ſtrách Pogáńſki. GrochKal 26, 16; SkarKazSej 666a, 695b.
Szeregi: »krol i pomazaniec; nie tylko pomazaniec, ale tym więcej krol« (2;1): CzechRozm 178; ActReg 78; ty [Korono Polska] z rozmaitych ſtanow R.P. iákoby rozlicżnego kwiećia pięknym porządkiem vſádzona/ y vwita/ obtocżyłáś głowę ſwoię/ Krolá y Pomázáńca od Páná Bogá dánego PowodPr 4. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pan, (a, abo) pomazaniec« = dominus, christus PolAnt [szyk 3:2] (5): BielKron 67; A thák pomázániec Boży/ ábo zwierzchni pan káżdy/ ſtárać ſie będzie/ [iżby...] GórnDworz Hhv; BibRadz 1.Reg 26/16; ReszPrz 107; SkarKaz )(2. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

Przen: Ten, kogo Bóg obdarzył łaską bycia chrześcijaninem (5): Pomázał mię [Jezus] oleiem weſołośći ktorym on ſam był pomázány/ ábym od pomázánia był názwány pomázáńcem á od Chryſtuſá/ Chrześćijáninem. LatHar 560.
Wyrażenie: »pomazaniec boży, Pana Chrystusow« [szyk 3:1] (3:1): BiałKat 243v, 244; A to pomázowánie Krzyżmem znácży/ że ſie cżłowiek okrzcżony sſtawa práwym cżłonkiem y pomázáńcem Páná Chriſtuſowym przez wiárę y przez Ducha ś. WujJud 167v; WujNT 429.
α. O Chrystusie (36): MurzNT 1 marg; daliey pithani [Michał szewc] czobi wyerzil o Chriſtuſzye rzekl bill pomazanyecz. LibMal 1554/189v; RejPosRozpr cv.

pomazaniec czyj [= boży] [w tym: ai poss (8), pron poss (6), G pron (2)] (16): O naſſ mily ſtworzycielu/ nie patrz dzis na naſſe grzéchy/ ale wezrzy na oblicżé pomazańtza twégo/ Iezuſa milégo OpecŻyw 129; RejPs 125v; Leop Ps 131/17; CzechEp 211, 287; NiemObr 21; LatHar 271; Rozſtąpćie ſię niebioſſá/ á nam zeſłánégo/ Zeſzli náſz wiecżny Boże/ pomázáńcá ſwégo. SiebRozmyśl I. Cf »pomazaniec boży«.

W tłumaczeniu wyrazu „Chrystus” (8): RejPos 274; BiałKat 243v; Imieniu IESVS/ ieſt też imię CHRISTVS przydáne/ ktore pomázáńcá znácży: á zámyka w ſobie/ y doſtoieńſtwo y vrząd. KuczbKat 25; NiemObr 163; że nie miał oglądać ſmierći/ áżby pierwey oglądał Chriſtuſá Páńſkiego (marg) To iest, pomázáńcá. (–). WujNT Luc 2/26, s. 3, 303 marg, 444.

W połączeniu z wyrazem „Chrystus” funkcjonującym jako imię własne (5): RejPs 125v; KuczbKat 25 marg; CzechRozm 116v; KarnNap Cv; Są ći ktorzy ſię ſynmi Beliálowemi brzydzą/ ktorych w ſerce P. Bog dotyka/ y cześć im ſwego pomázáńcá Chryſtuſá ſłodźi SkarKazSej 693b.

Wyrażenia: »pomazaniec boży, Pański« (6:2): PatKaz II 61v; LibMal 1554/189; Tegoż roku Szcżepaná s. Zydowie vkámionowáli przed Ieruzálem/ gdy im dowodził prawdziwym piſmem prorockim/ iż pomázáńcá Bożego prawdziwego niewinnie zábili. BielKron 140v; RejPos [36]v, 55v; CzechRozm 116v; KarnNap Cv; LatHar 403.

»duchowny pomazaniec« (1): Chriſtuſá by też Iezuſá duchownego pomázáńcá ná ſtolicy Dawidowey śiedzącego nie odrzucáli CzechRozm 99.

Zestawienie: »Jezus Pomazaniec« (2): Iż kto Iezuſá pomázáńcá ſyná Bożego namileyſzego/ w ktorym Bog wierzącym żywot wiecżny podał/ odbieży: [...] z chriſtiániná/ nie zoſtánie żydem/ ále rychley bezbożnym pogáninem. CzechRozm 102, 105.
Szeregi: »krystus, (abo) pomazaniec« (3): PatKaz II 61v; powiedzyał mu [Symonowi]/ iżechmy ználeźli Meſyaſzá/ co ſie nam wykłáda Kryſthus ábo pomázániec RejPos 274; LatHar 403.

»pomazaniec abo mesyjasz« [szyk 1:1] (2): CzechEp 287; A wy kim mię być powiedaćie? Odpowiedźiawſzy Symon Piotr rzekł Chriſtuſem Bożym (marg) To ieſt, pomázáncem: ábo Meſſyaſzem onym obiecánym. (–). WujNT Luc 9/20.

»pan i pomazaniec« [szyk 2:1] (3): ná to mieyſce ſtánowiąc to/ co/ przez ſyná ieſt podano/ ktory ieſt vcżyniony Pánem y Pomázáńcem/ y poſtánowiony dziedzicem wſzyſtkiego CzechRozm 93v, 11v, 256v.

Synonimy: a. mesyjasz, namazaniec, powołaniec, przeźrzeniec.

ZCh, SBu