Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POPSOWAĆ

Następne hasło: POPSOWAN »

POPSOWAĆ SIĘ (14) vb pf

sie (11), się (3).

Oba o oraz a jasne.

Fleksja

inf	popsować się

praet
	sg		pl
3	m	popsowåł się	m pers
3	n	popsowało się	subst	popsowali się

plusq
	sg
3	f	popsowała się była

conditionalis
	sg		pl
3	n	by się popsowało	subst	by się popsowały

inf popsować się (1). ◊ fut 3 sg popsuje się (5). ◊ praet 3 sg m popsowåł się (2). n popsowało się (1). ◊ 3 pl subst popsowali się (1) [cum N pl: krolestwa]. ◊ [plusq 3 sg f popsowała się była.] ◊ con 3 sg n by się popsowało (2). ◊ 3 pl subst by się popsowały (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. s.v. popsuć.

Znaczenia

1. Ulec zniszczeniu, zepsuciu (13)
- a. Dotyczy stanu fizycznego (8)
  - α. O budowlach: ulec zburzeniu (1)
  - β. O krwi (1)
- b. Dotyczy uznania społecznego (1)
- c. Dotyczy stosunków politycznych (1)
- d. Dotyczy moralności (3)
  - [W przen]
2. Zostać zmarnotrawionym (1)

1. Ulec zniszczeniu, zepsuciu; corrumpere se PolAnt (13):

a. Dotyczy stanu fizycznego (8): KwiatKsiąż G4v; A gdy iuż byli náſyczeni/ rzekł zwolennikom ſwoim: Zbyerzcie ty odrobiny ktore zoſtáły/ áby ſie nie popſowáły. RejPos 80v; RejZwierc 110; Dla zgonin y plew ná oborze przętry máią bydź/ bo to w plewniách bárzo ſie prędko popſuie. GostGosp 48, 52; [cynamonu mieszek mały, który się popsował tak, że się do potrzeby ludzki nie godzieł InwMieszcz 1580 nr 230]. [Cf też b.]

popsować się od czego (1): Nie lituy vtráćić pieniędzy dla brátá y przyiáćielá/ ták iſzbyś ſtąd żadnego pożytku nie miał/ á nie kryi ich pod kámień ábyć ſię od rdze nie popſowáły. BudBib Eccli 29/13.

α. O budowlach: ulec zburzeniu (1): [przyśiągł ná zad ſie niewroćić/ ażby [...] źiemię Fráncuſką ták ſpuſtoſzył/ iżby kámień ná kámieniu nie zoſtał [...]. Dźiewká Zołdánowá ſłyſząc ty powieśći/ nádeſzłá ią chuć [...] iżby też miáſto Páryż mogłá widźieć poko ſie niepopſuie HistOtton 43.]

W przeciwstawieniu: »popsować się ... trwać« (1): Pátrz co Fortuná broi: to ſie popſowáło Co było nieruchome [tj. starożytny Rzym]/ trwa co ſie rucháło [tj. rzeka Tybr]. SzarzRyt D2v.

β. O krwi (1): Bo gdzye ſie ty wilkośći názbyt przylewáią/ Iuż záwżdy przyrodzeniu wſzytko złe dzyáłáią. Rozum ſie zmienić muśi y kreẃ ſie popſuie/ Co ná ſkorze y we wnątrz potym okázuie. RejWiz 118.

b. Dotyczy uznania społecznego (1):

W połączeniu szeregowym (1): Bych był Ieremiaſzem/ [...] vkazałbych zbotwiáłą y zgnoioną ſuknią/ ktorą trząſnąwſzy/ gdyby ſię w perzyny rozlećiáłá/ mowiłbych do was: Ták ſie popſuie y wniwecz obroći/ y w dym á w perzynę poydźie chwałá wáſzá/ y wſzytki doſtátki y máiętnośći wáſze. SkarKazSej 705b.

c. Dotyczy stosunków politycznych [czym] (1):

W połączeniu szeregowym (1): ſłychaćie y odálſzych [królestwach]/ cżym poginęli? Cżym ſpuſtoſzáli? Cżym śię popſowáli? Nicżym inſzy^m iedno niezgodąm wiáry BiałKaz I.

d. Dotyczy moralności (3): Wſthań á idź z thąd co narychley/ ábowiem lud twoj ktoryś z Egiptu wywiodł popſował ſie/ á prędko ſie vchylili zdrogi/ ktorą ia im roſkazał/ y vlali ſobie Báłwaná. BibRadz Deut 9/12; Ták ſie świát popſował. iż cżáſem wſtydliwy muśi ſie dla ſwey wſtrzymięźliwośći miedzy wſzetecżnikámi zápałáć. PowodPr 70.

popsować się od kogo (1): áleby ſpráwnie táki [zabójca] miał być wypędzon záwżdy od ſpołku ludzi poććiwych/ iáko párſzywa ſzkápá/ áby ſie y inſze ſtádo od niego nie popſowáło. RejZwierc 37v.

[W przen: A źiemiá popſowáłá ſie byłá przed Bogiem/ y nápełnioná niepráwością. Leop 1577 Gen 6/11.]

2. Zostać zmarnotrawionym (1): Pátrz záſię czo ſie ſkárbu Bożego popſuie ná owy pozłoćiſte nitki/ ná owy forboty/ ná owy teperelle RejZwierc 57v.

Synonimy: 1. skazić się, zniszczyć się; 2. pokazić się.

Formacje współrdzenne cf PSOWAĆ.