[zaloguj się]
[pdf]

ROZTRZĄSNĄĆ (11) vb pf

roztrząsnąć (10), rozstrząsnąć (1) RejKup.

roſ- (9), roz- (1).

o jasne.

Fleksja
inf roztrząsnąć
praet
sg pl
1 m -m roztrząsnął m pers
3 m roztrząsnął m pers roztrząsnęli
imperativus
sg pl
1 roztrząśnimy
2 roztrząśni
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy roztrząsnęli
2 m byś roztrząsnął m pers
3 m by roztrząsnął m pers

inf roztrząsnąć (1). ◊ fut 1 pl roztrząśni(e)my (1). ◊ praet 1 sg m -m roztrząsnął (1). ◊ [3 sg m roztrząsnął.] ◊ 3 pl m pers roztrząsnęli (1). ◊ imp 2 sg roztrząśni (2). ◊ [1 pl roztrząśnimy.] ◊ con 2 sg m byś roztrząsnął (2). ◊ [3 sg m by roztrząsnął.] ◊ 1 pl m pers bychmy roztrząsnęli (1). ◊ part praet act roztrząsnąwszy (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Rozprowadzić drobne rzeczy względnie równomiernie po powierzchni, rozrzucić, rozsypać (2):

[roztrząsnąć czym: ták iż całe ſtáiánie roley dwádźieśćia koſzmi [gołębiego gnoiu] dobrze bywa nágnoiono [...] á gdyby trzydzieśći koſzy iuż to náder nalepiey/ gdyby rękámi rowno roztrząſnąwſzy z źiárnem pośianym ſpołem záwłocżył. Cresc 1571 588.]

a. O kroplach: rozpryskać [co] (1):
Zwrot: »po (małej) kropi roztrząsnąć« (2): byś też y po máłym kąſku dał rozdrápáć ciáło ſwoie/ y po kropi roſtrząſnął kreẃ twoię. RejPos 87, 265v.
2. Zastanowić się, przemyśleć, zanalizować (9): Poſeł ſię dziwuye rozſtrzaſſnawſſy RejKup aa5v.

roztrząsnąć kogo, co (8): Doſwyadſſay mye o Boże moy vznay ſerce moye/ Roſtrząśni duchá moyego LubPs eev; Tákże téż roſtrząśni iedno Królá/ Kápłaná/ Ołtarz/ hnet tám náydźieſz Kośćiół y Wiárę OrzQuin I3; Widzę miedzy wſzytkiemi ludzkiemi narody/ Rozlicżne przypádłośći [...]. A roſtrząſnąwſzy wſzytko do ſwey Polſki zaydę RejZwierc 240v; RejPosRozpr cv; RejPosWstaw [414]; StryjKron 71; CzechEp 15; WujNT przedm 5; [Roztrząśnimy ieſzcze sławę y ſrumocenie. ErazmNow 89, 63v; KrowObraz C4v; KarnDeliber D2].

[Ze zdaniem dopełnieniowym [jeśliby ‘czy’]: roſtrząſnąć pierwey potrzebá/ ieżlibyzmy to zácżąć mogli nie tárgáiąc przymierza KarnDeliber A3v.]

Zwroty: [»roztrząsnąć dobrze«: Ale by tu trzeba ti ſprawy roſtrząſnąc dobrze ErazmNow 63v.]

»dowodnie roztrząsnąć« (1): A iżem iuſz niżey niepodobność v Domaturow vroſłą dla dálekośći drogi żeglowánia Włochow wty ſtrony dowodnie roſtrząſnął StryjKron 71.

»pilnie roztrząsnąć« (1): wiele im pomoczno być może/ gdy tho ſobie pilniey roſtrząſniemy RejPosWstaw [414].

[»rozumem roztrząsnąć«: Te wſzyſtkie rzecży gdzieby kto dobrze rozumem ſwym roſtrząſnął/ y pilnie vważył/ vzna to [...] KarnDeliber D2.]

»sobie roztrząsnąć« (1): RejPosWstaw [414] cf »pilnie roztrząsnąć«.

Szeregi: »roztrząsnąć i objaśnić« (1): y wſzytkie tákie mieyſcá [...] ſámiż Kátholicy [...] z pilnośćią zebráli y ſpiſáli/ y ták ie roſtrząſnęli y obiáśnili/ że przećię oſtátni rozſądek o nich nawyżſzey zwierzchnośći zoſtáwili. WujNT przedm 5.

»przebieżeć a roztrząsnąć« (1): Ale gdybyś wſzytki wieki przebieżał á roſtrząſnął áż do pocżątku ſwiátá/ naydzyeſz namędrſze/ naſpráwiedliwſze y nalepſze po wſzytkim ſwiecie ludzye RejPosRozpr cv.

[»rozebrać a roztrząsnąć«: gdzie tám ten Swięty mąſz [Jan Hus] ták Antykryſtá rozebrał á roſtrząſnął/ pocżąwſzy od głowy aſz do namnieyſzego cżłonecżku/ á nikogo innego tám nie vkázuiąc iedno Papieżá Rzymſkiego. KrowObraz C4v.

»rozgrzyźć a roztrząsnąć«: Wſzytko tu naydzieſz; coś niedawno ſłyſzał/ y co piſmo S. ſzyrzey indzie zaleca: rozgrzyść tylko á roztrząſnąć trzebá. HerbNauka c7v.]

»roztrząsnąć i rozsądzić« (1): Otoż nam tákową I.M. Logikę Papieſką/ nie Chriſtiáńſką/ potrzebá tu będźie wedle ſłowá Bożego/ wedle ſtárych niektorych w tey mierze pobożnieyſzych oycow/ á potym y z ſámego piſánia I.M. roztrząſnąć y rozſądzić. CzechEp 15.

[»roztrząsnąć i uważyć«: KarnDeliber D2 cf »rozumem roztrząsnąć«.]

Synonimy: 2. rozbaczyć się, rozpatrzyć.

Formacje współrdzenne cf TRZĄŚĆ.

Cf ROZTRZĄŚNIENIE, [ROZTRZĄŚNIONY]

RS