[zaloguj się]
[pdf]

POSADA (14) sb f

posada (13), possada (1); posada : possada StryjKron (1:1).

o oraz pierwsze a jasne; końcowe a prawdopodobnie jasne (tak w -a).

Fleksja
sg pl
N posada
G posady
A posadę posady
I posadami
L posadach
V posado

sg [N posada.] ◊ G posady (2). ◊ A posadę (1). ◊ V posado (1). ◊ pl A posady (7). ◊ I posadami (2). ◊ L posadach (1).

Sł stp notuje (także w innym znaczeniu), Cn brak, Linde także XVII – XIX w.

1. Terytorium zamieszkałe przez osiadłą ludność, osada; niekiedy miasto lub przedmieście (13): Dobywſzy też Romulus Kruſtumu/ vcżynił tám poſádę Rzymſką. BielKron 99v; Hiſtorykowie poſtronni [...] doſyć iáſnie o náſzych przodkach piſáli/ y o ich wielkich poſádách BielKron 337v, 103, 336v; Nie ſądzcie tego mieśca z poſady dziſieyſzey/ Bo to ledwie cień zoſtał ozdoby przednieyſzey. Co waſzych przodkow ſiła/ i męſtwo ſpráwiło/ Ze ſię to zacne miaſto wniwecz obrociło. KochSat A3; [gdyż Sitia nie jest miasto w murze, jedno posada ze dwieście domów RadzPodróż 211; BielKron 1597 787 (Linde)].

W charakterystycznych połączeniach: posada okoliczna, wielka (2); leda posada.

Zwroty: »opalić (a. spalić, [a. popalić, a. zapalić]) posady« [szyk zmienny] (2): BielKron 417v; Tegoż roku wieſieni Brát Henrik Márſzałek Zamku Biſſeny dobywał/ á opaliwſzy poſſády odſtąpił. StryjKron 315; [Wszakże monastery i posady miasta smoleńskiego popalili i ludzi wiele w niewolą pobrali StryjPocząt 427; BielKron 1597 623].

»osieść posady« = osiedlić się (1): W Podolu/ pod gorámi/ pełno puſtyń wſzędzie/ Gdy ośiędą poſády/ pożytecżniey będzie. Dáć zwoleńſtwo káżdemu puſtynie oſiádáć BielSjem 18.

»posady (wy)pustoszyć« (2): BielKron 88; Kniáź Conſtanti [...] poſády Smolenſkie wypuſtoſzywſzy/ y wołośći okoliczne wypaliwſzy/ trzy Zamki pod Moſkwą wziął StryjKron 747.

Wyrażenia: [»posada miasta, miejska«: ktorzy [Moskwa z Tatarami] przez dwá dni poſády mieyſkie wedwoię zápaliwſzy pod zamek náieżdzáli BielKron 1597 623; StryjPocząt 427.]

»nowa posada« (1): á też tám były na ten cżás kráiny nápoły puſte/ przez gubienie źie Attile/ thákże od nowey poſády nowe imioná dáli [Słowianie] ſwym źiemiam BielKron 338v.

Szeregi: »miasteczko i z posadami« (1): inſze mieyſce vpátrzyli [naszy na potkanie]/ gdyż we złym mieyſcu ſtali/ to ieſt ná pogorzeliſkach/ gdzye miáſtecżko byli Tátárowie ſpalili y s poſádámi BielKron 417v.

[»przedmieście albo posada«: Potym záś Zmodź y Litwá [...] do Weiſauſu zamku ſturmowáli/ y Przedmieſcie álbo poſſádę ſpalili. StryjKron 299 (Linde).]

a. Siedlisko, mieszkanie (2): WIdząc wielkie złodzieyſtwo przes łotry Cygany/ Oſádzaymy ie w polách od Tátárſkiey śćiány. [...] Gdy iuż będą mieć ſwoie/ nadolne [= położone na Niżu] poſády/ Támże cżárćie s pogánem/ vżyway ſwey zwády. BielSat L4v [idem] BielSjem 28.
2. Podstawa, fundament (1):
[Wyrażenie: »szeroki w posadę«: Ieſt mieyſce/ ieſt górá Sionſka przy Ieruzalem/ ieſt Rzym y kośćiół Boży który ieſt wielki y ſzéroki wpoſádę. JanSyjon Q3v (Linde).]
Przen (1): Pánu Iérozolimſkié obronné wáły/ Pánu day cześć poſádo Siońſkiéy ſkáły: Który w żeleźie ſzczyrym bramy twé kował/ Y ſynom twym dóbr hoyność wielką zgotował. KochPs 213.

Synonimy: 1. kolonija, osada; a. mieszkanie, siedlisko; 2. fundament.

JR