[zaloguj się]
[pdf]

POSTARAĆ SIĘ (53) vb pf

sie (29), się (24).

o oraz oba a jasne (w tym w pierwszym 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf postarać się
praet
sg pl
3 m postaråł się m pers postarali się
f postarała się m an
imperativus
sg pl
2 postaråj się postaråjcie się
3 niechåj się postarają
conditionalis
sg
3 m by się postaråł
impersonalis
con by się postaråno

inf postarać się (14). ◊ fut 1 sg postaråm się (16). ◊ 3 sg postarå się (3). ◊ 1 pl postaråmy się (6). ◊ 2 pl postaråcie się (1). ◊ praet 3 sg m postaråł się (5). f postarała się (1). ◊ 3 pl m pers postarali się (2). ◊ imp 2 sg postaråj się (1). ◊ 2 pl postaråjcie się (1). ◊ 3 pl niechåj się postarają (1). ◊ con 3 sg m by się postaråł (1). ◊ impers con by się postaråno (1).

Sł stp brak, Cn s.v. sprawuję co, Linde bez cytatu.

Dołożyć starań do czegoś, zatroszczyć się o kogoś lub o coś; studere PolAnt; conari, facere Mącz (53): Zá tym znáć dam W.M. co wżdy będźie z tego. (–) DAy to Boże by tylko/ bez odwłoki wielkiey [...]. (–) POſtáram ſie/ lecż W.M. nie wznawiay nikomu/ Aż z rzecżą vpewnioną/ prziydzie ſam do Domu. PaxLiz D4.

postarać się około czego (1): będzyeli Bog racżył á pánowie Krześćijáńſcy pomogą/ poſtáramy ſie s pilnośćią około thákiey wyprawy w krotkim cżáſu. BielKron 414v.

postarać się komu o co (2): Co cżynicye ludzye ktorzyſcye ſie około nábycya tylko pienyędzy zabáwili/ á około wáſſych ſynow [...] pilnosći nye cżynicye. Te ſlowá [...] iſcye dzis może tho nyektorym ná ocży wyrzucáć. Ktorzy wolą pyenyądzmy myęſzkow doſypowáć/ álbo ſkárbow dokłádáć/ niż dzyatkam ſwym o rozum náuką ſie poſtháráć. GliczKsiąż M2, E4.

postarać się o co (25): RejKup E; GliczKsiąż N5v; co ſie tycże Koncylium/ o ktore proſzą [luteranie]/ y o to [cesarz] ſie poſtara/ iedno prze inne trudnośći muſiemy cżáſu cżekáć BielKron 208v, 206; RejAp [Ff5]v; RejZwierc 115v; BudNT przedm a6; SkarJedn 210; tudzieſz y Zydy [...] zazdrość wzruſzyłá/ iſz ſię z Magámi zmowiwſzy/ o złe Chrześćiáńſkie poſtaráli. SkarŻyw 304, 299; CzechEp 235; NiemObr 61, 129. Cf postarać się komu o co; Ze zdaniem dopełnieniowym, Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia.

[postarać się o co u kogo przez kogo: chczemy to po t.m. miecz, abysie t.m. przez kogo postaral odom kuchmistrza niebossczyka narbuta vsamey narbutowey dlia praczek yey k.m. ListyPol 1548/475.]

postarać się czym (2): GliczKsiąż M2; á nowy Ceſarz náſtał/ ná zachod ſłońcá Kárzeł wielki (o co ſię też práktykámi ſwymi poſtáráli/ Biſkupowie R. z vkrzywdzenim Ceſárzow Konſtántynopolitáńſkich). NiemObr 61.

postarać się o kim (2): Dla nich możne krole ſrodze záwżdi racżił káráć/ Bo ſie o nich ná wſſem pilnye iuż ták chcyał poſtáráć LubPs Y; SkarŻyw 462.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: o to (9), o tym (1); aby, żeby, by (17), iż (4), jakoby ‘żeby’ (4), jako (1), ne (lat.) (1)] (27): yeſli ſie nye poſtáracye/ ábyſcye byli tákyego żywotá yákyego ſą dzyeći/ nye oſięgnycye żywotá wyecżnego. GliczKsiąż D7; Zmłodu tedy ma ſie káżdy ná tho myeć/ wcżym ſie k látom przyſſedſſy okázáć ma/ ku cżemu rodzicowie poftáráć ſie máyą/ áby ſynowye ich nyepoſlednyeyffy byli. GliczKsiąż E7, K2, P; Chciałem ſie był nieborak też o to poftáráć/ Abych co ieft lepſzego wżdy vmiał rozeznáć. RejWiz 36; BibRadz 2.Petr 1/15; co ſłyſząc od ćiebie/ y ia poſtáram ſye o to/ ne ſim αmplius pondus telluris iners. OrzRozm Pv; á otym ſie poſtáramy/ áby żacżkowie ſthudenći byli w Kollegiách dobrze vcżeni BielKron 219; ktory [kurfierst Saski] ſie o tho poſtára/ iákoby záſię ſwe doftoieńftwo y imienie tobie mocą wydarł BielKron 237, 207v, 214, 311v; Ego obviam conabor tibi Dave, Poſtáram ſie Dawuſie yákoć zábieżę. Mącz 492c, 233a; GórnDworz O3; WujJud 27; BudNT przedm a6; ieſliſz ſię do tego cżáſu dziewicą zwał/ poſtáram ſię iſz tego vcżćiwego imienia zbędzieſz. SkarŻyw 308; Ten [Marcyjan] ſię z ſercá práwego zá vpominánim Leoná poſtárał/ iſz ſię on wielki 630 Biſkupow pocżet w Kálcedonie zgromádził. SkarŻyw 318; iedz zá morze [...]: á wiernie ſię o to poſtáray/ ábyśmi ćiáło ktorego męcżeńniká Chryſtuſowego przywioſł. SkarŻyw 440, 595; CzechEp 122, 258; NiemObr 129; PudłFr 50; CiekPotr 67; GosłCast 50; [ListyPol 1547/397; ZapWpolActAdv 1549 205/11].

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym (1): Ceſarz też wyrok vcżynił [...]/ áby [...] rzecży [...] było zawieſzenie áż do poſtánowienia rzecży poſpolitey/ thakież do Koncilium/ o kthore rzekł ſie Ceſzarz poſtháráć yż ſię rychło pocżnie BielKron 210v; [voiewoda proſi〚e〛l czeſarza abi mu pomocz dal zebi wſial zaſie pokuczie, a rzeki sie pilnie poſtaracz o kamieniecz zebi go doſtacz mial ListyPol 1541/232].

Zwrot: »postarać się pilnie (a. pilno, a. z pilnością)« [szyk zmienny] (5): rodzicy ktorzy ſie chcą docżekáć po ſynye ſwym áby dobrem oratorem álbo rzecżnikyem oſtał/ nyechay pilnye o tho ſie poſtáráyą áby wthem práwye yeſſcże w pyeluchách będąc y pyersi mátcżyne ſsąc vcżyć ſie pocżął. GliczKsiąż K2, P; LubPs Y; BielKron 414v; SkarJedn 210; [ZapWpolActCon 1537 9/98].
Szereg: »postarać się a pogłobić« (1): tym tedy więcey maſz ſie poftáráć/ á pogłobić yemu [dziecięciu] o dobre wychowánye/ yákoby pothym godzyen pánu Bogu [...] mogł być. GliczKsiąż E4.
a. Wystarać się o coś, wyszukać (7):

postarać się komu o kogo (1): ſobye rowną [żonę] káżdy poyąć ma/ y ocyec ſynowi ſwemu o táką ſie ma poftáráć. GliczKsiąż Q2.

postarać się o kogo, o co (7): Opátrzmy ſobie okręt ná brzegu y zmowmy przewoz/ á ia ſię poſtáram o pieniądze. SkarŻyw 134; NiemObr 169, 170; mogłby Krol Iego M. roſkazáć/ poftáráć ſię o rzemieśniká dobrego/ ktory [...] będźie vſtáwicżnie robił ármaturę GrabPospR L, L; [ListyPol 1547–1548/463]. Cf postarać się komu kogo; Zwrot.

postarać się o czym (1): Iabym rádźił poſtáráć ſie o ſtárym mieczu: Coby go to mógł viąć czyście w gárśći obie WyprPl B.

Zwrot: »[o co] pilnie się postarać« (1): żáłuię zá grzechy moie/ á rádzę áby [...] o Synod ſię pilnie poſtárano/ ná ktorymby ſię tákie rozerwánie kośćiołow Bożjch vſpokoiło. SkarJedn 210.

Synonim: przyczynić się.

Formacje współrdzenne cf STARAĆ.

Cf POSTARANIE

ALKa