« Poprzednie hasło: POSTRZEBRZONY | Następne hasło: POSTRZEC SIĘ » |
POSTRZEC (10) vb pf
o jasne; w formach fut e jasne, pozostałe formy z tekstów nie oznaczających é.
inf | postrzec |
---|
praet | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | postrzegł |
imperativus | |
---|---|
sg | |
2 | postrzeż |
conditionalis | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | by postrzegł |
inf postrzec [zapis: -dz] (2). ◊ fut 3 sg postrzeże (1). ◊ [1 pl postrzeżem.] ◊ 3 pl postrzegą (1). ◊ praet 3 sg m postrzegł (3). ◊ [imp 2 sg postrzeż.] ◊ con 3 sg m by postrzegł (2). ◊ part praet act postrzegszy (1).
Sł stp brak, Cn s.v. chwytam, łapam, Linde XVII – XVIII w.
- 1. Zobaczyć, zauważyć (6)
- 2. Ustrzec, zachować od czegoś, uchronić (2)
- 3. Dołożyć starań, zwrócić szczególną uwagę (1)
- 4. Wytrwać (1)
postrzec co (2): Owa ſie ták trefiło/ iż vmyſlnie ſzedł ten do niego [Jarosz Poświątny do Stanisława Lipnickiego]: czo gdy Lipniczki poſtrzegł/ włożywſzy ſobie powroz ná ſzyię/ zákłádał go ná bálkę/ rzkomo ſie chcąc obieśić GórnDworz T6, Cc4v.
postrzec kogo w czym (1): A záſię w mnieyſzych á nie ták gwałtownych rzecżach/ gdzie obacżą iż mogą vledz [...]/ zwłaſzcżá/ kiedy w tákowey nieſmiáłośći/ nie ma ich nikt poſtrzedz/ bárzo rádzi zoſtáną przy [...] pokoiu. GórnDworz D6.
postrzec kogo (1): BibRadz *3 cf W połączeniu szeregowym; [HistOtton 87 cf Fraza.].
postrzec czego nad kim (1): proſzę/ áby [Bóg] to wſzytko zyśćił/ y potym długo tego poſtrzegł nád W. K. M. pomázáńcem ſwoim etc. BibRadz *3.
postrzec w czym (1): BibRadz *3; [Aliżci i w tym Pan Bóg postrzegł, bo jeden z nich [okrętów] rozbił się w Dalmacji, a drugi niedaleko od Korfu RadzPodróż 13].
W połączeniu szeregowym (1): W cżym áby W.K.M. y nas wſzytkich Pan Bog poſtrzedz/ vchowáć/ y tarcżą obrony ſwoiey dobrotliwey założyć racżył BibRadz *3.
Ze zdaniem dopełnieniowym [z zapowiednikiem: tego; żeby, [aby]] (1): Náiedźie Szlachćicá zuchwalecz/ wybierże/ wyłupi wſzyſtek dom/ pieniądze/ ſreberko/ owá co było wſzyſtko weźmie/ tylko tego poſtrżeże/ żeby domu nie okrwáwił. GórnRozm G4v; [ListyZygmAug 1555/304; A tego poſtrzeżem/ żebyſmy rzeczy nie potrzebnych/ á onéy oſobie nienależących nie poſyłáli SenekaGórn 53; Przeto trzebá będzie [...] ná dziśieyſzym Seymie/ zá ſtárániem W.M. moich Miło: Pánow Bráćiey pro finali tego poſtrzedz/ y Conſtitucią to mocnie obwárowáć/ áby te zamki naprzod ſtároświeckie dwá/ były obrocone iuż ná oſádę dwu miaſt WerSposób 9].
Synonimy: 1. dojźrzeć, obaczyć, obeźrzeć, ujrzeć; 2. uchować, uchronić; 4. wytrwać, wytrzymać.
Formacje współrdzenne cf STRZEC.
Cf POSTRZEGŁY, POSTRZEŻENIE, POSTRZEŻONY
KO