[zaloguj się]
[pdf]

POŚCIĆ SIĘ (31) vb impf

o jasne.

sie (22), się (9).

Fleksja
inf pościć się
indicativus
praes
sg pl
1 poszczę się pości(e)my się
2 pościsz się pościcie się
3 pości się poszczą się
praet
sg pl
1 m pościłem się m pers -smy się pościli
2 m -ś się pościł m pers
3 m pościł się m pers pościli się
f pościła się m an
fut
sg
1 f będę się pościć
imperativus
sg pl
1 pośćmy się
2 pość się pośćcie się
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy się pościli
3 n by się pościło subst

inf pościć się (8). ◊ praes 1 sg poszczę się (3). ◊ [2 sg pościsz się.] ◊ 3 sg pości się (4). ◊ 1 pl pości(e)my się (1). ◊ 2 pl pościcie się (1). ◊ 3 pl poszczą się (1). ◊ praet 1 sg m pościłem się (1). ◊ 2 sg m -ś się pościł (1). ◊ 3 sg m pościł się (1). f pościła się (1). ◊ [1 pl m pers -smy się pościli.] ◊ 3 pl m pers pościli się (1). ◊ fut 1 sg f będę się pościć (1). ◊ imp 2 sg pość się (1). ◊ [1 pl pośćmy się.] ◊ 2 pl pośćcie się (2). ◊ con 3 sg n by się pościło (1). ◊ [1 pl m pers bysmy się pościli.] ◊ part praes act poszcząc się (3).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

Powstrzymywać się od spożywania (pewnych) pokarmów ze względów religijnych; ieiunare Vulg, PolAnt, Mącz, Calep (31): SeklWyzn f2; A gdy ták ći ſlużyli Pánu/ y pośćili ſie/ rzekł im Duch ſwięty Leop Act 13/2; BibRadz Esth 4/16; Mącz 164c; Bo ácż wolno káżdemu/ z chući ſwoiey pośćić ſie záwſze kiedy chce/ á wſzákże [...] pewne poſty Kośćioł poſtánowił WujJud 192; Boć iáko nie ieden pożytek z poſtu nam przychodźi/ ták ſie też nie dla iedney przycżyny pośćiemy WujJud 192, 192; WujJudConf 190; Calep 501a; WujNT 27; [TomZbrudzPeryk Is 58/3; Kapłan pomſſy [!] ma ſię pośćić. WannNow 88v; Ceſarz też dał ſie ná modlithwą/ poſzcżąc ſie y pokornie proſząc iżby Pan Bog racżył dać zdrowie krolowi Alexándrowi. HistPonc M3v; który [Jezus Chrystus]/ dla náuki też náſzey/ Dni także Swiętych niezániedbawał/ Pośćił ſie HerbOdpow Oov; Kiedy ſye pośćiſz/ nie vkázuy ſye poſzczącym/ to ieſt: niepość dla tego/ ábyś był widźian BiałPos 246].

pościć się za kogo [= w czyjej intencji] (2): OpecŻyw 134v; pośććież ſię zá mię/ á nie iedzćie áni piyćie przez trzy dni/ y przez trzy nocy BibRadz Esth 4/16.

W połączeniu z określeniem dnia lub okresu kościelnego (3): Iáko inſzego cżáſu pośćić zaſługá ieſt/ ták ſie w pośćie wielkim niepośćić/ grzech ieſt. WujJud 193, 193 marg; pość ſie w Piątek? we Srzodę nie iedz mięſá? CzechRozm 73.

W połączeniu z określeniem długości trwania lub częstości postu (5): Item powyada yſch pyenyedzi kthore ſzią plomyenyem wnoczi vkazvyą thak dochodza, poſzczicz ſzyą dzyąwyącz dny, y prziſtąpowacz raſćh LibMal 1544/85; Iuż tho dziś cżternaſty dzień/ iáko trwáćie poſzcżąc ſie [exspectantes ieiuni permanetis] Leop Act 27/33; BibRadz 4.Esdr 6/35; dwákroć ſie poſzcżę do thegodniá RejPos 199v; WujNT przedm 33; [maÿa ssÿa na kolÿssdy dzÿen posczÿcz, vÿÿavszÿ nÿedzÿela GlosyKórn II 233; Leop Matth 4/2 (Linde); Y żáłowáli y płákáli/ y pośćili ſie aż do wieczorá WujBib 2.Reg 1/12 (Linde)].

W połączeniach szeregowych (4): Kto ſie pośći/ iáłmużnę dáie/ cżyni ine miłoſierne vcżynki/ co zá odpłátę zá nie weźmie Leop Is 58 arg, Act 13/3; CzechRozm 264; ták iż iáłmużny czynić/ pośćić ſię/ modlić ſię/ ieſt ſpráwiedliwość czynić WujNT 26; [WujBib 2.Reg 1/12 (Linde)].

W przeciwstawieniach: »żarłoctwu poddan być ... pościć się« (1): Iám żarlotztwu poddán był/ tys ſie za mię cięſſko poſcil. OpecŻyw 134v.

[Zwrot: »pościć się od pokarmow«: A przetoż ták ſie pośćmy od pokármow/ ábyſmy ſie dáleko więcey pościli od grzechow. WujPosN 1584 I 153 (Linde s.v. pościć).]
Szeregi: »pościć się i modlić« (2): A on tym więcey pośćił ſię y modlił/ w onymże kościele SkarŻyw 173, 581. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»płakać i pościć się« = flere et ieiunare Vulg (2): Nehemiaſz [...] płacże y pośći ſie długo wyznawáiąc grzechy ludzkie Leop 2.Esdr 1 arg; BibRadz 4.Esdr 6/35. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Przen (4):

pościć się od czego (1): potrzebá y ten ćieleſny poſt chowáć áby ćiáło nie buiáło/ á duchowi powolne było: á z tym ſie od grzechow pośćiło. WujJud 191; [WujPosN 1584 I 153].

a) Głodować, nie jeść (2): Ale też poſcić ſie długo/ albo chęć wielką miec ku iedzeniu á nie ieſć: theż ieſt zle. FalZioł V 65v; Zołądek mocny więcey pokarmu żąda, wſzakoż dłużey może łacżnienie ſcirpieć y więcey ſie może poſcić GlabGad E7v.
b) Być pozbawionym czegoś [czego] (1): A iáko ma poſtępowáć w ſwey Spráwiedliwoſci/ Ktorey ſye więc proſty człowiek bárzo długo poſci. GroicPorz Rej C3v; [RozprKsiędza D5v ].

Formacje współrdzenne cf POŚCIĆ.

Cf POSZCZĄCY SIĘ, POSZCZENIE SIĘ

AL