Powstrzymywać się od spożywania (pewnych) pokarmów ze względów religijnych; ieiunare Vulg, PolAnt, Modrz, Cn; a cibis vetitis statis diebus abstinere, ciborum delectum praescripto Ecclesiae adhibere a. facere a. habere a. tenere, ieiunium a. ieiunia annua servare Cn (250): By tzlowiék przez tzaly rok chléb iedno iedzątz/ a wodę pijątz na każdy dzień poſcil OpecŻyw 160; Drudzy mnimáyą/ iż wolnoſć krzeſćiyáńlka nic inego nye yeſt/ yedno myęſo yeſć/ nyeſpowyádáć ſye/ nye poſćić. KromRozm I D2; MurzNT 13v; KromRozm III I6; KrowObr 20; Cżemużeſmy (pry) pośćili/ á thyś niechćiał weyźrzeć: korzyliſmy duſſe náſſe/ á tyś o thym niechćiał wiedzieć? Leop Is 58/3; Czemuż my y licemiernicy cżęſto á gęſto pośćimy: á twoi zwolennicy nie poſzcżą? Leop Matth 9/14, Eccli 34/31, Is 58/4 [2 r.], Matth 9/15; Ale ty gdy pościſz/ pomáż głowę twoię/ y vmyi oblicże twoie. BibRadz Matth 6/17, Matth 6/16 [2 r.], 18, Luc 5 arg; BielKron 260v; OrzQuin Z4; Zápámiętáli theż tego/ iáko nas Pan náſz y Prorocy pośćić vcżyli/ y iáko nápiſáli/ iáki ma być poſt/ y iáko ſie w nim Krześćiáńſki cżłowiek záchować ma RejPos 70v; Iże mi to wymáwiacie/ iżći pośćimy/ iżći ofiáry cżynimy/ á ty nic niedbaſz. RejPos 181, 70v [3 r.], 71; Ktorzy tak cżynią/ ácżkolwiek przykazánie o Pośćie wypełniáią/ y prawdźiwie poſzcżą/ iednák przed śię obżárſtwem grzeſzą. WujJud 190; Y my nie przeto pośćimy/ żeby mięſo/ iáycá/ mlecżno niedobre było: ále iż wiemy/ że y ten grzeſzy/ kto dobrych rzecży nie dobrze vżywa. WujJud 197, 190 marg, 192 [2 r.], 193 [2 r.], Nnv; WujJudConf 190, 190v, 192; BudNT Luc 5/33, 34; Głupſtwo to wielkie mowić iżby dzieći y inni/ ktorym poſt do cżego lepſzego y potrzebnieyſze^go przeſkadza pośćić byli winni. SkarJedn 237, 233, 234, 235; KochPs 49; A kápłan ćwierdził iáko rzecż prawdziwą/ iſz dziś Wielkanoc y niegodzi ſię pośćić SkarŻyw 249; Ieśliby kto przyſtąpił á mowiłći: niepość cżęſto/ ábyś nie zemdlał: niewierz mu áni go słuchay SkarŻyw 393, 29, 141, 225 [2 r.], 260, 262 (12); Chriſtus ná puſzczy pośći/ y da ſię kuśić ſzátánowi. WujNT Matth 4 arg, s. 12, Matth 6 arg, s. 27 [2 r.], Matth 6/16, 17 (22); O świętym Mikołáiu piſzą/ iż ieſzcze v pierśi máćierzyńſkich pośćić począł SkarKaz 42a; Chcemyli co v Páná Bogá vprośić/ [...] pośćmy y trudźmy ćiáłá náſze. SkarKaz 120a, 116a, 119a [2 r.], 121a [3 r.], b [2 r.], 350a.

pościć komu [Bogu lub świętym] (9): RejFig Dd5; RejZwierz 132v; BibRadz Zach 7/5; iż pośćiſz ſwiętemu Mikołáiowi [...]/ ſwięthemu Antoniemu ſwinie porucżaſz/ ſwiętego ſie Rochá boiſz RejAp 154v, 154v; RejPos 71, 342; SkarŻyw 459; A tu Lukaſz mowi/ że ſłużyli Bogu/ ktoremu też pościli. WujNT 452.

pościć ku komu (1): Czaſem ſię też y poſczyło Kunim [świętym] kiedy trzeba było. RejKup i5.

pościć za kogo [= w czyjej intencji] (3): pán Iezus/ poſſedl na gorę Karentena/ a tam poſcil za grzéſſné cżterdzieſci dnij ij nocy. OpecŻyw 37; WujNT 620; SkarKaz 382a.

W połączeniu z określeniem dnia tygodnia lub okresu kościelnego [w tym: co (22), w co (10)] (33): SeklWyzn F; RejKup g8, i3v, n2; Nie ná tym yeſli kto w pyątek álbo w nyedźyelę poſći KromRozm I Ov, F2v; Ten też vſtáwił áby ſobotę poſzcżono zá wigilią niedzyelną. BielKron 158; vſtáwił [Pan Chrystus] Kośćiół ábychmy w Piątek pośćili/ y trapili ćiáło náſze WujJud 42, 43v, 193, 195; y iákoś wyżſzey ſłyſzał/ to nam iáko iákie kácerſtwo zádáią/ iż w Sobotę pośćiem SkarJedn 370, 124, 231, 234 [2 r.], [d9]v; Od onego cżáſu aſz do tego roku/ przez dwádzieśćiá y ośm lat/ co rok ták pośćił w wielki poſt nie iedząc áni pijąc przez dni cżterdzieśći. SkarŻyw 29, 29 marg [2 r.], 308, 320, 457, 459, 571 [2 r.]; NiemObr 124 [2 r.]; Kiedy Suchedni poſzcżą. Po Popielcu/ po Swiątkach/ po Podwyżſzeniu S. Krzyżá LatHar ++7; WujNT 39, Mar 2/20, Luc 5/35, s. 452.

W połączeniu z określeniem długości trwania postu lub jego częstości (65): OpecŻyw 37; Iezu ienżes od ducha wiedziony cżterdzieſci dni y cżtherdzieſci noczy poſcił. ſmi. ſie nod [!] nami. TarDuch B2; MiechGlab 21; MurzNT 13v; Ian każe y krzći wodą/ a Kryſthus Duchęm/ Ian Páná Chryſtuſá okrżćił/ Chryſthus pośći czterdzieśći dni/ potym ieſt kuſſon. Leop Mar 1 arg; Poſzczę dwa kroć w tegodniu BibRadz Luc 18/12, 2.Reg 31/13, Zach 7/5, 4.Esdr 6/31; Náwrácał tedy rozmáity lud wzyąwſzy s ſtárego zakonu pięć kſiąg Moiżeſzowych/ obrzezánie/ ſobotę święćić/ świniny nie iadáć/ mieſiąc cáły w rok pośćić BielKron 165, 38v, 68, 115, 134v, 138v; iż Heliaſz y Moiżeſz pośćili po cżterdzyeśći dni RejPos 280, 69v, 70v [2 r.]; Abowiem niektorzy mnimáią/ że ieden dźień pośćić máią WujJud 194, 193, 194v; rozne były miedzy ludźmi Chrześćiáńſkimi poſty/ iáko piſze o tym Ireneus on ſtáry á dawny Doktor/ powiedáiąc/ że niektorzy iedno ieden dźień pośćili/ drudzy dwá/ drudzy więcey/ niektorzy też cżterdźieśći dni poſtow záchowywáli WujJudConf 193v; BudBib 1.Reg 31/13; BudNT Luc 5/35; Przed wielką nocą pość pułśiodmy niedziele? CzechRozm 73; Pocżąwſzy od podnieśienia Krzyżá S. aſz do wielkiey nocy/ co rok pośćiła. SkarŻyw 160; Y Heliaſz przez tęſz lidzbę dni poſzcżąc/ widzenia ſię Bożego godnym ſtał. SkarŻyw 208, 29, 35, 107, 121, 147 (23); LatHar 350 [2 r.]; Y ſam Pan tyle też dni pośćił ná puſzczy: áby nam vroczyſte czterdzieśći dni poſtow zoſtáwił. WujNT 15; My (práwi) poſt czterdzieśći dni/ według podánia Apoſtolſkiego/ raz w rok/ czáſu nam przyſtoynego pośćimy. WujNT 16; Od czwartego dniá áż do tey godźiny (marg) pośćiłem, y (–) modliłem ſię WujNT Act 10/30, Matth 4/2, s. 15, 39, Luc 18/12, s. 452; SkarKaz 120a, b [2 r.], 121a, b, 382a.

W połączeniach szeregowych (25): OpecŻyw 37; PatKaz III 142; KromRozm I D4, D4v; Dobry to y ſwyęty obyczay [...] kyedy kápłani poſciwſſy y ſpráwiwſſy ſie pánu bogu/ duchá S. nabożnye wzywawſſy/ przyyąwſſy ćyáło páńſkye/ y przyſyągſſy/ [...] biſkupá ſobye wolili KromRozm III I8v; Aby Pan Bog [...] przyiazń pánom y ſlugom Bożym dał/ áby ſie vſtáwitznie modlili/ wtrzezwości chodzili/ pośćili/ iáłmużny dawáli/ iáko przes Proroká Pan Bog mowi. KrowObr 62v; Leop 3.Reg 21/27, 2.Esdr 1/4; Potym cżytano dekret Papieſki/ ktorym vpomina wſytki krześćiány/ áby ſie lepſzyli/ Bogá ſie bali/ cżęſto ſie ſpowiádáli/ pokutowali/ pośćili/ do Kośćiołá chodzili BielKron 224v, 165, 383, 394v; Ia práwi znam to żem ieſt grzeſzny/ ále poſzcżę rad/ y rad przebog dáię/ y w koſciele cżęſto bywam/ [...] cżego nie káżdy cżyni Krześćiánin GórnDworz Q3v; Bo śiłać ich ieſt miedzy Krześćiány co ſuſzą/ poſzcżą/ modlą ſie/ nie ſpią/ vbiory/ kſtałty/ y ine rozmáite ſpráwy/ máią ku zbáwieniu ſwemu. RejPos 206; BiałKat 86; BielSat D2; CzechRozm 6; KarnNap Dv; Gdy iáłmużnę dawaćie/ gdy ſię Bogu modlićie/ gdy pośćićie/ niecżyńćie tego przed ludźmi ModrzBaz 59; SkarJedn 370; SkarŻyw 459; ReszList 158; Lepiey nie pość/ nie bożkuy/ nie nakłáday z Mnichy/ Chceſzli być Bog odpuśćił/ nie ſtroy więcey pychy. BielRozm 26; WujNT 620; SkarKazSej 698a.

W przeciwstawieniach: »pościć ... nie pościć (7), jeść (2)« (9): Leop Matth 9/14; Inſzać ieſt rzecż o máłych niektorych Ceremoniach mowić/ ná ktorych nie wiele należy/ iáko że indźie ſrodze [errata: ſrzodę] poſzcżą/ á indźie niepoſzcżą. WujJud 140v; Poſtem ták ſię był viął ná pocżątku vrzędu ſwego/ iſz iáko powiádał/ głodu nie miał poſzcżąc/ áni ſmáku iedząc. SkarŻyw 332, 457; WujNT Matth 9/14 [2 r.], Mar 2/18 [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: pościć barzo (2), cieleśnie, czasem, często (a gęsto) (9), długo (3), dobrze, jednostajnie, nieduchownie (2), prawdziwie, rad, srodze (2), twardo (2), ustawicznie (2), wiele (więcej) (5), zawsze (zawżdy) (4); pościć dla chwały, dla grzechow odpuszczenia, pamiątkę [czego] (2), dla usprawiedliwienia; pościć z przykazania, z wolności, za grzeszne, za dusze zmarłych; Bogu pościć; pościć na puszczy; pościć cały dzień (2), co dzień (2), jeden dzień (2), każdego dnia, każdy dzień (2), [jakiego] dnia, kila dni, w [jakie] dni (3), czterdzieści dni (26), pięć dni, przez trzy dni (3), w trzech dniach, trzydzieści dni, miesiąca [którego], połsiodmy niedziele, w niedzielę (2), (w) sobotę (11), (cały) tydzień (2), dwakroć w tydzień (w tygodniu) (5), co rok, miesiąc cały w rok (2), raz w rok (2), jednego czasu, natenczas, od [którego] dnia, od młodości (2), od zwiastowania, do [jakiej] godziny, do narodzenia [= Bożego Narodzenia], do nocy, do Wielkiej Nocy, przed,Wielkąnocą.