[zaloguj się]
[pdf]

POTONĄĆ (38) vb pf

Oba o jasne.

Fleksja
inf potonąć
praet
sg pl
3 m potonął m pers potonęli
f m an potonęli
n potonęło subst potonęły
conditionalis
pl
2 m pers byście potonęli
3 m pers by potonęli

inf potonąć (1). ◊ fut 1 pl potoni(e)my (1). ◊ 3 pl potoną (1). ◊ praet 3 sg m potonął (2). n potonęło (8). ◊ 3 pl m pers potonęli (13). m an potonęli [i wpadło stado w morze i potonęli] (1). subst potonęły (8). ◊ con 2 pl m pers byście potonęli (1). ◊ 3 pl m pers by potonęli (1). ◊ part praet act potonąwszy (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde bez cytatu.

Utopić się, zatonąć (o wielu); o ludziach i zwierzętach: umrzeć przez utonięcie; suffocari PolAnt, Vulg; hauriri Mącz; submergere PolAnt (38): drudzi ktorzy ſie onego dnia pławili wſzitci potonęli BielŻyw 36, 41; LubPs Y2v; [Deukalijon] w koſciele v Themidos pytał ſwoich bogow/ iákoby zaſię mogł ludzki narod ſkrześić ktory potonął. BielKron 23v; [Tatarowie] boiąc ſie Wołochow gwałtownie w wodę wieżdzáli/ potonęło ich kilká tyſięcy s Carzem młodym Petrykierem. BielKron 407v, 31, 96, 171, 454v; In paludes quidam coniecti profundo limo cum ipsis equis hausti sunt, Niektórzy ſie vdáli ná błotá á tám s końmi potonęli álbo przepádli. Mącz 153c; Powodź domy zábierze: z bydłem potoniemy LeovPrzep b3v; RejPos 234; Strum M; StryjKron 26, 647; A ini zrádośći nagle zumieráli/ Drudzy dla fráſunkow śmierć ſobie zádáli. Męcżeńſtwem y głodem wiele ich poległo/ Wielę ich przed morem wfortę śmierći wbiegło. Inych popalono/ drudzy potonęli/ Od ſkąſánia gádzin inſzy poginęli. WisznTr 33; Phil F3; WujNT 505; CiekPotr 24.

potonąć w czym (11): BielKron 308; ná plácu ich też wielkość poległá/ á ſam Carz ledwo w máłey drużynie vciekł/ inſzy w Dnieprze y w Perepiecy potonęli StryjKron 270, 309. Cf »potonąć w morzu«.

W porównaniu (1): Dunąłeś wiátrem twym zákryło ich morze/ potonęli iáko ołow w wodách gwałtownych BudBib Ex 15/10.

Zwrot: »potonąć na morzu, w morzu, w rzece, po rzekach, w wodach« = suffocari in mari PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (5:5:2:1:1): WróbŻołt aa5; y podzyáłáli łodzi áby żeglowáli do Ophir dla złotá/ y potonęły łodzye ná morzu [confractae sunt Vulg 3.Reg 22/49] Iozáfátowe. BielKron [842]v; A gdy ſie ony okręty woſkowe [przy czarowaniu] przewroćiły z ludźmi ná miednicy/ rozumiał ſwoie nieprzyiaciele potonąć ná morzu/ ieſli go ktorzy przeſládowáli BielKron 122v, 429; Wozy Fáráonowe y woyſko iego wbił do morzá/ wybor woiewod [tj. wyborni wodzowie] iego potonął w morzu [electi principes eius submersi sunt in mari] BudBib Ex 15/4, Ex 15/10; BudNT Mar 5/13; StryjKron 587, 657; y wpádło ono ſtádo wielkim pędem z przykrá w morze/ około dwu tyśiącu/ y potonęli w morzu WujNT Mar 5/13; Miſtrz y Zakon zá opánowániém źiem przerzeczonych wſzyſtki dobrá y kupie któréykolwiek máteriiéy będącé/ któré zá dopuſczeniém Bożym ná Morzu potonęły [quae maris naufragio periclitabuntur JanStat 902]/ iáko właſné z onégo vtonienia zá práwem ſwym brał SarnStat 1118, 1118; co ich ſtráſzne morze pochłonęło/ Co ich po byſtrych rzekách potonęło/ Co ich zginęło po rozlicżnych wodách/ W dźiwnych przygodách. KlonFlis C2v; KlonWor 10.
[Szereg: »potonąć i pogrążnąć«: W puł ſie práwie na oſtrey okręt ſpádał ſkale/ Ták że ludźi: zoſtáło iednák kilko cále Ná iedney połowicy/ drudzy potonęli/ y w przepáść głębokiego morzá pogrążnęli. ZbylDroga E.]
Przen [w czym] (2): ku vznániu prawdźiwey świátłośći prziydź nie mogą/ będąc ſwymi záſtárzáłymi ćiemnoſćiámi ogárnieni/ á prawie w nich potonąwſzy BibRadz *4v; Wſzędzie pełno ieſt niezgod/ waśni/ miedzy wámi. [...] A wżdy ſie k temu wſzyſcy przychylić nie chcećie/ Iákobyśćie z odmętu tego wypłynęli/ A żebyśćie do końcá w nim nie potonęli. BielSen 12.

Synonimy: pogrążyć się, potopić się, utopić się, zatopić się.

Formacje współrdzenne cf TONĄĆ.

Cf POTONĘŁY, [POTONIENIE]

LW