[zaloguj się]
[pdf]

POTRWAĆ (34) vb pf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf potrwać
praet
pl
3 subst potrwały
imperativus
sg pl
2 potrwåj potrwåjcie
conditionalis
sg pl
2 m byś potrwåł m pers
3 m by potrwåł m pers by potrwali
con praet
sg
3 m by był potrwåł

inf potrwać (9). ◊ fut 1 sg potrwåm (1). ◊ 3 sg potrwå (5). ◊ [2 pl potrwåcie.] ◊ praet 3 pl subst potrwały (1). ◊ imp 2 sg potrwåj (9). ◊ 2 pl potrwåjcie (4). ◊ con 2 sg m byś potrwåł (1). ◊ 3 sg m by potrwåł (1). ◊ 3 pl m pers by potrwali (1). ◊ con praet 3 sg m by był potrwåł (1). ◊ part praet act potrwåwszy (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Pozostać jakiś czas w jednym miejscu; wytrwać, poczekać; sustinere Vulg; concedere PolAnt; expectare, manere, perdurare Mącz [w tym: z określeniem długości trwania (19)] (26): GliczKsiąż L2v; przy namniey iednę godźinę potrway ſtoiąc álbo chodząc. SienLek 11; Bo/ to rzecz pewna/ że ludźie złośliwi Záginąć muſzą/ áni ich bóg żywi: [...] Potrway [Et adhuc pusillum Vulg Ps 36/10]: á złego wnet nie będźie: przyidźieſz Ná mieyſce iego/ iuż go nie nádyidźieſz. KochPs 53; SzarzRyt C4v; [Nequeo te exorare ut maneas triduum hoc? Nie mogę ćie vprofić ábys potrwał przez ty trzy dni. TerentMatKęt N4v].

potrwać kogo gdzie (2): Bieſz [!] naprzod Woytowicze, proś żeby mię potrwał przed zamkiem, á ia poydę zá tobą polekku. CiekPotr 40, 41; [A gdy Krol Fortunathá zá rękę viął/ rzekł do Rycerſtwá iego: Wy tu Páná potrwaćie. HistTroj G2v].

potrwać komu [= udzielić komuś zwłoki] (1): Potrway nam do ſiodmego dniá iż wypráwiemy poſły do wſzech gránic Izráelſkich/ á ieſli nas nikt nierátuie/ tedyć ſie podamy dobrowolnie BibRadz 1.Reg 11/3.

potrwać z kim (1): Potrway ieſzcże zemną mało Boć by ſie barzo zle ſtało Abys mię tak miał odbieżeć RejJóz F5.

potrwać gdzie (5): Przeto bądz pocieſſona matuchno miloſciwá/ botz Iánowi nawieki bédzie blogo ij dobrze/ acżkoli potrwá malo miedzy oytcy ſwiętymi w otchlanij piekielné/ aż do mégo tam z ſtąpieniá OpecŻyw 49; Leop Matth 26/38, Mar 14/34. Cf potrwać kogo gdzie; [»na miejscu potrwać«].

Ze zdaniem okolicznikowym czasu [= do czasu gdy] [iż (3), aż (2)] (5): bo im dano znać, aby potrwali, ażby je obwieszczono, gdy iść mają Diar 54; BibRadz 1.Reg 11/3; BielKron 319v; Mane, aliquid fiet cibi, Potrway mało áż ſie co przigotuye yeść. Mącz 128a; RejPos 170; [Potrwam/ áż ſie wprzód wyrwie do mnie z iákim ſłowem Albertus A2; HistTroj E7].

W charakterystycznych połączeniach: potrwać do siodmego dnia, dzień, godzinę, przez trzy dni, tydzień; potrwać stojąc albo chodząc.

Zwroty: »potrwać do czasu« (1): A on [skowronek] ſiedzac [!] ná dáchu ſkubie ſię z niewcżáſu/ Do ktorego kot rzecże potrway pry do cżáſu. CzahTr L.

»długo potrwać« (3): Bo ácżći wſzytko iáko powiedáią z brzękiem dzwonowym przemija/ ále wżdy ſławá dobra nigdy zá dzwonem nie biega/ y długo potrwáć może. RejZwierc 161v, 104v, 172.

»potrwać mało (a. maluczko, a. małą chwilkę)« = expectare parumper, manere, perdurare (a. operiri) parum Mącz [szyk zmienny] (11): Panna miloſciwie odpowiedziala: Malucżko potrwáycie/ opatrzętz iá to przez ſynacżka mégo OpecŻyw 40v, 49; RejJóz F5; OrzRozm Bv; BielKron 319v; Expecta parumper, Potrway máło/ máłą chwilkę. Mącz 282b, 128a, 282b; Przetoż máło potrway bo ſie ia záſie rychło wrocę. HistRzym 77; RejPos 170; MWilkHist D2v.

[»na miejscu potrwać«: niepogodá wielka powſtáłá/ thák iż Grekowie muſieli zoſtáć/ y ieſzcże ná mieyſcu potrwáć. HistTroj K8v.]

Szeregi: »potrwać i (a) czuć« = sustinere et vigilare Vulg (2): Y rzecże do nich [Jezus do apostołów]: Záłoſna ieſth duſzá moiá áż do śmierći: potrwayćie tu/ á cżuyćie. Leop Mar 14/34, Matth 26/38.

»zmięszkać i potrwać« (1): Káżdy tho dobrze ſam v ſiebye vznáć może/ iż kto ſie chce ná co zdobyć/ ma theż zmyęſzkáć y potrwáć/ aby ſnadź tego/ o coby ſie ſtárał doſtał. GliczKsiąż M8v.

[»zostać a (i) potrwać«: rádził ſie [Agamemnon] Thelephuſá/ coby myał cżynić/ ieſliby ſie w thę niepogodę ná Morze z ludem puśćić miał/ cżyli ieſzcże zoſtáć á potrwáć/ áżby ſie vſmierzyło powyetrze HistTroj E7, K8v.]

2. Pozostać jakiś czas bez zmiany w jakiejś sytuacji lub w jakimś stanie; stare PolAnt; commorari, pergere Mącz (8): RejRozm 403; RejKup q4; Tho ieſli vczyniſz z roſkazánia Bożego/ możeſz potrwáć/ y lud ten tym ſpokoynieyſzy rozeydźie ſie do mieyſcá ſwego. BibRadz Ex 18/23; SkarKazSej 36; Bowiem Oćiec nie dał znáć śieroctwá/ y trochę Potrwawſzy/ rowną matce dał mi Bog mácochę. SzarzRyt D2.

potrwać w czym (2): Commorari in armis civilibus, Potrwáć w woynie domowey. Mącz 233a, 350d.

W przeciwstawieniu: »potrwać ... roztajać« (1): ſłowne ſłużby [tj. słowne obietnice], może bydź, że iáko Wodá mrozem vięta, álbo śnieg od wiátru W zamieci podniesiony, y ná kupę wzdęty, W niewczásie iákim trudnym Rzeczypoſpolitey Iákoby źimie potrwa; ále záś ná wioſnę Roſtáie. CiekPotr 51.

Synonimy: pobyć, poczekać, pomieszkać, pozostać, zabawić, zostać.

Formacje współrdzenne cf TRWAĆ.

MC