[zaloguj się]
[pdf]

POCZEKAĆ (106) vb pf

poczekać (89), poczkać (17) [w tym: poczkaj(cie) (14)]; poczekać BierEz (12), LibLeg, RejKup, MurzHist, Leop (9), BibRadz (2), BielKron (6), Mącz (3), SienLek, RejAp, GórnDworz (3), GrzegŚm, KochList, BudBib (2), HistHel, SkarŻyw (7), KochFr, KochSz, ActReg, WujNT, ZapMaz (3), SkarKaz (4), CiekPotr, CzahTr, ZapKościer; poczkać BielŻyw, RejWiz (2), WitosłLut; poczekać : poczkać OpecŻyw (1:1), RejJóz (1:1), RejFig (2:4), RejZwierz (5:2), HistRzym (2:1), RejPos (5:1), RejZwierc (7:3).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf poczekać
praet
sg
3 m poczekåł, by był poczekåł
imperativus
sg pl
1 poczekåjmy
2 poczekåj poczekåjcie
3 niechże poczekå niech(a)j, niechże poczekają
conditionalis
sg pl
2 m by poczekåł m pers
3 m by poczekåł m pers by poczekali
f by poczekała m an
impersonalis
con by poczekåno
participia
part praet act poczekåwszy

inf poczekać (20). ◊ fut 1 sg poczekåm (8). ◊ 2 sg poczekåsz (3). ◊ 3 sg poczekå (1). ◊ 1 pl poczekåmy (2). ◊ praet 3 sg m poczekåł (2). ◊ imp 2 sg poczekåj (44). ◊ 3 sg niechże poczekå (1). ◊ 1 pl poczekåjmy (2). ◊ 2 pl poczekåjcie (6). ◊ 3 pl niech(a)j, niechże poczekają (2). ◊con 2 sg m by poczekåł (1) SienLek. ◊ 3 sg m by poczekåł (4). f by poczekała (1). ◊ 3 pl m pers by poczekali (3). ◊ praet 3 sg m by był poczekåł (1). ◊ impers con by poczekåno (1). ◊ part praet act poczekåwszy (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Nie wykonać następnego ruchu, nie podjąć dalszego działania, nie ruszyć się z miejsca, wstrzymać się z czymś, dopóki ktoś oczekiwany nie nadejdzie, coś przewidywanego nie nastąpi; exspectare Vulg, PolAnt, Mącz; sustinere Vulg, PolAnt; manere Mącz, Cn; mantare Mącz; sedere PolAnt (88): Godzien Ligurg [który rozwiązał zagadkę] wielkich dárow: Ktore iemu muſzę poſłáć/ Iżem go nie mogł przegádáć. Rzekł ieden/ Królu pocżekay/ A co to ieſt ieſzcże ſpytay BierEz G3, G2v; RejJóz I2; HistRzym 19v; RejZwierc 84, 195v, 243; SkarKaz 314a.

pocz(e)kać kogo, czego (16): BierEz G3, K3, O; RejFig Aa2v; Y rzecże do niego [do młodzieńca udającego się w drogę] Thobiaſz: Dła [!] Bogá ćie proſſę/ pocżekay mię thu máłucżko [!]/ iedno że te rzecży zwiáſthuię oycu ſwemu. Leop Tob 5/9; RejFig Dd; BibRadz Hab 2/3; BielKron 219v; Mącz 207a; I ieſcze w ćięſzkich á w pręthkich Niemocach thę opátrzność trzebá mieć/ áby nátychmiaſt krwie niepuſzczał/ ále poczekał odelżenia SienLek 33; HistRzym 107v; á kazał ſie [Pan] ná drugą ſthronę przewieść zwolennikom ſwoim/ á tám ſie pocżekáć. RejPos 244v; GrzegŚm 43; BudBib Ex 24/14; HistHel C4v; SkarKaz 577b; [Operiar hominem huc, ut ſalutem et colloquar. Potzekam go tu/ iż ſie z nim przywitam/ y rozgadam. TerentMatKęt Lv].

poczekać na kogo (1): My się tez ztad do w ruszęmy [...] tylko ządamy nie Viezdzaj w inanas poczekai iz porozumiawszy się zsobą [...] staranie spoinę vczyniemy iako by RP anam wszjtkiemdobrzebyło. ActReg 13.

poczekać z czym (1): zwłaſzcżá kto chce ták być v ludzi wziętym/ iżby mu co iedno powie/ wſzytkiego wierzono: iáko on pan pánie Boiánowſki/ kthoremuś w.m. pocżekáć kazał s wtorą prawdą/ áż byś był w.m. pirwſzey vwierzył. GórnDworz N6v.

poczekać do kiedy (3): [Pies do wilka:] Nie iedz mię dziś boćiem chudy/ [...] Pocżekay mię áż do śrzody/ Będąć v nas wálne gody BierEz K3; RejZwierz 108; RejZwierc 55.

poczekać jak długo (37): Porozumiał tedy Noe [po powrocie gołębicy z zieloną gałązką] iż ośiąkły wody ná ziemi/ przedſię iednák pocżekał drugie ſiedḿ dni/ y wypuſćił gołębicę/ ktora ſie nie wroćiłá więcey do niego. Leop Gen 8/12, Gen 8/10; BibRadz Gen 8/10; BielKron 113v; Saltem aliquot dies proferdum proficiscor aliquo, Poczekay álbo odłoż do kilká dni/ áż ſie precz wypráwię. Mącz 124a. Cf Zwroty.

poczekać gdzie (10): Poſſel naſch prziyachawſzi do Camyencza tham poczeka dokand komornyk Krolya yego mczi mlodego do nyego nyeprziyedzye. LibLeg 11/172; Pocżekayćie tu z oſłem/ á ia y dziećię aż do támtąd ſpieſſnie poydziemy/ pothym [...] wroćiemy ſie do was. Leop Gen 22/5, Tob 5/9; BielKron 64; Mącz 207a; HistRzym 107v; RejPos 244v; coraz tim barziej okolo powietrza w Mazowſzu ludzie cos natrącayą. A tak żebych niezoſtal przed bramą, [...] wolałem ſam doma poczekac KochList nlb 1; BudBib Ex 24/14; WujNT przedm 40; [TerentMatKęt F].

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: (a)by, żeby (4), iż(e), że (4)] (8): BierEz L4; RejWiz 131 v; RejFig Aa4; Tento Korab z mey źiemie ieſt/ Pocżekaymy że nam kto z niego ktore nowiny powie. HistRzym 14v; RejZwierc 84; moy ſwięty mężu/ pocżekay mie máło/ Zebych ſwoie rodzice/ pożegnał wżdy cáło. HistHel C4v; SkarŻyw 41; ActReg 13.

Ze zdaniem czasowym [= aż do chwili, gdy] [w tym: aż(by) (15), ażci (1), dokąd (1)] (17): BierEz S2v; RejJóz P5; LibLeg 11/172; RejZwierz 104v; [Samuel do Saula:] idźże przedemną do Gálgale [...]. Przydał ieſzcże Sámuel/ pocżekay tu áż przydę do ciebie BielKron 64, 237v; Mącz 124a; GórnDworz N6v, T7; RejPos 6; RejZwierc 195v, 258v, 259; BudBib Ex 24/14; SkarKaz 577b [2 r.]; Nádlećiał [skowronek] ſtopę końſką w ktorey było wody. [!] Pełno [...]. Ono ſobie źiarnecżko ięcżmienne wrzućiwſzy/ Y w oney ſtopie noſkiem dobrze rozmąćiwſzy. Vwárzywſzy pocżekał áżby ſię vſtáło/ A kiedy ſię go nápił wyborne ſię zdáło. CzahTr K4v; [Leop Iudic 6/18 (Linde); WujBib Tob 5/9 (Linde)].

W charakterystycznych połączeniach: poczekać biegu natury, drugich, jutra, koncylijum, odelżenia, sąsiadow; poczekać [ile] dni (3), przez [ile] dni, do dnia sądnego, do kilka dni, do jutra, do śrzody; poczekać z [jaką] prawdą, poczekać doma ([w domu]), w Jeruzalem.

Zwroty: »długo poczekać« (2): O pocżekaſz á długo pocżekaſz [...] niżlić to [zgoda] będzie/ bo Pan záwżdy áż do ſkońcżenia ſwiátá/ chce mieć Koſcioł ſwoy iáko ná probie RejZwierc 195v; ZapMaz II G 97/89.

»jeszcze poczekać« = exspectare adhuc PolAnt [szyk zmienny] (7): RejKup h6; RejWiz 131v; BibRadz Gen 8/10; BielKron 113v; KochFr 46; Czemuſz ia nie przemówię do nich? ále ieſzcze Poczekam, bo coś mowić potrzebnie záczyna. CiekPotr 85; ZapMaz II G 97/89v.

»pocz(e)kać mało (a. maluczko), na (a. przez) mały czas, na małą chwilę, czasu mało« [szyk zmienny] (12:2:1:1): On [wiedziony na szubienicę złodziej] ſędziego nácżął prośić/ By mu chćiał tego dopuśćić: Ná máłą chwilę pocżekał/ By mátce nieco poſzeptał. BierEz L4, A4, D3, I2; RejJóz P5; RejWiz 131v; Leop Tob 5/9; Ná onego co wiſiał żártuiąc wołali: Iuż ten z námi nie poydzie/ on vſłyſzał co ſpał/ Pocżkaycie iedno máło/ wnet poydę záwołał. RejFig Dd5; RejZwierz 3v; ieſliby w cżym wątpili/ tedy áby máło pocżekáli Koncilium/ ktore być muſi rychło wſzytkiego krześćiáńſtwá/ [...] á do tego cżáſu/ áby nic nieodmieniáli BielKron 219v, 237v; RejPos 6; gdy vmiramy thedy przez śmierć ſthego świátá/ do niebá álbo do żywothá wiecżnego idźiemy s Kryſtuſem. A iuż nic ná tym/ iż ná máły cżás pocżekamy drugich/ ſpiąc y odpocżywáiąc w źiemi. GrzegŚm 43; RejZwierc 84; HistHel C4v; WitosłLut A3.

»pocz(e)kać trochę« = exspectare paulisper Mącz [szyk zmienny] (7): RejJóz P5; Mącz 285a; Gdy tedy ná plác przyſzłá: prośiłá áby kát trochę pocżekał. Y modliłá ſię Pánu Bogu. SkarŻyw 126, 172, 490; SkarKaz 580a; ZapMaz II G 97/89v.

Przen: W antropomorfizowanym opisie gry w szachy [na kogo] (1): Ale że cżarna [panną służebna] pozad zoſtáć miáłá/ Ná towárzyſzá pocżekáć woláłá. KochSz C.
α. Imp: Stań, przestań (4): BierEz L2v; Kur ſie wſpina ku górze/ mowiąc: iż Chárt bieży/ A Lis ſkocży do láſá/ ſierść ſie ná nim ieży. Kur záwołał: pocżekay/ wſzák mamy iednánie RejFig Aa6; Rzekł Ionátás do ſłużebniká/ iedno ſie vkażym Filiſtyńſkim/ á rzeką pocżekaycie iedno/ ſtoymyſz: á ieſli rzeką chodźcie iedno do nas/ tedy poydzyem BielKron 64v.
Zwrot: »poczkaj mało« (1): Dobry wiecżor páni Neto/ Nie byłći [...]/ Iákoś byłá obiecáłá/ Iżeś go tu przywieść miáłá. (–) Miła Gretko pocżkay máło/ Albo niewieſz co ſie sſtáło/ Wſzytko łotr z wiecżorá przegrał RejZwierc 236.
a. Wprowadza zapowiedź tego, co ma się zdarzyć w przyszłości [w tym: imp (8)] (10): S. Wojćiech on wielki bol ćierpiąc/ dziękował P. Bogu w ſercu ſwjm/ mowiąc: bych dobrze więcey w tey tu ziemi niezyſkał/ y nátem iednym wielkim vpominku rány tey [...] przeſtánę. Lecż pocżekay mężu S. vcżći ćię Pan Bog więtſzymi łáſki ſwey w męcżenſtwie dáry. SkarŻyw 356.

poczekać czego (1): [o Łukaszu z Górki:] Bo cnotę tám z rozumem/ dobrym funtem mierzą [...]. A máło pocżekawſzy/ dálſzych cżáſow iego/ Znaydzye ieſzcże zda mi ſie/ więcey tám wſzytkiego. RejZwierz 51v.

Zwroty: »poczkaj jedno« (2): RejWiz 28v; pocżkay iedno máło/ Vźrzyſz żeć ſie więcey w nim/ będzye podobáło. RejZwierz 57v.

»pocz(e)kać mało« [szyk zmienny] (5): Ieſtlis piękny pocżkay mało nie będzieſz taki BielŻyw 93; RejWiz 28v; RejZwierz 31, 51v, 57v.

α. Imp w funkcji pogróżki (4): ktorégo [Jezusa] gdy vzrzeli/ barzo ſie radowali rzekątz: Iuż ci ięt lotr [...]/ pocżkáy Iezuſie przewrátzáles wiarę dobrą [...]. Iuż teráz tego pożywieſs/ ijż ſſpatną ſmiercią zginieſs. OpecŻyw 108.

Ze zdaniem czasowym [= aż do chwili, gdy] (1): Lecż podobno pohániec tą moią chłubą gárdzi. Niechże pocżeka aſz to wywiodę. SkarŻyw 92.

Zwroty: »poczekaj jedno« (1): Pocżekay iedno [Tu autem sustine] [królu]/ obacżyſz wielką moc iego [Boga]/ iáko teſz on ćiebie y potomſtwo twe męcżyć będzie. BudBib 2.Mach 7/17.

»poczekaj mało« (1): [Franciszek przymuszony wypiera się swej wiary; narrator ironizuje:] Ach nieſtetys/ wybornieś śię niebożę Franciſzku ku matce świętyi nawrocił [...]. Poczekái nędzniku mało/ wnet obaczyſz coś vczynił MurzHist D2v.

2. Wykazać cierpliwość, spokój przez jakiś czas; exspectare Vulg [w tym: imp (8)] (14): Nierzékl mu [Jezus łotrowi] będzieſs tylko poſcil ij tak pokutowál. Nierzekl mu téż/ pocżekáy: ale mu rzékl: Dzis będzieſs ſemną w raiu OpecŻyw 145; Pocżekay corko/ obacżymy co zá koniec tá rzecż weźmie Leop Ruth 3/18; RejFig Bb5v; Gdyż Bog Ociec [...] wżdy nie wnet ſkázuie/ á to długo á długo ocżekawa obacżenia onego ſercá nędznego. Ale gdy też záſię pocżekáć nie może/ [...] thák też záſię długo vſpokoić ſie nie może rozgniewánie iego RejPos 172v.
Zwroty: »jeszcze poczekać« (1): Oto ſie vznay nędzniku/ oto cżyń pokutę/ á ia [Pan] ieſzcże pocżekam á pomknę cżáſu vpadku á zátrácenia twoiego. RejAp 31v.

»poczekać mało, na mały czas« [szyk zmienny] (3:1): Goſpodyni k niey [suce] mowiłá/ By iey mieyſce wyprożniłá. Oná [suka] iey pocżęłá żądáć/ By chćiáłá máło pocżekáć: Boćiem pry bárzo zemdláłá/ Iżbych trochę otrzeźwiáłá. BierEz M3; RejZwierz 30v; powiedzyáłá iey [Rut swej świekrze] wſzytko co ſie dzyało. Rzekłá świekrá/ pocżekayże máło/ coć rzekł [Booz] nie vcżyni inácżey. BielKron 53v; RejPos [249]v.

Szereg: »poczekać a pomknąć czasu« (1): RejAp 31v cf »jeszcze poczekać«.
a. Przedłużyć komuś termin uregulowania należności (5): Po kilku dni/ vpominał ſię [zwrotu] ſrebrá Biſkup/ á on [św. Epifaniusz] go odwłocżył odedniá do dniá/ mowiąc: mam ieſzcże mieć goście/ pocżekay/ będzieſz miał ſwe. SkarŻyw 455.

pocz(e)kać komu (3): Pocżkay mi moy miły Pánie/ wſzytkoć zápłácę. RejPos 248v. Cf poczekać komu czego.

poczekać komu czego (2): Cżás przychodzi/ ia pieniędzy niemam/ á przeto vmrzeć wolę [...]. Dopiro ow ſtał ſie miłoſiemym mowiąc/ A miły brácie/ y rok/ y dwá pocżekam ći ich/ iedno tego nie cżyń. GórnDworz T6. Cf poczekać komu czego do kiedy.

poczekać komu czego do kiedy (1): prosiel o dilatiam aby mw Piotr Pek thego długw poczekał do S. Bartlomieia ZapKościer 1597/78v.

poczekać jak długo (1): GórnDworz T6 cf poczekać komu czego.

Zwrot: »poczekać mało« (1): pocżekay máło moy miły pánie/ á ia tobie wſzytko zápłácę. RejPos 248.
3. Tłumaczenie łacińskiej formacji z przedrostkiem re- ‘znowu’ (w szyderczej interpretacji przepowiedni prorockich i w nawiązaniu do niej) [zawsze imp; w połączeniu z: czekaj] (4): Kogoż ten náucży wiádomośći? y komu to vcżyni żeby zrozumiał co ſlyſzał? [...] Iż Roſkaż záś roſkaż/ Roſkaż po wthore roſkaż/ Cżekay pocżekay/ Cżekay pocżekay [expecta reexpecta, expecta reexpecta]/ Thu throchę/ á thám throchę. Leop Is 28/10, Is 28/13 [2 r.].

Synonimy: 1. wstrzymać się; 2. pocirpieć; a. odemknąć, odłożyć, odwlec, pomknąć.

Formacje współrdzenne cf CZEKAĆ.

Cf [POCZEKANIE]

EW, ZCh