[zaloguj się]
[pdf]

ODEMKNĄĆ (16) vb pf

o oraz e jasne.

Fleksja
inf odemknąć
praet
sg
1 m -m odemknął
3 m odemknął
f odemknęła
imperativus
sg
2 odemkni
conditionalis
sg
3 m by odemknął

inf odemknąć (4). ◊ fut 3 sg odemknie (4). ◊ praet 1 sg m -m odemknął (2). ◊ 3 sg m odemknął (1). f odemknęła (2). ◊ imp 2 sg odemkni (1). ◊ con 3 sg m by odemknął (1). ◊ part praet act odemknąwszy (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

1. Otworzyć; aperire PolAnt (13):
a. O pomieszczeniach (10):

odemknąć komu (2): RejKup e7; Nie cżeka aż mu Dzwonik poránu odemknie: W nocy ſię on ſam oknem ábo dźiurą wemknie. KlonWor 9.

odemknąć co [= to, co ma zamknięcie] (3): anym odemknal Cownathy mnyeyszey ZapWar 1532 nr 2415; A odemkny ſobie ſkrzynie. Y wezmy ſobie czo raczys RejKup e7; KlonWor 5.

odemknąć co [= zamek, drzwi itp.] (3): Ale miáł z nas obu mocy ten iſty niecnotá/ Wydárł ſie nam/ y wyſkocżył/ odemknąwſzy wrotá. KochZuz A4; KlonWor 34. Cf odemknąć co czym.

odemknąć co czym (1): yakom ya nyedodal noza nyebosczykowy vawrzynczevy Czaykowskyemv do vyeze any schya themtho nozem vylamal szwyeze any clothk them nozem odemknal ZapWar 1527 nr 2324.

W przeciwstawieniu: »odemknąć ... zamknąć« (2): Y włożę klucż domu Dawidowego ná ramię iego/ że odemknie/ á nikt nie zámknie/ záś zámknie/ á nikt nieodemknie. BudBib Is 22/22.

Przen [co komu] (1): to właſny vrząd był Piotrá ś. [...]/ áby on [...] kluczmi ſobie poruczonemi niebo im odemknął WujNT 429.
b. O czymś zamkniętym w pomieszczeniu; przen [co] (2): kyedy ona porodzyla ſyna bozego otedycz odemknąla myloſyerdzye boſkye ktore bylo zdawna zamknyono PatKaz II 50, 50.
c. O oczach; przen (1):
Zwrot: »oczy odemknąć« = zrozumieć, poznać (1): Dopierom przyſzedł ku ſobie Pan to w piełgrzymſkiey oſobie. (–) Iam dopierz ocży odemknął Tenći MWilkHist K3.
2. Oddalić (3):

odemknąć czego (1): Ale reieſtr [kolejności spraw sądowych] rozumieć trzebá ten, który publikuią wczás ná Séymie [...]. Y w mnieyſzych Diſtrictćiéch odmięnić y odemknąć Reieſtru [tj. przesunąć sprawę zarejestrowaną na dalsze miejsce] łácno. SarnStat 1294.

a. O miejscu [od czego] (1): Naprzod Ze amowendo militem afinibus sine intotum sine in parte, to iest zostawiwszy iakie to dla przygody iakiey nagłei. Ieslize non in totum tedy acz nic odemknąc od Granic propter ansam. ActReg 148; [A ták naprzod śiárkę przyſtaw w gárncu do ogniá/ [...] gdy ſie roſpłynie/ odemkni ią od ogniá trochę SienHerb 592a].
b. O czasie: odroczyć (1):
Zwrot: »czasu odemknąć« (1): Poſel niechcze czaſu odemknąċ. RejKup e7.

Synonimy: 1. `odetkać, odewrzeć; 2.b. odelżyć, odłożyć, odwlec, przedłużyć, zamieszkać, zawiesić.

Formacje współrdzenne cf MKNĄĆ.

Cf ODEMKNIONY

MM