[zaloguj się]
[pdf]

MKNĄĆ (25) vb impf

Fleksja
inf mknąć
indicativus
praes
sg pl du
1 mknę mkni(e)my mkniewa
2 mkniesz mkniecie mknieta
3 mknie mkną

inf mknąć (8). ◊ praes 1 sg mknę (5). ◊ [2 sg mkniesz.] ◊ 3 sg mknie (10). ◊ 1 pl mkni(e)my (1). ◊ [2 pl mkniecie.] ◊ 3 pl mkną (1). ◊ [1 du mkniewa. ◊ 2 du mknieta.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Biec, pędzić, szybko podążać, śpieszyć; contendere, currere, proripere, tendere Mącz; proferri, promoveri, propagari, protolli, provehi Cn (16): Tendo aliquando, Yść/ yecháć/ mknąć/ kwápić ſie/ ciągnąć. Mącz 444a, 444b.

mknąć dokąd [w tym: do czego (5), do kogo (1), „dokąd” (1), ku czemu (1)] (8): Tendimus in Latium, Ciągniemy/ mkniemy pniemy wieźiemy ſie do włóch Mącz 444a, 245b, 346d, 444c; CzahTr L; Drugi ondźie mknie z żołtym płaſzcżem do fárbierzá KlonWor **6; Polak z przyrodzenia Ma vſtáwicżną chćiwość do pielgrzymowánia [...] Záwſze mowi Wen dáley; mknie do Compoſtelle KlonWor 52. Cf »mknąć [z kim] do wieże«.

Zwroty: »wielkim pędem mknąć« (1): Contendere magnis itineribus in Italiam, Wielkim pędem mknąć do włóch. Mącz 444c.

»mknąć [z kim] wskok« (1): Porwie [kot] go [skowronka] mocno w zęby ieſzcże pijánego/ Y mknie z nim wſkok ná ſpráwę do mieyſcá pewnego CzahTr L.

»w tropy [za kim] mknąć« = ścigać kogoś (1): Persequi aliquem vestigiis alicuius, W yego tropy zá kim mknąć. Mącz 490a.

»mknąć [z kim] do wieże« (1): Abripere in quaestionem vel in cruciatum. Mknąć skim do wieżę [!] ná męki Mącz 346b.

W przen (1): Niech vprzątnąwſzy głowę Mkną [troski] w ſkrzynię Fokárowę. KochPieś 28.
Przen: Posuwać; tu o ruchu figurą szachową [czym] (1): Ieden po drugim [gracz] záwżdy w tey grze [w szachach] chodzi. A nigdy więcej mknąć iednym nie dádzą/ A gdzie co wezmą/ tam ſwego poſádzą. KochSz A3v.
a. O ruchu wody: płynąć (2): torem Mknie Wiſłá nowem/ zową to Zatorem KlonFlis F2v.
W przen [do czego] (1): Goſtyńſką rzekę Wiſłá też pożárłá/ A nie dźiw/ bo iey ſámá mknie do gárłá Od Duninowá nurt ſtráćiłá bliſko Y ſwe przezwiſko. KlonFlis G.
b. O ruchu statku: płynąć (1): Currere in mari naves velociter euntes dicuntur, Wieść ſie/ Mknąć/ Płáwić ſie. Mącz 73d.
2. Uciekać; szybko odjeżdżać; perfugere, ruere in fugam Mącz (7): Perfugio, Mknę/ Skokiem vciekam. Mącz 138d, 138d, 361c.

mknąć od kogo dokąd (1): [łupieżca] co iák wilk ſtráconą Owcę porwawſzy ſkory/ Od páſterzá mknie/ w puſtoſtráſzne bory. GrabowSet E2.

mknąć z czym (1): Muſyċ [czart] naṙzekayącz biedaċ [!] Co nadaley zreyeſtṙzi mknaċ RejKup ſ7.

Zwrot: »mknąć precz« (2): Corripio me hinc, Ya ztąd mknę precz. Mącz 346b; Ná tárgu [złodziej bydła] nieznáiomym towáru odbywa; Ceni ná poły dármo/ á wźiąwſzy iśćiznę Mknie precż KlonWor 19.
3. Wrzucać, wciągać szybkim ruchem [do czego co] (1): Ná lewo záſię vyźrzyſz w brzegu dźiurę/ Co nią wypija wiſłá gnuśną Bzurę/ Iák więc wielki ſmok máłego wężyká Mknie do piwniká. KlonFlis F4v.
4. Porywać z sobą [skąd] (1):

W porównaniu (1): Smierć niezna złotá/ y drogiéy purpury/ Mknie po iednému/ iáko z koycá kury. KochFr 14.

*** [Bez wystarczającego kontekstu: Mknę/ Mknieſz/ Mknie. Mkniemy/ Mkniecie/ Mkną. Mkniewá/ Mknietá. StatorGramm I2.]

Synonimy: 1. bieżeć, ciągnąć, jechać, kwapić się, lecieć, pędzić, pośpieszać, wieźć się; a. ciec, płynąć; 2. uciekać.

Formacje współrdzenne: domknąć się, mknąć się, napomknąć, odemknąć, odemknąć się, omknąć, podemknąć, podemknąć się, pomknąć, pomknąć się, przemknąć, przemknąć się, przymknąć, przymknąć się, umknąć, umknąć się, wemknąć, wemknąć się, wymknąć, wymknąć się, zamknąć, zamknąć się, zemknąć, zemknąć się; mykać, mykać się, naomykać, napomykać, napomykać się, odmykać, omykać, podmykać, podmykać się, pomykać, pomykać się, pozamykać, przemykać, przemykać się, przymykać, przymykać się, rozmykać, smykać się, spomykać, umykać, umykać się, wmykać, wmykać się, wymykać, wymykać się, wysmykać się, zamykać, zamykać się, zmykać; umyknąć się; przesmykować się.

Cf MKŁY, MKNĄCY, MKNIENIE

TZ