[zaloguj się]
[pdf]

KWAPIĆ SIĘ (180) vb impf i pf

impf (175), pf (5) [zawsze praet] BielŻyw 147, RejPs 71v, HistAl B6, BielKron 417v, ArtKanc.

sie (118), się (62).

kw- (176), Qw- (2), qu- (2).

a jasne.

Fleksja
inf kwapić się
indicativus
praes
sg pl
1 kwapię się kwapim się
2 kwapisz się kwapicie się
3 kwapi się kwapią się
praet
sg pl
1 f -m się kwapiła m an
2 m -ś się kwapił m pers
3 m kwapił się m pers kwapili się
f kwapiła się m an
fut
sg
1 m kwapić się będę, będę się kwapił
imperativus
sg pl
1 kwa(p)my się
2 kwaṕ się, kwåṕ się, kw(a)ṕ się kwaṕcie się
3 niech się kwapi niechże się kwapią
conditionalis
sg pl
1 m m pers kwapilibysmy się, bysmy się kwapili
2 f byś się kwapiła m an
3 m m pers by się kwapili
f kwapiła by się m an

inf kwapić się (37). ◊ praes 1 sg kwapię się (13). ◊ 2 sg kwapisz się (4). ◊ 3 sg kwapi się (16). ◊ 1 pl kwapim się (2). ◊ 2 pl kwapicie się (2). ◊ 3 pl kwapią się (9). ◊ praet 1 sg f -m się kwapiła (1). ◊ 2 sg m -ś się kwapił (2). ◊ 3 sg m kwapił się (19). f kwapiła się (2). ◊ 3 pl m pers kwapili się (9). ◊ fut 1 sg m kwapić się będę (1) RejPs, będę się kwapił (1) RejFig. ◊ imp 2 sg kwaṕ się (7), kwåṕ się (3), kw(a)ṕ się (3); -a- BibRadz, Mącz, KochPieś, GrabowSet (2), SkarKaz; -å- RejPs; -a-: -å- RejPos (1 : 2); nie kwaṕ się (4), nie kwåṕ się (1) Mącz, nie kw(a)ṕ się (2); ~ -ṕ (7), -p (2), -(p) (11); -p KochPieś; -ṕ : -p Mącz (1 : 1). ◊ 3 sg niech się kwapi (2). ◊ 1 pl kwa(p)my się (3). ◊ 2 pl kwaṕcie się (5) [w tym z pt: -ż (2)]; -ṕ- LubPs (2), -p- (1) HistJóz, -(p)- (2). ◊ 3 pl niechże się kwapią (1). ◊ con 2 sg f byś się kwapiła (1). ◊ 3 sg f kwapiła by się (1). ◊ 1 pl m pers kwapilibysmy się, bysmy się kwapili (2). ◊ 3 pl m pers by się kwapili (5). ◊ part praes act kwapiąc się (21), kwapiący się (cum f) (1); -ąc : -ący RejWiz (1 : 1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Śpieszyć, śpieszyć się, nie zwlekać, iść albo robić coś pośpiesznie; festinare, properare Mącz, Calep, Cn; celerare, instare, maturare, ruere, tendere Mącz; accelerare Calep; praecipitare, praefestinare Cn (114): Owaćiem poſeł przybieżał: Kwápiąc ſie z liſtem Krolewſkim BierEz F, L2; powiedzćye oycu memu wſzytkę chwałę moię y wſſytko coſćye widzyeli w Eipćye kwápćye ſye á przywyezćie go do mnie HistJóz D4v; RejPs 149v, 191; RejJóz F5; A tak idz a kwap ſię pilnie Bocz ſię Czart ma kniemu ſyluie [!] RejKup o4, f8v [2 r.], o4v; KrowObr 79; RejWiz 147; Leop Ier 9/18; KochZuz A4; RejZwierz 105; boty ná nogi wzuycie dzyerżąc kije w ręku/ á kwápiąc ſie będziecie ieść [et comedetis festinanter Vulg Ex 12/11] BielKron 30, 85, 87, 198v, 308; In festinacionibus nimias suscipere celeritates, S wielkiem pędem ſie kwápić. Mącz 46a; In transcursu Kwapiąc ſie. Mącz 75a, 39b, 46a, 125b [3 r.], 211d [2 r.], 234d (21); Thedy záiutrá obudźił rybitw ráno pielgrzymá/ ktory ſie kwápiąc zápomniał onych tablicżek zá drzwiámi. HistRzym 37v; WisznTr 16; Kwáp ſye póki iáſné zorze Nie zápádną w byſtré morze KochPieś 35; Praecelero – Wprżodſie kwapię. Calep 829a, 12b, 416a, 514a, [861b]; WujNT Luc 2/16, Act 20/16; Kwápię ſie dla tego/ Abym to [wiadomość] pánu odnióſł/ idę wſkok do niego. GosłCast 74, 48.

kwapić się z czego [= skąd] [w tym: z czego do kogo (3)] (4): RejKup x7v; Leop Luc 8/4; GDy thedy tłuſzcża wielka ſchodziłá ſie/ á z miaſth kwápili ſie do niego/ thedy vcżynił rzecż do nich przez podobieńſtwo [Vulg Luc 8/4] RejPos 62; WujNT Luc 8/4.

kwapić się k(u) czemu [= do jakiejś czynności] (2): RejZwierz 47; Ieſli nie rowne pocżty maćie przećiw ſobie/ Nie kwáṕ ſie ku potkániu rádzę corko tobie. BielSjem 32.

kwapić się na kogo (1): przez Orſzę Rzékę ſzyroką itéż głęboką/ kwąpiąc [!] ſye ná Moſkwę zbroynie przebywáli. OrzQuin R.

kwapić się z czym [= z jakąś czynnością] (4): BielKron 417v; Funeri instare, S pogrzebem ſie kwápic [!]. Mącz 418d, 326b; á kogo widział/ iſz ſię dla niego z iedzeniem kwápi/ ábo co ieść opuſzcża: mile prośił y vpominał/ áby wolnie y do woley iadł. SkarŻyw 335.

kwapić się za czym (1): Iáſtrząb rzekł/ coć do tego/ cżemuś mię vłápił/ Ten rzekł/ iżeś ſie pilnie/ zá Gołębiem kwápił. RejZwierz 119.

kwapić się dokąd [w tym: do kogo, do czego (24), k(u) komu, ku czemu (3), „dokąd” (2), „tam” (2), przeciw [= naprzeciw] komu (1)] (31): To vſłyſzawſzy [o napadzie] Alexander do domu ſie kwapił, á przyſzedſzy nalazł oycza ſwego na poły martwego y matkę w ręku Pauſaniowych BielŻyw 147; RejJóz N3; pothim ſmokowie rozlicżnych barw y wężowie pocżęli ſie kwápić [cum impetu veniebant] ku iezioru HistAl H6, B6, Cv; Iedná [panna] drugą do pániey kwápiący ſie mija. RejWiz 26, 15, 55, 77v; Leop Luc 8/4; Kwáp że ſię á vćiekay tám BibRadz Gen 19/22, Gen 31/30; BielKron 414, 445v; Properare obviam alicui, Kwápić ſie przećiw komu. Mącz 492c, 326b [3 r.], 343c; HistRzym 129; RejPos 62, 128; SkarŻyw 471, 498; LatHar 121; WujNT Luc 8/4; SkarKaz 40b [2 r.], 514a, 551a; Bá rozumiem dla czego kwápi ſię tám: pewnie Chce z wioſki wypoſáżyć Pángráczá CiekPotr 46.

cum inf (3): BielKron 81; Mącz 140c; Tedy wzięła iy mámká iego y vćiekałá/ á gdy ſię kwápiłá vćiec [cum festinaret fugere]/ tedy (on) vpadł/ y chramał BudBib 2.Reg 4/4.

W przeciwstawieniu: »poczekać ... kwapić się« (1): Bych lepak miáſto niebá do piekłá nie tráfił/ Iuż cie wolę pocżekáć/ nie będę ſie kwápił. RejFig Dd.

W charakterystycznych połączeniach: kwapić się barzo (6), (co) rychlej (4), pilnie (2), prawie, prędko, proście; z chucią kwapić się, z pędem (2).

Przysłowie: Nie trzebáć się bárzo kwápić/ Chceſzli nieco dobrze ſpráwić. BierEz L3v.
Zwrot: »kwapić się w drogę« = wyruszać w podróż, odchodzić [szyk zmienny] (2): w drogę ſie pocżął kwápić BierEz A4; SkarŻyw A4v.
W przen (12): Qwáṕcyeſz ſie wſſyſcy złośnicy á yuż odſtęṕcye precż LubPs bb4v.

kwapić się z czego do czego (1): ktory [św. Paweł] ſie też bárzo pilnie kwápił s tego domku ſprochniáłego ſwiátá tego do tego tám wiecżnego domu ſwego RejZwierc 177v.

kwapić się dokąd [w tym: do kogo, do czego (6), k(u) czemu (2), na co (2), „tam” (2)] (10): RejPs Ff4v, Ff6v; LubPs P5; RejPos 61v; RejZwierc 177v; Dla nas ſię ná świát [Krystus] kwápił, by nas tu náwiedźił/ pokoy wiecżny nápráwił/ áby też wſzyſtkie ſmutne ćieſzył/ z ćięſzkiey niewoley grzechow wybáwił/ przybytek ſwoy w ſercách ich ſpráwił. ArtKanc A 16; SkarKaz 245a [2 r.], 551b. Cf z czego do czego.

W przeciwstawieniu: »zostawać ... kwapić się« (1): czemuż my tu ná źiemi zoſtáwáć chcemy/ á do ćiebie [Jezu] ſię nie kwápim? SkarKaz 245a.

W charakterystycznych połączeniach: barzo pilnie kwapić się; z ochotą kwapić się.

Szereg:»kwapić się a nie mieszkać« [szyk 1 : 1] (2): RejKup v3; A thák nic nie mieſzkay á kwaṕ ſie do tey winnice Páná ſwoiego RejPos 61v.
a. Naglić, niecierpliwić się (2): mowi Pan/ Oto ia założę w fundámenćiech Syońſkich kámień/ kámień doświádcżony/ Węgłowy/ Drogi/ záłożony na grunćie/ ktory vwierzy/ niech ſie nie kwápi [qui crediderit non festinet]. Leop Is 28/16.

kwapić się na kogo (1): Nie ſkwápiay ſie ty na Nawyſzſſego. Abowiem ty dármo ſie kwápiſz nań [Non festines tu super Allissimum. Tu enim festinas inaniter esse super ipsum]/ bo wielkie ieſt wyſádzenie ſercá twego. Leop 4.Esdr 4/34.

2. Być skorym do czego, zabierać się do czego z ochotą, garnąć się, dążyć, zabiegać usilnie; festinare Vulg, PolAnt; contendere Modrz (66): Proſzę zá me dobredzieyſtwo/ Wypuść mię iuż ná zwoleńſtwo. Xánt ſie oto nań rozrzewnił. Y zá ſzyię go vderzył. Rzekąc/ rychło ſie to kwápiſz/ A cżáſu ná mię nie pátrzyſz. BierEz E; Acz ſie niebilo pocz kwapicz Liepiei bilo ten czas zapicz RejRozm 402; RejWiz 29; Iáko cnotę rozeznáć/ nie wcżás ſie árguie. Bowiem kto iey by pcżołki z młodu nie vłápi/ Na ſtárość goniąc ſie z nią/ ſnadź ſie prożno kwápi. RejZwierz 31; HistHel D2.

kwapić się do kogo, do czego (21): GliczKsiąż I3, O; Leop 1.Ioann 3 arg; RejPos 89; Przypátrzyłem ſye ſwym myślom: błąd wſzytki mé ſpráwy/ Przetożem ſye wolał kwápić do twoiey vſtáwy. KochPs 181; rzeká tá świát ieſt y zábáwy iego/ do ktorego ſię ludzie ták kwápią. SkarŻyw 334, 63, 114, 189, 207, 480; KochFr 134; GórnRozm A4, Gv; do ćiebie [Panie]/ ábyś mię vzdrowił/ kwápię ſię: pod twoię obronę ſkłániam ſię LatHar 206, 204, 217; WysKaz 47; Więźień ſłuſznie o zbrodnie y grzechy ſwoie poimány/ do ſądu ſię nie kwápi: káżdey odwłocze rad SkarKaz 8a, 8a marg. Cf Zwrot.

kwapić się do czego [= do jakiejś czynności lub stanu] (7): RejPs 71 v; kożdy cżłowyek vchodząc nawáłnych grzechow/ żądzey/ á miłosći Wenuſowey/ kwápić ſie ma do małżeńſtwá/ yáko do pewnego portu. GliczKsiąż P2; RejPos 152v; OrzJan 86; [Matka Boża] Vprzedza náwiedzenim y pozdrowienim/ dáleko podleyſzą: y oney ſię vniża/ y ſtárſzą láty powinną czći/ y do iey ſię poſługi kwápi. SkarKaz 580b, 576a, 608b.

kwapić się ku komu, ku czemu (5): RejPs 125 marg; Qwápić ſie ſłuſſnye yuż ma káżdy cżłowyek żywy/ Ku Pánu ktory w drogach ſwych yeſt ſpráwyedliwy LubPs ff, ff marg; Leop *2v; RejPos 6.

kwapić się ku czemu [= do jakiejś czynności] (2): RejPs 103v; Iáko żadny w bogáctwách nie ma dufáć/ ále ſie Bożey pomſty bać/ Iáko ku pokućie ma ſie kwápić/ á słowá Bożego pilnie słucháć. Leop Eccli 5 arg.

kwapić się na co (7): Ieſzcżeć nieprawie nieſzcżęſny kogo krzywda trapi Ale to ſnadz nieſzcżęſnieyſzy kto ſie na nię kwapi Iakos ſie ty tu vpornie na mię vkwapiła RejJóz H7; GliczKsiąż Q4v; Kto lepák zwyczáiu niema/ iż do Piąćidźieſyąt lath krwie niepuſzczał: iuż dáley niema ſye ná nię kwápić. SienLek 36v; BudBib Iob 31/5; SkarŻyw 511, 597; Noe z Korabiem cżekał ná przygodę/ My bez potrzeby kwápim ſię ná wodę/ Nas cżeka wodá/ Noe wody cżekał KlonFlis D3v.

kwapić się z kim (2): przeto rodzicy niechayby ſie nie kwápili z dzyećmi ſwemi do dworu boć nyemáſz po co GliczKsiąż I3; RejPos 152v.

cum inf (11): BierEz B4v; FalZioł V 73v; BielŻyw 41; záwżdy ſie kwápić będę czynić wolą [!] twoię. RejPs 179v; Leop 4.Esdr 4/26 [2 r.], 42; SienLek 32v; ModrzBaz 45v; Spieſz ſię z ochłodą/ kwáp ſię [Ojcze] mnie záchowáć GrabowSet Q3v, E2v.

W powtórzeniu intensyfikującym (1): boć then świát kwápi ſie á kwápi przeminąć [!] [quoniam festinans festinat saeculum pertransire]/ á nie może thego poiąć áby mógł znośić przyſſle rzecży/ kthore ſą obiecáne ſpráwiedliwym Leop 4.Esdr 4/26.

W charakterystycznych połączeniach: kwapić się bar(d)zo (2), co narychlej, nagle, rychło; kwapić się marnie, prożno, słusznie, umyślnie,

Przysłowia: Vciecż ſie do rozumu á nie kwáṕ ſie márnie/ Gdyż widziſz iż twa złá myſl do złego ſie gárnie. RejWiz 134v; [Rozmyſlay ſye długo/ á z lekká ſye kwáp. LorichKosz 95v (Linde)].

Nie kwap ſie mowić ſłuchaj wiele. BielŻyw 41.

Zwrot: »kwapić się nie kwapiąc [do czego]« (1): do ręki oycowſkiey ſie kwápi Nie kwápiąc/ á on ſmutny go obłápi GrochKal 6.
Szeregi: »kwapić się a mieć się« (1): ná który [stan kapłański] ſnadź wſſelki cżłowyek z oſobliwey chući á vmyſlu właſnego myałby ſie kwápić/ á ku nyemu ſie wſſelką pilnoſcyą á pracą myeć GliczKsiąż O4v.

»kwapić się a spieszyć« (1): Przeto tedy iż ten yeſt cel/ do kthorego ſie kożdy cżłowyek kwápić á ſpyeſſyć ma GliczKsiąż O.

a. Łakomić się, być chciwym (6): Ták ſie máłpá vſzkodziłá/ Iże ſie bárzo kwápiłá: Przeto ſie trzebá rozmyſláć/ Máłey ſzkody nie bárzo dbác. BierEz Q3v.

kwapić się na kogo, na co (5): BierEz Nv [2 r.]; nye trzebá ſie dziſia ná kápłáńſtwá kwápić/ yeſli ku temv godnosći nie ma ſyn. GliczKsiąż O6v; Nyema ſie tedy żaden cżłowyek ná co kwápić/ yeſliby głádką á nyerządną żonę chcyał poyąć GliczKsiąż P8v, B8.

Przysłowie: Nie kwáp ſie nigdy ná dáry/ Chceſzli nie vſzcżerbić wiáry. BierEz Nv.

Synonimy: 1. pośpieszać, śpieszyć, śpieszyć się; 2. garnąć się, mieć się, śpieszyć się; a. łakomić się.

Formacje współrdzennc cf KWAPIĆ.

Cf KWAPIĄCY SIĘ

WG