[zaloguj się]
[pdf]

POUCIEKAĆ (37) vb pf i [impf]

o oraz e prawdopodobnie jasne (tak w po- oraz uciekać).

Fleksja
indicativus
fut
sg
1 pouciekåm
praet
sg pl
3 m pouciekåł m pers pouciekali
n pouciekało subst pouciekały
plusq
sg pl
3 m m pers byli pouciekali
n było pouciekało subst
imperativus
pl
3 niech pouciekają

[praes 1 sg pouciekåm.] ◊ fut 3 pl pouciekają (2). ◊ praet 3 sg m pouciekåł (1). n pouciekało (6). ◊ 3 pl m pers pouciekali (21). subst pouciekały (3). ◊ plusq 3 sg n było pouciekało (1). ◊ 3 pl m pers byli pouciekali (2). ◊ imp 3 pl niech pouciekają (1).

Sł stp brak, Cn s.v. rozbiegam się, Linde XVII w.

1. pf Oddalić się szybko, uciec (o wielu); fugere Miech, PolAnt, Vulg; diffugere Miech, Cn; fugam inire, recipere Miech; dilabi, dispalari Cn (37): Także Tatarzy po bitwie v Chmielnika przijechali do Krakowa we ſrzodę popiielczową, á gdy tam ludu nie nalezli (bo wſzytko było pouciekało) tedy koſcioły y domy popalili MiechGlab 8; A gdy wypełnił [ofiary]/ przyſzedł Sámuel pytał krolá coś to vcżynił? Rzekł Saul/ pouciekał lud/ zdáło mi ſie ſzkodliwie cżekáć cię długo BielKron 64v, 119v, 238v; BudNT Luc 8/34; SkarŻyw 70; A ocućiwſzy ſię ſtroż ćięmnice/ y vyrzawſzy drzwi otworzone v ćięmnice; dobywſzy mieczá/ chćiał ſię ſam zábić: mniemáiąc iż więźniowie poućiekáli. WujNT Act 16/27; [Nadto swobodnych kmieci jest 5, którzy hinc ad decursum unius anni będą dawać jako i drudzy, jeśli nie pouciekają. LustrRus 232; A iż powiada [Stanisław Skop], że mu niektórzy słudzy pouciekali, tedy my nie sług jego ale onego samego w tym wszytkim patrzać chcemy. ListyZygmAug 1550/145].

pouciekać do kogo (1): Zony puſzkarzow poućiekáły do nas s dźiećmi BielKron 459v.

pouciekać od kogo, od czego (7): LibLeg 11/62; wiele ludu pieſzego od nich [od Niemców] poućiekáło BielKron 309; poućiekáli Maurowie od ſwych Naw BielKron 454, 360v; BudBib Num 10/35; SkarŻyw 374, 484.

pouciekać komu dokąd (1): [Wespucyjusz] vyrzał dwádzieśćiá ludzi iádąc w koryćie/ poimáli ie/ ále im w wodę povćiekáli iáko Bobrowie BielKron 447v.

pouciekać dokąd [w tym: do czego (4), w co (3), za co (1), „tam” (1)] (9): BielŻyw 123; z ktorego porażenia y drudzi ziemianie do inſzych kroleſtw pouciekali/ á lud kmieczy z dziecmi y z bydłem po leſiech y po błothach ſie pokryli MiechGlab 8, 7; Wilcżętá też podroſzſzy/ w lás poućiekáły. RejZwierz 119v; obegnáli miáſto Zábulon/ ále w nim ludzi nie było pouciekáli w gory BielKron 146v; drudzy [gdańszczanie] zá morze poućiekáli. BielKron 419v, 146, 394v; [CorfusDocum 1576 nr 166]. Cf pouciekać komu dokąd; [»poudekać gdzie kto mogł«].

pouciekać skąd (4): wſzytki pijawki do wody z miaſta pouciekały. BielŻyw 123; drudzy [mężowie] poućiekáli z okrętu w pław BielKron 442; [gdy śiłá Lácedemońcżykow poućiekáło z bitwy: [...] Senat Lácedemońſki [...] chciał to onym podárowáć PlutBBud P2; LustrRus 58, 249]. Cf pouciekać skąd w czym, »przed strachem pouciekać«.

pouciekać skąd w czym (1): zápalił ſie okręt y zgorzał ze wſzytkimi towáry Tonárowi Sáncynowi/ thák iż ledwie ſniego ludźie w łodźiach povćiekáli [!] BielKron 454v.

W połączeniach tautologicznych typu „odbieżawszy pouciekać” (4): ſámi też [mężowie izraelscy] odbieżawſzy miaſt poućiekáli BibRadz 1.Reg 31/8; Tedy vcżniowie wſzyſcy opuśćiwſzy go [Jezusa] poućiekáli. BudNT Matth 26/56 [przekład tego samego tekstu (2)] LatHar 694; WujNT Matth 26/56.

W porównaniach (2): BielKron 447v; Teráfowie mowili prożność/ [...] dla tego po vćiekáli iáko drob vniżyli ſię iáko bez páſterzá [idcirco profecti sunt in captivitatem, sicut pecudes, humiliaverunt se, quia non est pastor]. BudBib Zach 10/2.

Zwroty: [»pouciekać gdzie kto mogł«: Tegoż Roku ſrogie á iádowite powietrze w Wilnie pánowáło/ dla ktorego byli Mieſczánie povciekáli gdzie kto mogł. StryjKron 765.]

»pouciekać precz« [szyk zmienny] (2): Náſzy widząc/ wyłożyli dźiáłá tákież hakownice/ puśćili ná nie ſtrzelbę/ polękli ſie Kánibałowie/ ſkakáli do wody iako żáby z grobley/ norkiem precż poućiekáli BielKron 444, 71v.

»dla strachu, przed strachem [skąd] pouciekać« = pre timore fugere Miech (1:1): wſzytczy z Wratiſlawia mieſzcżanie dla ſtrachu byli pouciekali [cives etenim Vratislavienses pavore consternati ... fugam inierunt] zabrawſzy z ſobą czo koſztownieyſzego MiechGlab 9, 5.

Szeregi: »opuścić i pouciekać« (1): Y vyrzeli mężowie Izráelſcy ktorzy zá doliną y ktorzy zá Iordanem (mieſzkáią) [...] że pomárli Saul y ſynowie iego/ tedy opuśćili miáſto/ y povćiekáli [et reliquerunt civitates, et fugerunt] BudBib 1.Reg 31/7.

»rozbiec się i pouciekać« (1): thamże gdy była bithwa wſzytko ono mnoſtwo poimanych rozbiegło ſie y pouciekało do laſſow bliſkich [omnis captivorum multitudo diffugiens, in propinquas sylvas se recepit] MiechGlab 7.

W przen (2):
Szereg:»rozsypać się (a. rozproszyć się) i pouciekać« (2): powſtań Iehowo á rosſypą ſię nieprzyiaćiele twoi y po vćiekáią nienayrzący ćię od oblicza twego [et dispergantur inimici tui, et fugiant odio habentes te a facie tua]. BudBib Num 10/35 [przekład tego samego tekstu] SkarŻyw 484.
Przen: Zniknąć (1): Poki dzień wiać będzie á po vćiekáią ćienie/ wroć ſię BudBib Cant 2/17.
2. [impf Uciekać: Transfugio, ich lauff an ein andern ort. poućiekam/ ziednego mieyſcá ná drugie vćiekam. Volck 238.]

Synonimy: 1. odbiec, odbiegać, odbieżeć, zbiec, zbieżeć.

Formacje współrdzenne cf CIEC.

MN