[zaloguj się]
[pdf]

POWOŁYWAĆ (27) vb impf

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
inf powoływać
indicativus
praes
sg pl
3 powoływå powoływają

inf powoływać (8). ◊ praes 3 sg powoływå (16). ◊ 3 pl powoływają (2). ◊ part praes act powoływając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Wzywać, przywoływać; accitare, advocare, advocitare, arcessere, ciere, citare, clamare, devocare, evocare, inclamare, vocare Cn [kogo] (20):
Przen [gdzie] (1): Idź dobrze gdźie ćię cnotá twoiá powoływa/ Bo tám wielka nagrodá ćiebie ocżekiwa. KołakSzczęśl C4.
a. Zapraszać; przen (zawsze o wezwaniu skierowanym przez Boga do człowieka) (19): A tu ſobie vważay káżdy nędzny cżłowiecże/ ieſliś ieſt obdárzon iákim przeźrzeniem/ ábo iákim powołániem od Páná ſwego/ kto cie powoływa RejPos 241.

powoływać do kogo, do czego (11): Záwżdy Pan ludzi powoływa do winnice ſwoiey RejPos 60 marg; racżył [Pan] thák iáko záſlubił [...] obiáſnić ſwiátu ſwięthe ſłowá ſwoie: powoływáiąc wſzytkich do Ewányeliey ſwoiey ſwiętey/ á do tey ſwięthey z dawná wywołáney wyecżerzey ſwoiey/ á do náuk ſwoich. RejPos 160, 157v, 241v, 288; GDyż od pocżątku ſtworzenia Pan Bog káżdego wieku ludźie do zbáwienia y poznánia prawdj záwſze powoływaáć racżył WujJud 115. Cf »powoływać do siebie«.

powoływać ku czemu (1): ſzyrzey káżdy zrozumieć może s they ſwiętey Ewányeliey/ iáko nas wſzytkich Pan náſz ku temu zgotowániu á ku they hoyney łáſce ſwey łáſkáwie á miłośćiwie powoływáć racży. RejPos 157.

powoływać dokąd (3): BibRadz *3v cf »wzywać i powoływać«; RejPos 343v cf »wabić i powoływać«.

Zwroty: »powoływać do siebie« [szyk zmienny] (5): Iáko Pan powoływa wſzythkich do ſiebie/ iáko iedni idą drudzy nye chcą. RejPos 237v marg, 238v, 287; Pewnie iż tego Bog nie chce/ á owſzem ſie o to ſtára y vpomina/ áby był káżdy dobrym/ á iżby był zbáwion/ bo do ſiebie wſzytkich nie brákuiąc żadnym ſtanem iáwnie á iáſnie powoływa RejZwierc 5; SkarKaz 347b.

»słowami powoływać« (1): w niey [ewangelii na dzień św. Macieja] ſą ty wdzyęcżne ſłowá iego/ ktoremi on [Pan] nas vſtáwicżnie wabi á powoływa do ſiebie RejPos 287.

Szeregi: »i powoływać i ciągnąć« (1): Bo on [Pan Bóg] pierwey nas miłuie/ mowi Ian ś. y powoływa y ćiągnie do ſiebie oſobną pomocą ſwoią/ y vprzedzáiącą/ y z námi idącą. SkarKaz 347b.

»wabić i (a) powoływać« (2): prośmyſz go iáko Páná á oblubieńca ſwego/ [...] iákoby nas záwżdy záſtał gotowe do záwołánia ſwego ſwiętego/ á otworzył nam tę wdzyęcżną fortkę ſwoię/ tám gdzye záwżdy wiernych ſwoich wabić y powoływáć racży. RejPos 343v, 287.

»wzywać i powoływać« (1): [księgi Pisma św.] ſą iáko klucż ktory nam otwarza kroleſtwo Boże/ ábychmy tám wſzedſzy poznáć mogli/ ktorego Bogá chwalić nam potrzebá/ á dokąd on też nas wzywać y powoływáć racży. BibRadz *3v.

a) W aluzjach i nawiązaniach do biblijnej przypowieści o uczcie (Matth 22 i Luc 14) (5):

powoływać do czego (1): Vcżmyſz ſie moi mili brácia rozumieć temu/ iáko Bog Ociec káżdego z nas powoływa do tey wiecżerzey ſwoiey/ á ná ty gody ſwoie RejPos 160v.

powoływać na co (4): wſzytkim narodom otworzyć racżył [Pan] thę nieogárnioną ſwiátłosć ſwoię/ wſzytkich powoływa ná ty wdzięcżne á weſołe gody ſwoie. RejAp 186; A toć ieſt tá wiecżerza wdzięcżna Páná twoiego/ tobie od niego opowiedzyána y zgotowána. A ná thę cie tho ták/ iáko ſłyſzyſz/ powoływa Bog Ociec twoy niebieſki RejPos 158v, 160v. Cf »do siebie powoływać«.

Zwroty: »do siebie powoływać [na co]« (1): do ſiebie on krol niebieſki powoływa ná ty wdzyęcżne gody onych miłoſnikow ſwoich RejPos 238v.

»[ku czemu] przez słowa swoje powoływać« (1):ku kthorey [wieczerzy] nas vſtáwicżnie przez ſłowá ſwoie ſwięte/ ktore nam poſłáć racżył przez ſługi rozmáite ſwoie/ [Pan] powoływáć á wzywáć racży. RejPos 158v.

Szereg: »powoływać a wzywać« (1): RejPos 158v cf »przez słowa swoje powoływać«.
2. Wybierać i przeznaczać do spełnienia jakiejś roli, misji (o wybieraniu człowieka przez Boga); iubere Cn [kogo] (5): ten porządek on [Pan] chce mieć ná ſwiecie/ áż do przyſcia ſwego/ iedny ſthany nád drugye przekłádáć á powoływáć racży. RejPos 280.
Zwroty: »słowem powoływać« (1): Rácżże nam Sługi tákie poſyłáć/ á ſłowem ſwoim ich powoływáć/ ktorzyby twoiey chwały ſzukáli/ o pożytki ſwe nie dbáli. ArtKanc K16v.

»powoływać na służbę, do służby« (1:1): Bog wzywa pogánow do wiáry/ iednych rychley/ á drugich pozdniey: y ludźi z oſobná/ iednych w młodośći/ drugich iuż doroſłych/ á niektorych w ſtárośći powoływa ná ſłużbę ſwoię. WujNT 84; Gdy Pan Bog powoływa do ſłużby ſwey może ſyn rodzicow nie pytáć SkarKaz 43 marg.

Szereg: »i powoływać i upatrować« (1): Piękna pociechá nędznego cżłowieká/ ktory náſláduie Páná ſwego/ iáko go opátruie/ [...] á iáko nas y powoływa y vpátruie/ z Boſkiey możnośći ſwey. RejPos 323v marg.
3. Oskarżać przed sądem; divulgare caedis auctorem, invitare, per praeconem pronuntiare, revocare, vocare in ius aliquem Cn [kogo] (2):
Zwroty: »niewinne powoływać« (1): A s tąd bywa iże ich wiele niewinnych powoływáią. GroicPorz hh2.

»przez przywołanie powoływać« (1): A ták gdy ſye Mężoboycá kryie álbo zbieży/ á zbieżenie y tułánie znák ieſt mężoboyſtwá: ſłuſznie go iuż iákoby zá winnego/ thák przes przywołánie pozywáią y powoływáią. GroicPorz n4v.

»za winnego powoływać« (1): GroicPorz n4v cf »przez przywołanie powoływać«.

Szereg: »pozywać i powoływać« (1): GroicPorz n4v cf »przez przywołanie powoływać«.

Synonimy: 1. przyzywać, wabić, wzywać; 2. obierać, wybierać; 3. obwiniać, obżałowawać, oskarżać, pozywać.

Formacje współrdzenne cf WOŁAĆ.

Cf POWOŁYWANIE

MN